MOŠE o ile a belegelwa tšhošetšong ya lehu. Batho ba gabo e be e le sehlopha sa malapa ao a dulago a huduga bao ba ilego ba dula Egipita le tatago bona Jakobo goba Isiraele bakeng sa go tšhabela tlala. Ba ile ba phedišana ka khutšo le baagišani ba bona ba ba-Egipita ka nywaga-some e mentši. Eupša ka morago ga moo go ile gwa ba le phetogo e tšhošago. Pego e hlomphegago ya histori e bega gore: “Mo naxeng ya Egipita xwa tsoxa kxoši e šele . . . Yôna ya bolêla le sethšaba sa yôna ya re: Lebêllang, sethšaba sa Ba-Isiraele ké se sentši; ba bile ba re feta ka matla. Tlang, re ba direng ka bohlale, xore ba se ke ba hlwa ba ata bà e-ya.” Morero e be e le ofe? E be e le gore go laolwe thari ya setšhaba sa ba-Isiraele ka go se dira “[mathopša, NW] ka kxapeletšô,” ke moka go laelwe babelegiši ba ba-Hebere gore ba bolaye bana le ge e le bafe ba bašemanyana bao ba belegwego. (Ekisodo 1:8-10, 13, 14) Lega go le bjalo, ka baka la sebete sa babelegiši ba bona bao ba ilego ba gana go kwa taelo, ba-Isiraele ba ile ba ata kudu. Ka baka leo, kgoši ya Egipita e ile ya ntšha taelo e rego: “Bašemanyana bohle ba ba bêlêxwaxo Le ba lahlêlê nokeng ya Nile.”—Ekisodo 1:22.

Banyalani ba bangwe ba ba-Isiraele e lego Amorama le Jogebeda ba ile “ba se boife molaô wa kxoši.” (Ba-Hebere 11:23) Jogebeda o ile a belega morwa yoo ka morago go bego go tla thwe o “kxahla Modimo.” * (Ditiro 7:20) Mohlomongwe ba ile ba lemoga ka tsela e itšego gore ngwana yo o be a ratwa ke Modimo. Go sa šetšwe gore taba e be e le efe, ba ile ba gana go gafela ngwana wa bona polaong. Ba bea maphelo a bona kotsing, ba ile ba phetha ka go mo uta.

Ka morago ga dikgwedi tše tharo, batswadi ba Moše ba be ba se sa hlwa ba kgona go mo uta. Ka baka la ge ba be ba feletšwe ke maano, ba ile ba gata mogato. Jogebeda o ile a bea lesea ka gare ga sešegwana sa mahlaka (papyrus) gomme a se tlogela se phaphametše Nokeng ya Nile. O be a sa tsebe gore seo a se dirago se be se tla feleletša ka gore ngwana e be motho yo a tlago go tuma historing!—Ekisodo 2:3, 4.

Diithuti tše dintši lehono di gana ditiragalo tše ka go bolela gore ke dinonwane. Christianity Today e re: “Therešo ke gore ga go na le ka bohlatse bjo bonyenyane bjo bo lebanyago bjo bo hweditšwego bja baepi ba marope [ka nywaga e mentši] bja go bontšha gore bana ba Isiraele ba kile ba dula ka nakwana e itšego Egipita.” Gaešita le ge go ka ba go se na bohlatse bjo bo lebanyago, go na le bohlatse bjo bo tiilego bjo bo sa lebanyego bja gore pego ya Beibele ke therešo. Ka pukung ya gagwe ya Israel in Egypt, James K. Hoffemeier, setsebi sa tša bophelo bja ba-Egipita o re: “Bohlatse bja boepi bja marope bo bontšha gabotse gore Egipita e be e etelwa gantši ke batho ba kua Levant [dinaga tšeo di lego mollwaneng wa ka bohlabela bja Mediterranean], kudu-kudu ka baka la mathata a tlelaemete ao a bego a baka komelelo . . . Ka gona, lebakeng la mo e ka bago go tloga ka 1800 go ya go 1540 B.C., Egipita e be e le lefelo leo batho bao ba bolelago se-Araba le Sehebere ba ka bodikela bja Asia ba bego ba rata go hudugela go lona.”

Go feta moo, e setše e le nako e telele go dumelwa gore taba ya Beibele ya gore Egipita go be go e-na le makgoba e nepagetše. Puku ya Moses—A Life e bega gore: “Pego ya Beibele ya go gatelelwa ga ba-Isiraele go bonagala e thekgwa ke seswantšho sa Egipita ya bogologolo seo se dulago se thalwa lefsa  lefsikeng la segopotšo seo go sona go bontšhwago ka botlalo sehlopha sa makgoba se foroma ditena tša letsopa.”

