Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

NSHAPITA WA 15

“Bakolesha bisumbu”

“Bakolesha bisumbu”

Batangidi bena ngendu badi bambuluisha bisumbu bua bishindame mu ditabuja

Bienzedi 15:36–16:5

1-3. a) Mmuntu kayi mupiamupia ukadi Paulo wenza nende ngendu? Udi mushindu kayi? b) Mmalu kayi atualonga mu nshapita eu?

 MUPOSTOLO Paulo udi mu njila wa binina pankatshi pa bimenga. Udi wela meji a tshiafikila nsongalume udi ku luseke luende. Dîna diende n’Timote. Nnsonga wa dikanda udi pamuapa ne bidimu bipatshila ku 20 anyi bipite kakese. Udi mu luendu ludi lumusemeja kule ne kuabu. Padi mêba enda aya, badi benda bashiya tshimenga tshia Luseta ne tshia Ikonio. Tshiabafikila ntshinyi? Paulo ukavua mutshimanye bualu tshivua luendu luende luibidi lua bumisionere. Mmumanye ne: nebatuilangane ne ntatu ya bungi ne malu mabi ku mpukampuka. Kadi ntshinyi tshiambuluisha Timote bua kuatantamena?

2 Paulo mmueyemene Timote nsonga uvua ne budipuekeshi eu pamuapa kupita ne mudi Timote yeye mudieyemene. Malu atshivua afuma ku dienzeka avua masake Paulo ku dimona ne: bivua bikengela ikale ne muntu mukumbane uvuaye mua kuenza nende ngendu. Paulo uvua mumanye ne: mudimu wa ditangila bisumbu ne dibikolesha udi ulomba badi bawenza didisuika ne muoyo mujima ne dikala ne meji amue. Bua tshinyi Paulo uvua mumanye bualu ebu? Bumue bualu budi mua kuikala dikokangana diabu ne Bânaba divua dibafikishe ku ditapulukangana.

3 Mu nshapita eu, netulonge malu a bungi a mua kujikija matandu mu mushindu muimpe. Netumone bua tshinyi Paulo uvua musungule Timote bua ikale wenza nende ngendu, ne netumanye mudimu wa mushinga udi nawu batangidi ba bijengu lelu.

“Tupingane mpindieu bua kutangila bana betu” (Bienzedi 15:36)

4. Ntshinyi tshivua Paulo mulongolole bua kuenza mu luendu luende luibidi lua bumisionere?

4 Tuvua bamone mu nshapita mushale muvua Paulo, Bânaba, Yudasa, ne Sila bakoleshe tshisumbu tshivua mu Antiokia pavuabu batshibadile dipangadika dia kudi kasumbu kaludiki mu tshilumbu tshia ditengulangana. Tshiakalua Paulo kuenza ntshinyi? Wakaleja Bânaba luendu luvua lubindile, wamba ne: “Tupingane mpindieu bua kutangila bana betu ba mu tshimenga ne mu tshimenga tshionso mutuvua bayishe dîyi dia Yehowa bua kumanya mudibu.” (Bien. 15:36) Paulo kavua wakula bua kuya kutangila bantu batshivua bavuilaku bena Kristo abu mu bulunda to. Mukanda wa Bienzedi udi uleja tshivua Paulo wenzela luendu luibidi lua bumisionere. Tshia kumpala, uvua ne bua kutungunuka ne kuleja mapangadika a kasumbu kaludiki. (Bien. 16:4) Tshibidi, bu muvua Paulo mutangidi muena ngendu, uvua mudisuike bua kukolesha bisumbu bua bishindame mu ditabuja. (Lomo 1:11, 12) Mmunyi mudi bulongolodi bua Yehowa lelu bulonda tshilejilu tshia bapostolo etshi?

