Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

NSHAPITA WA 13

‘Pakajuka ditapuluka dikole’

‘Pakajuka ditapuluka dikole’

Bakaya ne tshilumbu tshia ditengudibua kumpala kua kasumbu kaludiki

Bienzedi 15:1-12

1-3. a) Mbualu kayi buvua bufuane kutapulula tshisumbu tshia bena Kristo? b) Kukonkonona bualu budi mu mukanda wa Bienzedi kudi mua kutuambuluisha mushindu kayi?

 PAULO ne Bânaba badi bafuma ku dipingana mu Antiokia, bafumina mu luendu luabu lua bumisionere. Badi ne disanka dia bungi bua mudi Yehowa “munzuluile bisamba bikuabu tshiibi tshia kufika ku ditabuja.” (Bien. 14:26, 27) Bushuwa, Antiokia mujima udi unyungana ne lumu luimpe ludibu bayishamu; ne “bantu ba bungi” ba bisamba bikuabu badimu badi benda balua bena mu tshisumbu tshia bena Kristo.​—Bien. 11:20-26.

2 Mu matuku makese, lumu lua disanka lua divulangana dia bena Kristo luakafika ne lukasa mu Yudaya. Pamutu pa bantu bonso kusanka, bamue bakajula bobu tshilumbu tshia ditengudibua. Malanda avua pankatshi pa bena kuitabuja bavua bena Yuda ne bena kuitabuja bavua kabayi bena Yuda avua ne bua kuikala bishi? Mmunyi muvua bena kuitabuja bavua kabayi bena Yuda mua kumona Mikenji ya Mose? Bualu ebu buakakebesha dikokangana dikole menemene, biobi kufuana kukebesha tusumbusumbu mu tshisumbu atshi. Ntshinyi tshivua tshikengela kuenza bua kujikija tshilumbu atshi?

3 Dikonkonona bualu budi mu mukanda wa bienzedi ebu neditupeteshe malongesha a bungi a mushinga. Neatuambuluishe bua kumanya tshia kuenza padiku bualu budi bufuane kututapulula.

“Nuenu kanuyi batengudibue” (Bienzedi 15:1)

4. Nngelelu wa meji kayi mubi uvua bamue bena kuitabuja basaka bakuabu bua kuikala nende? Bualu ebu buakakebesha tshinyi?

4 Muyidi Luka wakafunda ne: “Bantu bakuabu bakalua [ku Antiokia] bafumina ku Yudaya ne bakatuadija kulongesha bana betu ne: ‘Nuenu kanuyi batengudibue bilondeshile tshilele tshia Mose, kanuena mua kupandishibua to.’” (Bien. 15:1) ‘Bantu . . . ba ku Yudaya’ badibu bambe aba bavua Bafalesa kumpala kua kukudimukabu, kuluabu bena Kristo anyi? Ki mbaleje abu bualu to. Kadi bidi anu bimueneka ne: bakavua ne ngelelu wa meji wa bena mu tshitendelelu tshia buena Yuda tshivua tshimanyike bua muvuatshi tshilamate Mikenji ya Mose atshi. Bualu bukuabu, bavua pamuapa bamba muvuabu bakula mu dîna dia bapostolo ne bakulu bavua ku Yelushalema. (Bien. 15:23, 24) Mupostolo Petelo, mulombola kudi Nzambi, wakakidila bantu ba bisamba bikuabu bavua kabayi batengula mu tshisumbu tshia bena Kristo. Kadi bidimu bu 13 pashishe, bena Yuda bobu batshivua anu bakeba ne: bantu ba bisamba bikuabu batengudibue. Bua tshinyi bavua benza nanku? a​—Bien. 10:24-29, 44-48.

5, 6. a) Bua tshinyi bena Yuda bakuabu bavua pamuapa balamate anu ditengudibua? b) Tshipungidi tshia ditengudibua tshivua bualu buvua mu tshipungidi tshia Abalahama anyi? Umvuija. (Tangila dimanyisha dia kuinshi kua dibeji.)

