Bai na kontenido

Bai na kontenido

Opservando Mundu

Opservando Mundu

Opservando Mundu

Herida Será ku Zip

Seramentu di herida ku un zip médiko ta dunando mihó resultado ku e steknan konvenshonal, segun Frankfurter Allgemeine Zeitung. “Un verbant médiko ku un zip ta pega meskos ku un pleister normal. Dòkter ta pega un pleister ku su rei di djente na kada banda di e herida i despues ser’é meskos ku zip di un paña.” Un investigashon realisá n’e Universidat Klíniko di Göttingen, Alemania, a kompará dos grupo di pashènt ku a wòrdu operá pa saka tumor di kueru. Serka ámbos grupo dòkternan a kose e tehido bou di kueru den e manera normal. Pero serka e promé grupo nan a sera e kapanan di kueru mas ariba ku zip médiko, miéntras ku serka e di dos grupo nan a sera esakinan ku steknan konvenshonal. E heridanan será ku zip a laga sikatris hopi mas fini i a krea ménos sikatris mahos den forma di stek riba kueru.

Vruminga ku Su Mes ‘Pest-Control’

“Algun vruminga ku ta kria beskein komo alimento ta kria bakteria tambe komo ‘pest-control’ pa kaba ku parasit,” segun e servisio di notisia di Bloomberg. Un tipo di vruminga (Atta colombica) no por digerí e blachi di matanan i restunan orgániko ku nan ta trese den nan nèshi. Nan ta warda e blachinan putrí den un kuarto pa laga beskein krese ariba i asina forma un hòfi di beskein. Sin embargo, e beskein ku e vruminganan ta kosechá ta ser ataká pa un mikro-parasit, loke por redusí òf destruí nan suministro di kuminda. Pa protehá e beskein, e vruminganan ta kria un bakteria riba nan kurpa. Segun e informe, “ora e [parasit] di beskein indeseá presentá, e vruminga aki ta frega partinan di su kurpa kontra dje i depositá e bakterianan aki riba dje pa kombatié.”

Baidónan di Misa Ta Sigui Mengua na Canada

“Na Canada tin un gran indiferensia pa ku religion,” segun e eskritor franses kanades Yann Martel den un entrevista ku Publishers Weekly. Ademas, un informe den The New York Times ta bisa ku na Montreal “baidónan di misa a mengua asina tantu ku den e último tres añanan nan mester a sera 18 misa i sali for di nan òf kombertí nan den kondominio, i den un kaso, asta den un pizzeria.” Segun Marguerite Van Die, un profèser teólogo n’e Universidat di Queen na Kingston, Ontario, “esaki ta un sosiedat den kua religion no tin niun influensia mas.”

Tormentanan Eléktriko na Venezuela Ta Yuda Forma e Kapa di Ozon

Ounke 90 porshento di e ozon rònt di tera ta wòrdu formá dor di radiashon ultravioleta di solo, e otro 10 porshento ta ser kreá dor di tormentanan eléktriko. I den e moerasnan di e Parke Nashonal di Catatumbo, Estado Zulia, Venezuela, tin masha hopi tormenta eléktriko. The Daily Journal di Carácas ta informá ku pa aña tin “140 pa 160 dia di tormenta eléktriko” riba e region di e delta di Riu Catatumbo. Nan ta pensa ku ora metan—un tipo di gas produsí dor di blachi di mata i otro materia den estado di deskomposishon rònt di e lagonan i moerasnan—meskla ku e nubianan abou i mal tempu, esei ta krea e tormentanan eléktriko. Un otro karakterístika interesante di e tormentanan riba Catatumbo ta ku nan ta asina leu ku hende no por tende nan. Ta “un fenómeno natural ku bo no ta haña na ningun otro parti di mundu,” segun e web site di Lost World Adventures.

E Statnan di Mas Karu

Tokio, Moskú i Osaka ta e statnan mas karu na mundu. Esei ta e konklushon ku un estudio realisá dor di Mercer Human Resource Consulting a yega na dje. E investigashon ku a tuma lugá den 144 stat, a tene kuenta ku e kosto komparativo di mas ku 200 produkto i servisio, inkluyendo bibienda, paña, transporte, entretenimentu, mobilario i aparatonan pa kas. Mitar di e 20 statnan mas karu ta na Asia. Despues di Moskú, e statnan mas karu na Europa ta entre otro Ginebra, Lònden i Zurich. New York ta aparesé komo e di dies stat mas karu, miéntras ku no tin ningun stat kanades entre e promé shennan. Pa loke ta e statnan di mas barata, Asunción na Paraguay ta na kabes di e lista.