Tlhaloso ya Beibele ya sešegwana seo Jogebeda a ilego a se diriša le yona e kwagala e le ya therešo. Beibele e bolela gore se be se dirilwe ka mahlaka ao go ya ka Commentary ya Cook, “a bego a dirišwa gantši ke ba-Egipita bakeng sa diketswana tše bohwefo le tšeo di sepelago ka lebelo.”

Lega go le bjalo, na ga go thata go dumela gore moetapele wa setšhaba o be a ka ntšha taelo yeo e sehlogo ya go bolawa ga masea? Seithuti George Rawlinson se re gopotša gore: “Go bolawa ga masea . . . go be go tlwaelegile kudu dinakong le mafelong a fapa-fapanego gomme e be e le taba e sa tšeelwego hlogong.” Ka kgonthe, ga go nyakege gore motho a ye kgole go ka hwetša mehlala e šoro ya go swana le ye ya go bolawa ga batho ka bontši mehleng ya lehono. Pego ya Beibele e ka no ba e hlobaetša, eupša e rerešitše e le ruri.

Jogebeda ga se a dira gore taba ya go hwetšwa ga lesea la gagwe e be ya mahlatse. O ile a “bea [sešegwana] lehlakanokeng ka lešing la noka ya Nile.” Le e be e le lefelo leo mohlomongwe a bego a nagana gore sešegwana se be se ka hwetšwa go lona. Mo ke moo morwedi wa Farao a bego a hlapela gona, mohlomongwe o be a e-tla ka mehla. *—Ekisodo 2:2-4.

 Sešegwana se ile sa hwetšwa ka pela. “[Morwedi wa Farao] a se bula, à hwetša xò na le ngwana; xomme mošemanyana eo ó be a lla. A mo kwêla bohloko a re: Ké e mongwê wa bana ba Ba-Hebere.” Morwedi wa kgoši ya Egipita o ile a phetha ka go mo thwala. Leina leo batswadi ba gagwe ba ka bago ba be ba mo reile lona mathomong, le lebetšwe kgale. Lehono o tsebja lefaseng ka bophara ka leina leo mmagwe yo a mo thwetšego a ilego a mo rea lona—e lego Moše. *—Ekisodo 2:5-10.

Lega go le bjalo, na ke taba e belaetšago go dumela gore morwedi wa kgoši ya Egipita o be a ka šireletša ngwana yo bjalo? Aowa, ka gobane bodumedi bja Egipita bo be bo ruta gore ditiro tše dibotse di be di nyakega bakeng sa go tsena legodimong. Ge e le mabapi le go thwala, setsebi sa boepi bja marope e lego Joyce Tyldesley se re: “Basadi ba ba-Egipita ba be ba e-na le ditshwanelo tša go lekana le tša banna ba ba-Egipita. Ge e le gabotse ba be ba e-na le ditshwanelo tše di swanago tša molao le tša boemo bja tša boiphedišo, gomme . . . basadi ba be ba ka kgona go thwala bana.” Lengwalo le lengwe la bogologolo la Adoption Papyrus ge e le gabotse le na le pego ya go thwala ga mosadi yo mongwe wa mo-Egipita a thwala makgoba a gagwe. The Anchor Bible Dictionary ge e bolela mabapi le go hirwa ga mmago Moše e le mohlokomedi wa ngwana, e re: “Tefo yeo mmago Moše wa kgonthe a bego a e newa bakeng sa go mo hlokomela . . . e gopotša motho ditokišetšo tše di swanago le tšeo di bego di tlwaetšwe tša ditumelelano tša batho ba Mesopotamia tša go thwala.”