5 Kuvua malu a bungi avua abasaka bua kuenza nanku. Tuanjayi kumanya ne: Yehowa ke uvua muele mukeji wa ditengula bantu, ne diodi edi divua tshimanyinu tshia muvua muntu muikale nende mu malanda a pa buawu. Kumpala mukenji eu kawuvua mu tshipungidi tshia Mikenji to, bakalua kuwubuejamu pashishe. Abalahama ne ba mu nzubu muende ke bantu ba kumpala bakatengudibua. b (Lew. 12:2, 3) Bilondeshile mikenji ya Mose, nansha benyi bavua ne bua kutengudibua bua bobu kupeta diakalenga dia kuenza malu kampanda, bu mudi kudia biakudia bia mu Pasaka. (Ekes. 12:43, 44, 48, 49) Kakuyi mpata, bua bena Yuda, muntu uvuabu kabayi batengule uvua mmupange bukezuke ne uvua mmuntu wa kupetula.​—Yesh. 52:1.

6 Nunku bivua bilomba ne: bena Yuda bikale ne ditabuja ne didipuekesha bua kuitaba dilongesha dipiadipia adi. Bu muvua tshipungidi tshipiatshipia tshipingane pa muaba wa tshipungidi tshia Mikenji, kuledibua muena Yuda kakuvua kabidi kuvuija muntu muena mu tshisamba tshia Nzambi nansha. Bua bena Kristo bena Yuda bavua basombele miaba mikuabu, bu aba bavua mu Yudaya, biakabalomba bua kuikala ne dikima dia kuleja muvuabu bitabuja Kristo ne kuitaba bantu ba bisamba bikuabu bavua balue bena kuitabuja nansha muvuabu kabayi babatengule.​—Yel. 31:31-33; Luka 22:20.

7. Mbulelela kayi buvua “Bantu bakuabu” ba mu Yudaya kabayi bajingulule?

7 Bushuwa, mikenji ya Nzambi ki mmishintuluke to. Tshijadiki tshidi ne: lungenyi luvua mu Mikenji ya Mose alu, luvua kabidi mu tshipungidi tshipiatshipia. (Mat. 22:36-40) Tshilejilu, Paulo wakafunda bua ditengudibua ne: “Muntu mmuena Yuda bua tshidiye munda ne ditengudibua diende ndia mu muoyo kudi nyuma, kadi ki ndia kudi mikenji mifunda to.” (Lomo 2:29; Dut. 10:16) ‘Bantu ba mu Yudaya’ kabavua bajingulule malongesha au to, buabu bobu, Nzambi kavua mushipe mukenji wa ditengulangana au to. Bakitaba malu avuabu babumvuije bua ditengudibua anyi?

“Ditapuluka ne dikokangana” (Bienzedi 15:2)

8. Bua tshinyi bakaya ne tshilumbu tshia ditengudibua kumpala kua kasumbu kaludiki mu Yelushalema?

8 Luka wakafunda ne: “Pakajuka ditapuluka ne dikokangana dikole pankatshi pabu bobu [bantu bakuabu] ne Paulo ne Bânaba, bakalongolola bua Paulo ne Bânaba ne bamue ba kudibu babande kudi bapostolo ne bakulu ku Yelushalema bua tshilumbu etshi.” c (Bien. 15:2) Bu muvuaku “ditapuluka ne dikokangana” bia mushindu au, bantu ne bantu bavua balamate anu tshiabu tshivuabu bamba, bimane kamungulu. Bena mu tshisumbu tshia Antiokia bakapanga mua kukosa tshilumbu. Bua kukeba ditalala ne kusomba mu buobumue, tshisumbu tshiakalongolola bua kuya natshi kudi “bapostolo ne bakulu ku Yelushalema.” Bobu aba ke bavua benza kasumbu kaludiki. Tshilejilu tshia bakulu ba mu Antiokia tshidi tshitulongesha tshinyi?

Bamue bavua basumisha, bamba ne: “Bidi bikengela . . . kubatumina [bantu ba bisamba bikuabu] dîyi bua batumikile Mikenji ya Mose”

9, 10. Bena Kristo ba mu Antiokia, ne Paulo ne Bânaba mbatushile tshilejilu tshimpe kayi?