Idiomanan Ku Ta Disparsiendo

“E kantidat di idiomanan ‘bibu’ ku ta wòrdu papiá na mundu ta kabando mas lihé ku e bestianan den naturalesa riba e planeta aki,” segun un estudio ku The Independent di Lònden a sita. Lingwistanan ta kalkulá ku rònt mundu tin 6.809 idioma awor aki, di kua 90 porshento ta wòrdu papiá pa ménos ku 100.000 hende. Pa 357 idioma tin ménos ku 50 hende ku ta papia nan, miéntras ku pa 46 idioma, te asina leu konosí, tin solamente un persona nativo ku ta papia nan. Kolonisashon a pone ku 52 di e 176 idiomanan di tribunan norteamerikano a disparsé, i 31 di e 235 idiomanan aborígeno di Oustralia. Profèser Bill Sutherland di e Universidat di East Anglia, Inglatera, a bisa ku si kompará menasa di desaparishon di idioma den e mesun manera ku menasa di desaparishon di bestia, lo por klasifiká un proporshon muchu mas haltu di idioma komo “den un peliger krítiko,” “den peliger,” òf “vulnerabel.” E ta agregá: “E menasanan pa para i mamífero ta bon konosí, pero en realidat e menasa pa idiomanan ta muchu mas grandi.”

Kousa di e Fèrkout Komun

Hopi hende ta kere ku si bo kue un bientu friu, bo ta bira fèrkout. Sin embargo, “pa mas ku un siglo kaba, sientífikonan a invertí bastante tempu i energia pa desbaratá e ponensia aki,” segun The New York Times. “Pero apesar di nan esfuersonan, e konekshon entre fèrkout i wer ta hopi fuerte, i esei ta duna motibu pa mas investigashon.” Kuminsando ku Louis Pasteur, na 1878, nan a hasi míles di eksperimentu pa saka afó ki efekto kohementu di un bientu friu tin riba birament’i fèrkout, esei ta, si tin un efekto mes. Nos no mester keda sorprendí ku ainda investigadónan no ta sigur di e kontesta. Dr. Jack Gwaltney, Jr. un di e ekspertonan prinsipal na mundu riba fèrkout, ta bisa ku loke ta kousa e enfermedat aki ta mas bien humedat, i no temperatura. Esensia di e asuntu ta ku “e fèrkout komun ta un kos kompliká: e no ta djis un solo enfermedat, sino hopi enfermedat similar. I nan tur ta presentá den un siklo ku ta reakshoná riba wer den un manera ku ainda nos no por kaba di komprondé,” segun Times.

Problemanan Sikológiko na Trabou

“Awor e kousanan prinsipal di inkapasidat pa traha (‘AO’) ta mas bien sikológiko en bes di físiko,” segun e korant Globe and Mail di Canada. Mas ku 180 kompania kanades a partisipá den un enkuesta tokante kon kompanianan ta manehá asuntunan di AO na trabou. Resultadonan a mustra ku “79 porshento di esnan ku a ser entrevistá ta haña ku kondishonnan sikológiko ta e kousa prinsipal di AO pa un par di dia, i 73 porshento a bisa ku e enfermedatnan aki ta e kousa Num. 1 di AO pa hopi dia.” Algun di e motibunan ku a ser menshoná pa e oumento di strès, ansiedat i depreshon na trabou, ta entre otro e empleadonan mas bieu ku ta haña ku ta mas difísil pa wanta e ritmo, trabounan mas pisá, i teknologia moderno ku ta tene empleadonan konektá ku nan trabou, loke ta resultá den un dia di trabou “ku no ta kaba nunka.” Segun Dr. Richard Earle di e Instituto Kanades pa Strès na Toronto, doñonan di trabou por yuda “dor di eduká managernan pa nan por identifiká i trata ku enfermedatnan sikológiko i dor di perkurá programanan pa yuda gerentenan i tambe otro servisionan.”