Ka ge a be a setše a thwetšwe, na Moše o be a tla utelwa setlogo sa gabo sa gore ke mo-Hebere? Difilimi tše dingwe tša Hollywood di dirile gore go bonagale bjalo. Mangwalo a bontšha se se fapanego. Kgaetšedi ya gagwe Miriyama o ile a dira ditokišetšo ka bohlale tša gore Moše a hlokomelwe ke mmagwe wa kgonthe e lego Jogebeda. Ka kgonthe mosadi yo wa go boifa Modimo o be a ka se utele morw’agwe therešo! Le gona, ka ge bana ba nakong ya bogologolo gantši ba be ba nyantšhwa ka nywaga e mmalwa, Jogebeda o be a e-na le nako e ntši ya go ruta Moše ka ‘Modimo wa Aborahama, Isaka le Jakobo.’ (Ekisodo 3:6) Motheo o bjalo wa dilo tša moya o ile wa ba le mohola kudu go Moše ka gobane ka morago ga gore a newe morwedi wa Farao, “Mošê [o ile] a rutwa mabohlale ohle a Ba-Egipita.” Taba ya radihistori Josephus ya gore Moše o ile a hwetša boemo bja go ba molaodi ntweng le ba-Ethiopia e ka se kgonthišetšwe. Lega go le bjalo, Beibele e bolela gore Moše e be e le “yo matla xo direng le ditabeng.” *—Ditiro 7:22.

Ge Moše a be a e-na le nywaga e 40, mohlomongwe o be a setše a swanelega go ka ba moetapele yo a phagamego wa Egipita. A ka be a ile a ikhweletša matla a go laola le mahumo ge nkabe a ile a tšwela pele a dula lapeng la Farao. Ka gona go ile gwa direga se sengwe seo se ilego sa fetoša bophelo bja gagwe.

Ka letšatši le lengwe Moše “a bôna monna wa Mo-Egipita à itia monna wa ba xabô wa Mo-Hebere.” Ka nywaga e mentši Moše o be a thabela tokelo ya go ba mo-Hebere le go ba mo-Egipita. Eupša eitše ge a bona mo-Isiraele wa gabo a bethwa—mohlomongwe a bethelwa go hwa—Moše a napa a dira kgetho e kgolo. (Ekisodo 2:11) O ile “à xana xo  bitšwa morwa wa morwedi wa Farao. A ikxêthêla xo thatafalêlwa le sethšaba sa Modimo.”—Ba-Hebere 11:24, 25.

Moše o ile a gata mogato wa ka pela le woo o sa fetogego: “A bolaya Mo-Egipita eo, a mo êpêla lešabašabeng.” (Ekisodo 2:12) Bjo e be e se boitshwaro bja motho yo a “sekametšego go befelwa ka pela” go etša ge yo mongwe wa bantšha-diphošo a boletše. Se mohlomongwe e be e le ka baka la go ba le tumelo—gaešita le ge e be e fošagetše—ya go dumela kholofetšong ya Modimo ya gore ba-Isiraele ba be ba tla lokollwa Egipita. (Genesi 15:13, 14) Mohlomongwe Moše ka baka la go hloka phihlelo, o be a dumela gore ditiro tša gagwe di be di tla kgothaletša batho ba gabo gore ba tsogele mmušo matla. (Ditiro 7:25) Lega go le bjalo, o ile a nyamišwa ke ge ba-Isiraele ba gabo ba gana go amogela boetapele bja gagwe. Eitše ge Farao a e-kwa ka tša polao, Moše a napa a gapeletšega go ngwegela nageng e nngwe. O ile a dula Midiane, a nyala mosadi yo a bitšwago Tsipora morwedi wa kgošana ya go dula e huduga yeo go thwego ke Jethero.

Moše o ile a phela nywaga e 40 ka moka yeo e bonagetšego e le e metelele e le modiši wa moikokobetši wa dinku, gomme kholofelo ya gagwe ya go ba mophološi e be e fsifetše. Lega go le bjalo, ka letšatši le lengwe o ile a gapela mohlape wa Jethero lefelong la kgaufsi le Thaba ya Horebe. Moo morongwa wa Jehofa o ile a iponagatša go Moše sethokgweng se se tukago. Nagana ka tiragalo ye, Modimo o laela ka gore :“O nthšê sethšaba sa-ka sa Ba-Isiraele mo naxeng ya Egipita.” Eupša Moše yo a arabelago o a dika-dika, o na le dihlong, ga a ikholofele. O phophotha ka gore: “Ké nna mang nka yaxo xo Farao ka nthša Ba-Isiraele naxeng ya Egipita?” E bile o utolla le bofokodi bja gagwe ka noši bjo bo-radifilimi ba bangwe ba sa kago ba bo bontšha ka tsela e nepagetšego: Go tloga go le molaleng gore o na le bothata bja go kgamakgametša. Ruri Moše o tloga a fapane le dinkgwete tša dinonwaneng tša bogologolo! Nywaga ya gagwe e 40 ya go diša e mo kokobeditše le go mo dira yo botho. Gaešita le ge Moše a sa ikholofele, Modimo o tloga a kgodišegile gore o loketše go ka ba moetapele!—Ekisodo 3:1–4:20.