9 Dilongesha dia mushinga ditudi tupeta ndia ne: mbimpe tueyemene bulongolodi bua Nzambi. Elabi meji bua bualu ebu: Bena mu tshisumbu tshia Antiokia bavua bamanye ne: kasumbu kaludiki kavua kenza anu ne bena Kristo bena Yuda. Kadi bakakeyemena bua kukosa tshilumbu tshia ditengulangana atshi bilondeshile Mifundu. Bua tshinyi bavua babeyemena nanku? Bena mu tshisumbu tshia Antiokia bavua batuishibue ne: Yehowa uvua ne bua kulombola malu ku diambuluisha dia nyuma wende muimpe ne dia Mfumu wa tshisumbu tshia bena Kristo, Yezu Kristo. (Mat. 28:18, 20; Ef. 1:22, 23) Padi bilumbu binene bijuka lelu, tuidikijayi tshilejilu tshimpe tshia bena Kristo ba mu Antiokia, mmumue ne: tueyemenayi bulongolodi bua Nzambi ne Kasumbu kaludiki ka bena Kristo bela manyi.

10 Bualu ebu mbutuvuluije kabidi mushinga wa kuikala ne didipuekesha ne lutulu. Bakasungula Paulo ne Bânaba kudi nyuma muimpe bua kuya kudi bisamba, kadi kabakabuelela pa bukokeshi buvuabu nabu bua kukosa tshilumbu tshia ditengudibua atshi anu mu Antiokia amu to. (Bien. 13:2, 3) Bualu bukuabu, Paulo wakafunda ne: “Ngakabandaku [ku Yelushalema] bualu mvua mupete dibuluibua.” Bidi bileja ne: Nzambi uvua ulombola malu bua tshilumbu atshi. (Gal. 2:2) Lelu bakulu badi badienzeja bua kuikala ne didipuekesha ne lutulu padi bilumbu bidi mua kukebesha matapuluka bijuka. Pamutu pa kubanga kukokangana, mbimpe kuebeja Yehowa, mmumue ne: kukonkonona Mifundu, malongesha ne mibelu bia kudi mupika wa lulamatu.​—Filip. 2:2, 3.

11, 12. Bua tshinyi mbimpe kuindila Yehowa?

11 Imue misangu bidi mua kutulomba bua kuindila bua Yehowa afile butoke mu bualu kampanda. Vuluka ne: bana betu ba tshikondo tshia Paulo bakindila too ne mu bidimu bitue ku 49 P.Y. kumpala kua Yehowa kukosesha tshilumbu atshi, tshia ne: bantu ba bisamba bikuabu bavua ne bua kutengudibua anyi kubenga kutengudibua. Bakindila nanku munkatshi mua bidimu bu 13 kubangila ku tshikondo tshivua Kônelio muedibue manyi mu 36 P.Y. Bua tshinyi bidimu bungi nanku? Pamuapa Nzambi uvua musue kupesha bena Yuda ba muoyo muakane tshipolu tshikumbane bua bakaje mmuenenu wabu bilondeshile bualu buvua bushintuluke abu. Kushipa tshipungidi tshia ditengudibua tshivua Nzambi mudie ne Abalahama tshikavua tshienze bidimu 1 900 kakuvua bualu bua bilele to.​—Yone 16:12.

12 Tudi ne diakalenga dia kulongeshibua ne kufumbimbua kudi Tatu wetu muimpe wa mu diulu udi ne lutulu! Bipeta bitu bimueneka bitu anu bimpe bua bualu buetu. (Yesh. 48:17, 18; 64:8) Nunku lutambishi kalutusaki bua kuimanyina anu pa ngenyi yetu tuetu anyi katuakudi bibi padibu bashintulula mushindu wa kuenza malu peshi padibu bakaja diumvuija dia mvese kampanda to. (Muam. 7:8) Wewe mumone ne: udi ne meji a mushindu au, sambila bua Nzambi akulombole ne welangane meji a mêyi manene adi mafike pa dîba diawu adi mu Bienzedi nshapita wa 15. d

13. Mmunyi mutudi mua kuleja ne: tudi ne lutulu lua buena lua Yehowa mu mudimu wa buambi?

13 Bidi mua kutulomba lutulu patudi tulonga Bible ne bantu badi bamona ne: mbibakolele bua kulekela malongesha a dishima adibu balamate anyi bilele bidi Bible ubenga bidibu banange. Tuetu ne mulongi wa mushindu eu, mbimpe tumupeshaku tshikondo tshikumbanyine bua nyuma wa Nzambi ashintulule muoyo wende. (1 Kol. 3:6, 7) Mbimpe tusambile kabidi bua bualu abu. Mu mushindu kampanda anyi kansanga ne mu tshikondo tshiakanyine, Nzambi neatuambuluishe bua kumanya tshia kuenza.​—1 Yone 5:14.

