Eya go dikagare

Eya go lelokelelo la dikagare

KGAOLO YA BOŠUPA

“A Gola a Ratwa ke Jehofa”

“A Gola a Ratwa ke Jehofa”

1, 2. Boemo e be e le bofe ge Samuele a be a bolela le Baisiraele, le gona ke ka baka la’ng a be a swanetše go ba tutueletša gore ba itshole?

SAMUELE o ile a lebelela batho ba gabo ka mahlong. Setšhaba se be se bokane motseng wa Giligala, se biditšwe ke monna yo yoo a botegago yo a hlanketšego e le moporofeta le moahlodi ka nywagasome. E be e le ka May goba ka June go ya ka almanaka ya mehleng yeno; gomme go be go šetše go thomile sehla seo dipula di sa nego. Mašemo a korong a lefelong leo a be a loketše go bunwa. Go ile gwa ba le setu lešabeng. Samuele o be a ka fihlelela dipelo tša lona bjang?

2 Batho ba be ba sa lemoge kamoo taba ya bona e bego e le e kgolo ka gona. Ba be ba gapeleditše go ba le kgoši ya motho yeo e tlago go ba buša. Ba be ba sa kwešiše kamoo ba hlompholotšego Modimo wa bona Jehofa le moporofeta wa gagwe. Ge e le gabotse, ba be ba hlanogetše Jehofa bjalo ka Kgoši ya bona! Samuele o be a ka ba tutueletša bjang gore ba itshole?

Bophelo bja Samuele ge e be e sa le mošemanyana bo ka re ruta mo gontši ka go matlafatša tumelo go Jehofa go sa šetšwe ditutuetšo tše mpe

3, 4. (a) Ke ka baka la’ng Samuele a ile a bolela ka bofsa bja gagwe? (b) Ke ka baka la’ng lehono re ka holwa ke mohlala wa Samuele wa go ba le tumelo?

3 Samuele o ile a bolela. O ile a botša lešaba gore: “Ge e le nna, ke tšofetše e bile ke na le hlogo e pududu.” Bohlogopududu bja gagwe bo be bo dira gore mantšu a gagwe a be le matla. Ke moka a re: “Ke le etile pele go tloga bofseng bja ka go fihla letšatšing le.” (1 Sam. 11:14, 15; 12:2) Gaešita le ge Samuele a be a tšofetše, o be a se a lebala bofsa bja gagwe. O be a sa gopola gabotse ditiragalo tša mehleng yeo. Diphetho tšeo a di dirilego nakong yeo ya ge a be a sa gola e le mošemanyana, di dirile gore a phele a na le tumelo le boineelo go Jehofa Modimo wa gagwe.

4 Nako le nako, Samuele o ile a swanelwa ke go aga le go boloka tumelo ya gagwe, gaešita le ge a be a dikologilwe ke batho ba go hloka tumelo le bao ba sa botegego. Lehono, e sa dutše e le tlhohlo go aga tumelo ka ge re phela lefaseng leo le se nago tumelo le leo le senyegilego. (Bala Luka 18:8.) Anke re boneng seo re ka ithutago sona mohlaleng wa Samuele, go tloga ge e be e sa le mošemanyana.

Go “Hlankela Jehofa e le Mošemanyana”

5, 6. Samuele o ile a godišwa ka tsela efe e sa tlwaelegago, eupša ke ka baka la’ng batswadi ba gagwe ba be ba kgodišegile gore o tla hlokomelwa gabotse?

5 Samuele o godišitšwe ka tsela e sa tlwaelegago. Kapejana ka morago ga gore a tshwešwe, mohlomongwe a na le nywaga e ka bago e meraro goba go feta moo, o ile a thoma go hlankela taberenakeleng e kgethwa ya Jehofa kua Shilo yeo e lego dikhilomithara tša ka godimo ga tše 30 go tloga ga gabo kua Rama. Batswadi ba gagwe, e lego Elikana le Hanna, ba ile ba neela mošemanyana wa bona go Jehofa bakeng sa mohuta o kgethegilego wa tirelo, ka go mo dira Moitlami bophelo bja gagwe ka moka. * Na se se be se bolela gore Samuele o be a lahlilwe, e bile a sa ratwe ke batswadi ba gagwe?