Moše o tloga Midiane gomme o tšwelela ka pele ga Farao, a nyaka gore batho ba Modimo ba lokollwe. Ge kgoši ya manganga e gana go lokolla batho ba Modimo, dikotlo tše lesome tše senyago di ile tša hlasela Egipita. Kotlo ya bo-lesome e feleletša ka go bolaya maitšibolo a Egipita, gomme Farao yo a fentšwego mafelelong o ile a lokolla ba-Isiraele.—Ekisodo, dikgaolo 5-13.

Ditiragalo tše di tsebja gabotse ke babadi ba bantši. Eupša na go na le ge e le efe ya tšona yeo e ilego ya direga? Ba bangwe ba re ka ge Farao a hloka  leina, gona pego ye e swanetše go ba e le nonwane. * Lega go le bjalo, Hoffmeier yo a tsopotšwego pejana, o bontšha gore gantši bangwadi ba ba-Egipita ba be ba dira ka boomo gore ba se ngwale maina a manaba a Farao. O re: “Ga go pelaelo gore bo-radihistori ba be ba ka se phaele ka thoko pego ya go ba gona ga lesolo la Megido la Thutmose III ka baka la ge maina a dikgoši tša Kadese le Megido a se a ngwalwa.” Hoffmeier o nagana gore leina la Farao ga se la ngwala ka baka la “mabaka a mabotse a tša bodumedi.” Taba ke gore go se ngwalwe mo ga leina la Farao, ke ka baka la gore pego e lebiša tlhokomelo go Modimo e sego go Farao.

Go sa šetšwe seo, bantšha-diphošo ba gana go amogela gore go kile gwa ba le khudugo e kgolo kudu ya ba-Juda ba go tšwa Egipita. Seithuti e lego Homer W. Smith se boletše gore go huduga mo go bjalo ga batho ba bantši “ka kgonthe go ka ba go ile gwa tuma historing ya Egipita goba ya Siria . . . Go na le kgonagalo e kgolo ya gore kanegelo ye ya bogologolo ya go huduga ga ba-Isiraele e kgopamišitšwe e bile ke pego ya boikgopolelo ya go tšhaba Egipita go ya Palestina ya sehlopha se senyenyane kudu.”

Ke therešo gore ga go na pego e hweditšwego ya Egipita yeo e begilego tiragalo ye. Eupša ba-Egipita ba be ba sa palelwe le gatee ke go fetoša dipego tša  histori ge therešo e be e hlabiša dihlong goba e sa dumelelane le dikgahlego tša bona tša tša dipolitiki. Ge Thutmose III a be a tšea matla a go buša, o ile a leka go lebatša batho ka mo go feletšego ka Hatshepsut yo a ilego a buša pele ga gagwe. Seithuti sa bophelo bja ba-Egipita John Ray se re: “Mengwalo ya gagwe e be e phumotšwe, dikgopotšo tša gagwe tšeo di dikologilwego ke maboto le dimonyumente tša gagwe di be di lebetšwe. Leina la gagwe ga le tšwelele ditiragalong tša morago-bjale.” Maiteko a go swana le a a go fetoša goba go uta dintlha tše di lešago dihlong a ile a ba a direga le mehleng yeno.

Ge e le tabeng ya go hlaela ga bohlatse bja boepi bja marope bja mabapi le go dula ka nakwana lešokeng, re swanetše go gopola gore ba-Juda e be e le batho ba go dula ba huduga. Ba be ba se ba aga metse; ba be ba sa bjale mabele. Go naganwa gore ga go se ba ilego ba se tlogela morago ge e se feela mehlala ya gore ba kile ba ba gona lefelong le itšego. Lega go le bjalo, bohlatse bjo bo kgodišago bja go dula moo ga nakwana bo ka hwetšwa ka Beibeleng ka boyona. Dikarolong ka moka tša puku yeo e kgethwa go bolelwa ka go dula mo go bjalo ga nakwana. (1 Samuele 4:8; Psalme 78; Psalme 95; Psalme 106; 1 Ba-Korinthe 10:1-5) Sa bohlokwa kudu ke gore Jesu Kriste le yena o ile a hlatsela gore ditiragalo tša lešokeng di ile tša ba gona.—Johane 3:14.

Ka gona, ga go pelaelo gore pego ya Beibele ka Moše ke ya kgonthe le ya therešo. Lega go le bjalo, o phetše kgale kudu. Moše a ka kgoma bophelo bja gago bjang lehono?