Bakalonda “bualu” buonso buvuabu bapete buvua bukankamija bantu (Bienzedi 15:3-5)

14, 15. Mmushindu kayi uvua bena mu tshisumbu tshia ku Antiokia bapeshe Paulo ne Bânaba ne bena luendu nabu bakuabu bunême? Mmunyi muvua dikalaku diabu mu tshisumbu atshi dikale dibenesha kudibu?

14 Luka wakatungunuka, wamba ne: “Bena mu tshisumbu bamane kubashindikija tshitupa tshia njila, bantu aba bakatungunuka, kupitshilabu mu Foinike ne mu Samalea, benda balondela bantu bualu bua dikudimuna dia mutshima dia bantu ba bisamba bikuabu ne basankisha bana betu bonso bikole.” (Bien. 15:3) Tshivua bena mu tshisumbu benze tshia kushindikija Paulo ne Bânaba ne bakuabu bavuabu nabu tshivua tshileja muvuabu ne dinanga dia buena Kristo ne muvuabu babapesha bunême. Tshivua mushindu uvuabu babajingila dibenesha dia kudi Nzambi. Etshi si ntshilejilu tshikuabu tshimpe tshidi bena mu tshisumbu tshia Antiokia batushile! Utu upesha bena Kristo nebe bunême anyi? “Nangananga aba [bakulu] badi benza mudimu bikole mu kuakula ne mu kulongesha,” utu ubapesha bunême anyi?​—1 Tim. 5:17.

15 Pavuabu mu njila mu luendu alu, bakaleja muvuabu dibenesha kudi bena Kristo nabu ba mu Foinike ne ba mu Samalea. Mushindu kayi? Bavua babalondela “bualu” buonso buvuabu bapete buvua butangila mudimu uvuabu benze munkatshi mua bantu bavua kabayi bena Yuda. Bidi bimueneka ne: mu bantu bavua bateleja abu muvua bena kuitabuja bena Yuda bavua banyemene miaba ayi panyima pa dishipibua dia Stefano. Nansha lelu, luapolu ya mudi Yehowa ubenesha mudimu wa divuija bantu bayidi itu ikankamija bena Kristo netu, nangananga aba badi mu ntatu mikole. Utu ubuela mu bisangilu bia tshisumbu, mu mpuilu, mu mpungilu ne ubala malu mamonamona ne malu a mu nsombelu ya bana betu atu apatuka mu mikanda yetu ne mu site wa jw.org anyi? Biobi nanku, utu wenza bua malu audi umvuamu atambe kukuambuluisha anyi?

16. Ntshinyi tshidi tshileja ne: tshilumbu tshia ditengudibua tshiakalua bualu bunenanenayi?

16 Bana betu bavua bumbuke mu Antiokia abu bamane kuenza luendu lua kilometre 550 ku sud, bakafika anu kufika kuvuabu baya. Luka udi wamba ne: “Pakafikabu ku Yelushalema, bakabakidila bimpe kudi tshisumbu ne bapostolo ne bakulu, kulondabu malu a bungi avua Nzambi muenze ku butuangaji buabu.” (Bien. 15:4) Kadi “bamue bantu ba mu kasumbu ka Bafalese bakavua balue bena kuitabuja bakajuka mu nkuasa yabu, kuambabu ne: ‘Bidi bikengela kubatengula ne kubatumina dîyi bua batumikile Mikenji ya Mose.’” (Bien. 15:5) Mbiumvuike bimpe ne: tshilumbu tshia ditengudibua dia bena Kristo bavua kabayi bena Yuda tshivua tshikunze, tshikeba anu wa kutshikosa.