6 Ga go bjalo le gatee! Ba be ba tseba gore morwa wa bona o be a tla hlokomelwa kua Shilo. Ga go pelaelo gore Moperisita yo a phagamego Eli o be a okamela dilo, ka ge Samuele a be a šoma kgauswi le yena. Go be go bile go na le basadi ba mmalwa bao ba bego ba hlankela taberenakeleng gomme go bonagala ba be ba dira bjalo ka tsela e rulagantšwego.​—Ek. 38:8; Baa. 11:34-40.

7, 8. (a) Samuele o be a kgothatšwa bjang ke batswadi ba gagwe ngwaga le ngwaga? (b) Lehono batswadi ba ka ithuta’ng go batswadi ba Samuele?

7 Go feta moo, Hanna le Elikana ga se ba ka ba lebala morwa wa bona wa leitšibulo, yoo go belegwa ga gagwe e bego e le karabo ya thapelo. Hanna o be a kgopetše morwa go Modimo, a holofetša gore o tla neela mošemanyana yo go Modimo e le gore a be tirelong e kgethwa bophelo ka moka. Ge a be a etela Samuele ngwaga le ngwaga, Hanna o be a mo tlišetša seaparo sa go hloka matsogo seo a mo diretšego sona gore a se apare tirelong ya gagwe ya taberenakeleng. Ruri mošemanyana yo o be a thabela diketelo tšeo. Ga go pelaelo gore o ile a matlafatšwa ke kgothatšo e lerato le tlhahlo tše di tšwago go batswadi ba gagwe ge ba be ba mo ruta gore ke tokelo e kgolo kudu go hlankela Jehofa lefelong leo la moswananoši.

8 Lehono batswadi ba ka ithuta mo gontši go Hanna le Elikana. Go tlwaelegile gore batswadi ba tshwenyege kudu ka go kgotsofatša dinyakwa tša nama tša bana ba bona mola ba hlokomologa dinyakwa tša moya. Eupša batswadi ba Samuele ba be ba etiša dilo tša moya pele gomme seo se bile le tutuetšo e kgolo mohuteng wa monna yoo morwa wa bona a ilego a ba yena ge a gotše.​—Bala Diema 22:6.

9, 10. (a) Hlalosa taberenakele le tsela yeo Samuele yo monyenyane a bego a ikwa ka yona ka lefelo leo le lekgethwa. (Bona le mongwalo wa tlase.) (b) Go ka direga gore Samuele o be a šoma mošomo ofe, le gona o nagana gore bana ba ka ekiša mohlala wa gagwe bjang lehono?

9 Re ka bona ka leihlo la kgopolo mošemanyana yo a gola le go bapalela dithabeng tšeo di dikologilego Shilo. Ge a lebeletše fase motseng le moeding woo o nabilego ka fase ga wona ka lehlakoreng le lengwe, pelo ya gagwe e swanetše go ba e ile ya tlala lethabo le go ikgantšha ge a bona taberenakele ya Jehofa. Taberenakele yeo e be e le lefelo le lekgethwa e le ka kgonthe. * Ka ge e be e agilwe mo e ka bago nywaga e 400 pejana ka tlase ga tlhahlo ya Moshe, e be e le lefelo la borapedi bjo bo sekilego bja Jehofa lefaseng ka moka.

10 Samuele yo monyenyane o ile a gola a rata taberenakele. Pegong yeo a ilego a e ngwala ka morago e balega ka gore: “Samuele o be a hlankela Jehofa e le mošemanyana, a apere efoda ya lešela la linene.” (1 Sam. 2:18) Go bonagala seaparo se seo se se nago matsogo se be se bontšha gore Samuele o be a thuša baperisita taberenakeleng. Gaešita le ge e be e se wa leloko la boperisita, Samuele o be a na le dikabelo tše bjalo ka go bula mejako lapeng la taberenakele mesong le go thuša Eli yo a tšofetšego. Gaešita le ge a be a thabela ditokelo tše, ge nako e dutše e eya o ile a tshwenyega. Go be go na le seo se bego se sa sepele gabotse ntlong ya Jehofa.

O ile a Dula a Sekile go sa Šetšwe Kgobogo

11, 12. (a) Hofini le Pinease ba ile ba hlagolela mokgwa ofe o mobe? (b) Ke bokgopo le kgobogo efe tšeo Hofini le Pinease ba bego ba di dira ka taberenakeleng? (Bona le mongwalo wa tlase.)

11 Samuele o ile a bona bokgopo le kgobogo e sa le yo monyenyane. Eli o be a na le barwa ba babedi, e lego Hofini le Pinease. Pego ya Samuele e balega ka gore: “Barwa ba Eli bona e be e le batho ba go se re selo; ba sa re selo ka Jehofa.” (1 Sam. 2:12) Dikgopolo tše pedi temaneng ye di a sepedišana. Hofini le Pinease e be e le “batho ba go se re selo”​—ka go lebanya e le “barwa ba go se re selo”—​ka gobane ba be ba sa re selo ka Jehofa. Ba be ba sa nagane selo ka ditekanyetšo tše di lokilego le dinyakwa tša gagwe. Se e be e le sebaki sa dibe tša bona ka moka.

12 Molao wa Modimo o be o boletše ka go lebanya ka dikabelo tša baperisita le kamoo ba bego ba swanetše go dira dihlabelo ka gona taberenakeleng ya gagwe. Go be go na le mabaka a kwagalago a go dira se! Dihlabelo tšeo di be di emela tokišetšo ya Modimo ya go lebalela dibe e le gore batho ba ka hlweka pele ga gagwe, le gore ba ka amogela tšhegofatšo le tlhahlo ya gagwe. Eupša Hofini le Pinease ba ile ba dira gore baperisitagotee le bona ba sware dihlabelo tše ka go hloka hlompho. *

13, 14. (a) Batho ba botegago ba ile ba kgongwa bjang ke bobe bja ka taberenakeleng? (b) Eli o ile a palelwa bjang ke go ba tate le go ba moperisita yo a phagamego?

13 Akanya Samuele yo monyenyane a tomotše mahlo a lebeletše kgobogo e bjalo e tseneletšego e tšwela pele e sa lokišwe. Ke batho ba bakae bao a ba bonego​—go akaretša badiidi, baikokobetši le bao ba gateletšwego—​ba etla taberenakeleng yeo e kgethwa ka kholofelo ya go hwetša kgothatšo ya moya le matla, eupša ba sepela ba nyamišitšwe, ba kwešitšwe bohloko goba go theošwa seriti? Gape o ile a ikwa bjang ge a hwetša gore Hofini le Pinease ba be ba bile ba nyatša melao ya Jehofa mabapi le boitshwaro bja botona le botshadi, ka ge ba be ba robala le basadi ba bangwe bao ba bego ba hlankela taberenakeleng? (1 Sam. 2:22) Mohlomongwe o be a holofetše gore Eli o tla dira se sengwe ka taba yeo.

Samuele o swanetše go ba a ile a nyamišwa ke go bona bobe bja barwa ba Eli

14 Eli o be a le boemong bjo bobotse bja go lokiša bothata bjo bo bego bo gola. Bjalo ka moperisita yo a phagamego, o be a ikarabela ka seo se bego se direga taberenakeleng. Ka ge e le tate, o be a swanetše go kgalema barwa ba gagwe. Godimo ga moo, ba be ba ikweša bohloko le go kweša ba bangwe ba bantši bohloko moo nageng. Lega go le bjalo, Eli o ile a palelwa dilong tše tše pedi, go beng tate le moperisita yo a phagamego. O ile a kgalema barwa ba gagwe ka boleta. (Bala 1 Samuele 2:23-25.) Eupša barwa ba gagwe ba be ba nyaka kgalemelo e matla le go feta. Ba be ba dira dibe tšeo di swanelwago ke lehu!

15. Jehofa o ile a romela Eli molaetša ofe o matla gomme lapa la Eli le ile la arabela bjang temošong yeo?

15 Ditaba di ile tša fihla boemong bjoo Jehofa a ilego a romela “monna wa Modimo” go Eli go tliša molaetša o matla wa kahlolo. Moporofeta yoo ga a bolelwe ka leina ka Beibeleng. Jehofa o ile a botša Eli gore: “O duletše go godiša bana ba gago go feta nna.” Ka gona Modimo o ile a bolela gore barwa ba Eli ba tla hwa ka letšatši letee gomme lapa la Eli le tla tlaišega o šoro, gaešita le go lahlegelwa ke tokelo ya lona lešikeng la boperisita. Na temošo ye e matla e ile ya tliša diphetogo lapeng leo? Pego ye ga e re botše gore Eli le barwa ba gagwe ba ile ba dira diphetogo.​—1 Sam. 2:27–3:1.