“Bapostolo ne bakulu bakadisangisha pamue” (Bienzedi 15:6-12)

17. Mbanganyi bavua mu kasumbu kaludiki mu Yelushalema? Ntshinyi tshivua mua kuikala tshienze bua bakumbajamu “bakulu”?

17 Nsumuinu 13:10 udi wamba ne: “Meji nga badi bakeba mibelu.” Bapostolo bakenza malu mu diumvuangana ne dîyi dinene dimpe edi, bualu Bible udi wamba ne: “Bapostolo ne bakulu bakadisangisha pamue bua kukonkonona tshilumbu [tshia ditengudibua] etshi.” (Bien. 15:6) “Bapostolo ne bakulu” abu bavua baleji mpala ba tshisumbu tshijima tshia bena Kristo anu bu mudi Kasumbu kaludiki lelu. Bua tshinyi Bapostolo bavua badisangishe pamue ne “bakulu”? Vuluka ne: bavua bashipe mupostolo Yakobo, ne bele mupostolo Petelo mu buloko bua tshipolu kampanda. Mpindieu bu malu a muomumue mua kufikila bapostolo bakuabu, lutatu si luvua mua kumueneka; ke bualu kayi dikalaku dia balume bakuabu bela manyi bakumbane divua mua kuambuluisha bua malu atungunuke ne kulombodibua mu bulongame.

18, 19. Mmêyi kayi a bujitu akamba Petelo? Avua ne bua kufikisha bavua bamuteleja ku diamba tshinyi?

18 Luka wakatungunuka, wamba ne: “Bobu bamane kuyukila bikole menemene, Petelo wakajuka, [kuambaye] ne: ‘Balumiana, bana betu, nudi bamanye bimpe ne: katshia ku matuku a ku ntuadijilu, Nzambi uvua muenze disungula munkatshi muenu bua bantu ba bisamba bikuabu bumvuile dîyi dia lumu luimpe mukana muanyi ne bitabuje. Kadi Nzambi udi mumanye muoyo wa muntu wakafila tshijadiki pavuaye mubapeshe nyuma muimpe anu bu muvuaye mutupeshe petu. Bualu bukuabu, kavua muleje dishilangana nansha dikese pankatshi petu nabu to, kadi wakalengeja mioyo yabu ku diambuluisha dia ditabuja.’” (Bien. 15:7-9) Bilondeshile mukanda mukuabu, muaku wa mu tshiena Greke udibu bakudimune ne: “kuyukila bikole menemene” mu mvese wa 7 udi umvuija kabidi “kukeba; kuela nkonko.” Bidi bimueneka ne: bana betu abu bavua ne ngenyi mimpe mishilangane ivuabu balejangane patoke.

19 Mêyi a bujitu avua Petelo muambe akavuluija bantu bonso muvuaye mudimuenene bua musangu wa kumpala muvua bantu ba bisamba bikuabu bavua kabayi batengula bedibue manyi a nyuma mu 36 panyima pa Yezu. Bantu abu ke Konelio ne ba mu nzubu muende. Nunku bu mukavua Yehowa muenze bua kakuikadi kabidi ditapuluka pankatshi pa bena Yuda ne bena Kristo bavua kabayi bena Yuda, muntu kavua ne bukokeshi bua kubatapulula to. Bualu bukuabu, ditabuja Kristo ke divua dikezula muoyo wa muena kuitabuja, ki nditumikila Mikenji ya Mose nansha.​—Gal. 2:16.

20. Mmunyi muvua bantu bavua basumisha bua ditengudibua dikalaku ‘bateta Nzambi’?

20 Ku diambuluisha dia bujadiki kabuyi kuelesha mpata bua mu dîyi dia Nzambi ne bua kudi nyuma muimpe, Petelo wakafika ku diamba ne: “Nunku bua tshinyi nudi nuteta Nzambi panudi nuteka mutshi wa tshikokedi pa nshingu ya bayidi, uvua bankambua betu anyi tuetu bine katuyi bakokeshe mua kuambula? Kadi tudi ne ditabuja ne: tudi tupandishibua ku ngasa wa Mukalenge Yezu anu mudibu bapandishibua pabu.” (Bien. 15:10, 11) Mu bulelela, bantu bavua bakeba anu ne: ditengudibua dikalaku abu bavua ‘bateta Nzambi,’ anyi bateta lutulu luende. Bavua bakeba kuelela bantu ba bisamba bikuabu mukenji au ku bukole, mukenji uvua bena Yuda bobu bine kabayi batumikila menemene to; ne wowu muine au uvua mene ubakosela tshibawu tshia lufu. (Gal. 3:10) Pamutu pa bena Yuda bavua bateleja Petelo abu kuimanyina ditengudibua, bivua bikengela bele Nzambi tuasakidila bua ngasa uvuaye mubaleje ku diambuluisha dia Yezu.