16. (a) Re kwa ka tšwelopele efe yeo Samuele a ilego a e dira? (b) Na o kwa o kgothatšega ge o bala ka pego yeo? Hlalosa.

16 Kgobogo ye ka moka e ile ya kgoma Samuele yo monyenyane bjang? Go tšwa pegong ye e sa kgahlišego, go be go na le dilo tše dingwe tšeo di kgahlišago tšeo di bego di direga, e lego ditaba tše dibotse mabapi le kgolo le tšwelopele ya Samuele. Gopola gore go 1 Samuele 2:18, re badile gore Samuele o be “a hlankela Jehofa [ka potego] e le mošemanyana.” Gaešita le go tloga bjaneng, Samuele o ile a tsepamišetša bophelo bja gagwe tirelong ya Modimo. Go temana 21 ya kgaolo yona ye, re bala ka selo se sengwe seo se kgahlišago: “Ge e le mošemanyana Samuele, a gola a ratwa ke Jehofa.” Ge a dutše a gola, tswalano ya gagwe le Tatagwe wa legodimong e ile ya tia. Tswalano e bjalo e tiilego le Jehofa e ka re šireletša mohuteng o mongwe le o mongwe wa kgobogo.

17, 18. (a) Bafsa ba Bakriste ba ka ekiša mohlala wa Samuele bjang ge ba lebeletšane le kgobogo? (b) Ke’ng se se bontšhago gore Samuele o be a kgethile tsela e nepagetšego?

17 Go ka ba go bile bonolo go Samuele go nagana gore ge e ba moperisita yo a phagamego le barwa ba gagwe ba ineetše sebeng, le nna nka dira se sengwe le se sengwe seo ke se ratago. Eupša kgobogo ya ba bangwe, go akaretša le ya bao ba lego maemong a bolaodi, ga se lebaka la gore motho a dire sebe. Lehono, bafsa ba bantši ba Bakriste ba latela mohlala wa Samuele gomme ba tšwela pele ba “gola [ba] ratwa ke Jehofa”​—gaešita le ge batho bao ba phelago le bona ba palelwa ke go ba beela mohlala o mobotse.

18 Se se ile sa ba le mafelelo afe go Samuele? Re bala gore: “Nakong yeo ka moka mošemanyana Samuele o be a dutše a gola e bile a ratwa kudu ke Jehofa le batho.” (1 Sam. 2:26) Ka go re’alo, Samuele o be a ratwa kudu ke batho bao ba bego ba na le pono e botse ka dilo. Jehofa ka boyena o be a rata mošemanyana yo ka baka la ge a be a botega. Le gona Samuele o be a tseba gabotse gore Modimo o be a tla gata mogato kgahlanong le bobe ka moka bjoo bo bego bo direga kua Shilo, eupša mohlomongwe o be a ipotšiša gore neng. Bošegong bjo bongwe, dipotšišo tšeo di ile tša arabja.

“Bolela, Mohlanka wa Gago o Theeditše”

19, 20. (a) Hlalosa seo se ilego sa diragalela Samuele bošegong bjo bongwe. (b) Samuele o ile a tseba bjang moo molaetša o bego o etšwa gona gomme o ile a swara Eli bjang?

19 Go be go esa eupša e sa le leswiswi; gomme go na le seetša se se bekenyago sa lebone le legolo la ka tenteng. Setung seo, Samuele o ile a kwa lentšu le mmitša. O be a nagana gore ke Eli, yoo ga bjale a bego a tšofetše e bile a se sa hlwa a bona gabotse. Samuele o ile a tsoga gomme a “kitimela” go mokgalabje. Na o kgona go bona ka leihlo la kgopolo mošemanyana yo a akgofa a se a rwala dieta a yo kwa gore Eli o be a nyaka’ng? Ke mo go kgomago pelo go lemoga gore Samuele o be a bontšha Eli tlhompho le botho. Go sa šetšwe dibe tša gagwe ka moka, Eli o be a sa dutše e le moperisita yo a phagamego wa Jehofa.​—1 Sam. 3:2-5.

20 Samuele o ile a tsoša Eli, a re: “Ke nna yo, ka ge o mpiditše.” Eupša Eli o ile a re ga se a ka a mmitša gomme a mmotša gore a boele malaong. Lega go le bjalo, go ile gwa direga se se swanago leboelela! Mafelelong, Eli o ile a lemoga seo se bego se direga. Go be go fetile nako Jehofa a sa romele pono goba molaetša wa boporofeta bathong ba gagwe gomme re tseba lebaka la seo. Eupša Eli o tsebile gore Jehofa o be a bolela gape​—nakong ye a bolela le mošemanyana yo! Eli o ile a botša Samuele gore a boele malaong a gagwe gomme a mo laela gore a arabe bjang ka tsela e swanetšego. Samuele o ile a dira bjalo. Go se go ye kae o ile a kwa lentšu le mmitša le re: “Samuele, Samuele!” Mošemanyana yoo a araba a re: “Bolela, mohlanka wa gago o theeditše.”​—1 Sam. 3:1, 5-10.

21. Re ka theetša Jehofa bjang lehono, e bile ke ka baka la’ng e le mo go holago go dira bjalo?

21 Mafelelong, Jehofa o be a na le mohlanka yo a bego a mo theetša kua Shilo. Bophelong bja gagwe ka moka, Samuele o be a theetša Jehofa. Na le wena o a mo theetša? Ga se ra swanela go letela lentšu le le sa tlwaelegago go tla go bolela le rena bošego. Lehono re dula re na le lentšu la Modimo ka kgopolo e itšego. Re le hwetša ka Lentšung la gagwe le le feletšego, e lego Beibele. Tumelo ya rena e tla matlafala ge re dutše re theetša Modimo le go mo kwa. Samuele le yena o dirile sona seo.

Go sa šetšwe poifo, Samuele o ile a bontšha potego ka go botša Eli molaetša wa kahlolo ya Jehofa

22, 23. (a) Molaetša woo Samuele a bego a tšhaba go o bolela o ile wa phethagala bjang? (b) Botumo bja Samuele bo ile bja tšwela pele bo gola ka tsela efe?

22 Bošego bjoo kua Shilo e ile ya ba bjo bo kgethegilego kudu bophelong bja Samuele, ka gobane o ile a thoma go tseba Jehofa ka tsela e kgethegilego, a ba moporofeta le mmoleledi wa Modimo. Mathomong, mošemanyana yo o be a tšhaba go tliša molaetša wa Jehofa go Eli, ka ge e be e le tsebišo ya mafelelo ya gore boporofeta bjo bo lego kgahlanong le lapa leo bo be bo le kgauswi le go phethagala. Eupša Samuele o ile a rapa sebete gomme Eli ka boikokobetšo a amogela kahlolo yeo ya Modimo. Go se go ye kae, sohle seo Jehofa a se boletšego se ile sa phethagala: Isiraele e ile ya ya ntweng le Bafilisita, Hofini le Pinease ba ile ba bolawa ka lona letšatši leo gomme Eli yena o ile a fo ikhwela ge a be a ekwa gore Areka e kgethwa ya Jehofa e thopilwe.​—1 Sam. 3:10-18; 4:1-18.

23 Lega go le bjalo, botumo bja Samuele bja go ba moporofeta yo a botegago bo ile bja gola. Pego e re: “Jehofa a dula a na le yena,” gomme e oketša ka gore Jehofa o ile a phethagatša diporofeto ka moka tšeo Samuele a di boletšego.​—Bala 1 Samuele 3:19.

“Samuele a Goeletša Jehofa”

24. Baisiraele ba ile ba dira phetho efe gomme ke ka baka la’ng seo e be e le sebe se segolo?

24 Na Baisiraele ba ile ba latela boetapele bja Samuele gomme ya ba batho ba moya le bao ba botegago? Le gatee. Ge nako e dutše e eya, ba ile ba phetha ka gore ba be ba se sa nyaka go ahlolwa ke moporofeta. Ba be ba nyaka go swana le ditšhaba tše dingwe gomme ba be le kgoši ya motho yeo e bego e tla ba buša. A hlahlwa ke Jehofa, Samuele o ile a dira seo ba se kgopelago. Eupša o be a swanetše go lemoša Baisiraele gore ba dirile sebe se segolo. Ba be ba sa gane motho feela, eupša ba be ba gana Jehofa ka boyena! Ka gona o ile a laela batho gore ba ye Giligala.