21. Mmunyi muvua mêyi a Paulo ne Bânaba mambuluishe mu tshilumbu atshi?

21 Mêyi a Petelo au akalenga muoyo wa bantu bavua bamuteleja, bualu ‘bantu bonso bakashala bapuwe.’ Pashishe Bânaba ne Paulo ‘bakakula bua bimanyinu bia bungi ne malu a kukema bivua Nzambi muenze ku butuangaji buabu munkatshi mua bisamba bikuabu.’ (Bien. 15:12) Bapostolo ne bakulu bavua mpindieu ne mushindu wa kutata malu onso ne kuangata dipangadika divua dileja bimpe tshivua disua dia Nzambi bua ditengudibua.

22-24. a) Mmushindu kayi udi Kasumbu kaludi kalonda dikasa dia kasumbu kaludiki ka mu bidimu lukama bia kumpala lelu? b) Mmunyi mudi bakulu bonso mua kuleja kanemu bua bantu badi balombola mudimu?

22 Nansha lelu, patu bena mu Kasumbu kaludiki batuilangana, batu bakonkonona Dîyi dia Nzambi bua dibaleje tshia kuenza ne basambila ne muoyo mujima, balomba nyuma muimpe. (Mis. 119:105; Mat. 7:7-11) Bua bualu abu, muena mu Kasumbu kaludiki yonso utu upeta malu ikalabu mua kulua kuakuila kumpala kua dîba bua amone mua kuelangana meji ne asambile bua malu au. (Nsu. 15:28) Pakadibu mu tshisangilu, yonso wa kudibu udi wakula ne kanemu konso, mudilekelele. Batu batamba kubala Bible mu diyukidilangana diabu adi.

23 Mbimpe bakulu ba tshisumbu balonde dikasa diabu. Bakulu bobu bayukidilangane bua tshilumbu tshinene kampanda mu tshisangilu tshiabu kadi bapange mua kutshijikija, mbimpe bafundile betele wabu anyi baleji mpala bende, bu mudi batangidi ba bijengu. Betele pende neafundile Kasumbu kaludiki biobi bikengela kuenza nanku.

24 Bushuwa, Yehowa udi ubenesha bana betu badi balonda mushindu udi bulongolodi buya ne malu, badi ne didipuekesha, lulamatu ne lutulu. Anu mutuamona mu nshapita udi ulonda, Nzambi neabafute bua bualu abu, tuambe ne: neabapeshe ditalala dilelela, neenze bua baye kumpala mu nyuma, ne bua bikale mu buobumue.

a Tangila kazubu ka “ Malongesha a bantu bavua balamate buena Yuda.” mu dibeji dia 117

b Tshipungidi tshia ditengudibua katshivua bualu buvua mu tshipungidi tshia Abalahama to. Tshipungidi tshia Abalahama tshitshidiku too ne lelu. Tshiakatuadija mu 1943 K.Y. pavua Abalahama (Abalama) musabuke musulu wa Pelata, muye mutangile mu Kanâna. Dîba adi uvua ne bidimu 75. Kadi tshipungidi tshia ditengudibua tshiakalua kuenzeka mu 1919 K.Y. pavua Abalahama ne bidimu 99.​—Gen. 12:1-8; 17:1, 9-14; Gal. 3:17.

c Bidi bimueneka ne: Tito uvua pende mu bantu bavuabu batume ne tshilumbu atshi. Tito uvua muleji mpala wa Paulo ne uvua muena Kristo muena Greke wa kueyemena wakalua muenzejanganyi nende wa mudimu. (Gal. 2:1; Tito 1:4) Uvua muntu wa bisamba bikuabu uvua kayi mutengula uvuabu bele manyi a nyuma muimpe. Uvua tshilejilu tshimpe.​—Gal. 2:3.

d Tangila kazubu ka “ Bantemu ba Yehowa badi bangatshila malongesha abu mu Bible.” mu dibeji dia 119