Samuele o ile a rapela ka tumelo gomme Jehofa a mo araba ka go tliša magadima

25, 26. Mafelelong kua Giligala, Samuele yo a tšofetšego o ile a thuša batho ba gabo bjang go lemoga gore ba diretše Jehofa sebe se segolo?

25 Anke re boele re ipone ka leihlo la kgopolo re na le yena ge a dutše a boledišana le Baisiraele boemong bjoo bjo thata kua Giligala. Ge a le moo, Samuele yo a tšofetšego o ile a gopotša Baisiraele gore o ile a dula a botega. Ke moka re bala gore: “Samuele a goeletša Jehofa.” O ile a kgopela Jehofa gore a tliše magadima.​—1 Sam. 12:17, 18.

26 A tliše magadima? Sehleng se sa go hloka dipula? Go ba gona, go be go sešo gwa ba le selo sa mohuta woo nakong e fetilego! Ge e ba go be go na le pelaelo gare ga batho, ga se ya ka ya tšea lebaka le letelele. Gateetee legodimo le ile la swiswala ka maru. Diphefo di ile tša senya korong mašemong. Go ile gwa thoma go kwagala magadima ka modumo wa ona o thibago ditsebe. Ke moka gwa na pula. Batho ba ile ba arabela bjang? ‘Setšhaba ka moka se ile sa boifa Jehofa le Samuele kudu.’ Mafelelong, se ile sa lemoga gore se be se dirile sebe se segolo.​—1 Sam. 12:18, 19.

27. Jehofa o ikwa bjang ka bao ba ekišago tumelo ya Samuele?

27 Jehofa Modimo wa Samuele, ke yena yo a bego a fihleletše dipelo tša marabele ao, e sego Samuele. Samuele o be a na le tumelo go Modimo wa gagwe go tloga bofseng go fihla botšofading bja gagwe. Jehofa o ile a mo putsa. Go fihla le lehono, Jehofa ga se a fetoga. O sa dutše a thekga bao ba ekišago tumelo ya Samuele.

^ ser. 5 Baitlami ba be ba le ka tlase ga keno yeo e bego e akaretša go iletšwa dino tše di tagago le go kota moriri wa bona. Ba bantši ba ile ba ba ka tlase ga dikeno tše bjalo ka nakwana, eupša ba mmalwa, go swana le Simisone, Samuele le Johane Mokolobetši e bile Baitlami bophelo bja bona ka moka.

^ ser. 9 Taberenakele e be e le ya sebopego sa khutlonne, ge e le gabotse e be e le tente e kgolo yeo e tsemilwego ka dikota. Lega go le bjalo, e be e dirilwe ka didirišwa tše dibotse​—matlalo a boleta, mašela a kgabišitšwego gabotse le dikota tša go bitša tše di manegilwego ka silifera le gauta. Taberenakele e be e le ka lapeng la khutlonne leo le bego le na le aletare e kgahlišago ya dihlabelo. Ge nako e dutše e eya, go molaleng gore go ile gwa agwa diphapoši tše di lego ka lehlakoreng la taberenakele gore di dirišwe ke baperisita. Go bonagala Samuele a be a robala go e nngwe ya diphapoši tšeo.

^ ser. 12 Pego ye e nea mehlala e mebedi ya go hloka tlhompho. Wa mathomo, Molao o bontšhitše ka go lebanya gore ke dikarolo dife tša sehlabelo tšeo di bego di swanetše go išwa go baperisita gore ba di je. (Doit. 18:3) Eupša kua taberenakeleng, baperisita ba kgopo ba be ba dira dilo ka tsela e fapanego kudu. Ba be ba laela bahlokomedi ba bona go tsenya foroko e kgolo ka pitšeng yeo go apewago nama ka go yona, ba tšee karolo le ge e le efe e botse yeo e tšwelelago! Wa bobedi, ge batho ba be ba tliša dihlabelo tša bona gore di fišwe aletareng, baperisita ba kgopo ba be ba dira gore mohlokomedi a sware gampe batho bao ba tlišago dihlabelo, ka go nyaka nama e tala le pele makhura a sehlabelo a neelwa Jehofa.​—Lef. 3:3-5; 1 Sam. 2:13-17.