5. Bena mu Kasumbu kaludiki lelu badi balombola bisumbu ne babikankamija kupitshila ku tshinyi?

5 Kristo udi uludika tshisumbu tshiende lelu ku diambuluisha dia Kasumbu kaludiki ka Bantemu ba Yehowa. Balume ba lulamatu bela manyi abu badi balombola bisumbu bia pa buloba bujima ne babikankamija kupitshila ku bisangilu, mikanda ya mu biamu ne ya pa mabeji, mikanda idibu babitumina, ne ku mishindu mikuabu. Badi kabidi badienzeja bua bikale pabuipi ne bisumbu bionso, ke bualu kayi batu babitumina batangidi bena ngendu. Kasumbu kaludiki nkayaku nkateke bakulu bakumbane binunu bia bungi pa buloba bujima bua bikale batangidi ba bijengu.

6, 7. Ngimue midimu kayi idi nayi batangidi ba bijengu?

6 Lelu, batangidi bena ngendu batu batamba kutabalela muntu yonso wa mu tshisumbu tshidibu batangila ne bamukankamija ne Dîyi dia Nzambi. Batu benza nanku patubu balonda tshilejilu tshia bena Kristo ba mu tshikondo tshia bapostolo, bu mudi Paulo. Mona tshivuaye muambile batangidi nende bakuabu: “Yisha dîyi; udiyishe mu bikondo bimpe ne mu bikondo bikole kuyi ujingakana; bela, tandisha, dimuija, wenza nunku ne lutulu luonso ne dimanya kulongesha. . . . Enza mudimu wa muambi.”​—2 Tim. 4:2, 5.

7 Mu diumvuangana ne mvese eu, mutangidi wa tshijengu, ne mukajende bikalaye musele, udi uyisha ne tshisumbu mu bibadi bishilashilangane bia mudimu wa buambi. Batangidi aba batu balongeshi ba dilambu ne badi ne tshisumi mu buambi, au mmalu abidi atu enza bua tshisumbu tshiye kumpala. (Lomo 12:11; 2 Tim. 2:15) Batangidi ba bijengu mbamanyike bua dinanga diabu didi dibasaka bua kudipangisha amue malu. Badi benzela bakuabu mudimu ku budisuile, benza ngendu mu mivu mibi baya too ne miaba ya njiwu. (Filip. 2:3, 4) Badi kabidi benza miyuki mu tshisumbu tshionso bua kukankamija badimu, kubalongesha, ne kubabela. Padi badi mu tshisumbu batangila bikadilu bia batangidi ba bijengu ne babidikija, badi bashindama mu ditabuja.​—Eb. 13:7.

“Bakatandangana bikole” (Bienzedi 15:37-41)

8. Ntshinyi tshiakenza Bânaba pavua Paulo mumulombe bua benze luendu?

8 Bânaba wakitaba dilomba dia Paulo dia kuya “kutangila bana betu.” (Bien. 15:36) Bubidi buabu bakavua benze mudimu bimpe wa butangidi buena ngendu pamue, bakavua kabidi bibidilangane ne bimenga ne bantu bavuabu batangila. (Bien. 13:2–14:28) Nanku kujinga bua kuya kabidi pamue mu mudimu eu kuvua mua kuikala lungenyi luimpe. Kadi kuakamueneka lutatu. Bienzedi 15:37 udi wamba ne: “Bânaba uvua mudisuike bua kuya ne Yone uvuabu babikila ne: Mâko.” Bânaba kavua ufila lungenyi patupu to, “uvua mudisuike” bua mulela wende Mâko abafile mu luendu luibidi lua bumisionere alu.

9. Bua tshinyi Paulo kakitaba dilomba dia Bânaba?

9 Kadi Paulo kakitaba to. Bua tshinyi? Bible udi wamba ne: “Paulo yeye kavua musue bua baye nende to, bualu uvua mubashiye ku Pampulia, kayi muye nabu mu mudimu to.” (Bien. 15:38) Mâko uvua muye ne Bânaba ne Paulo mu luendu luabu lua kumpala lua bumisionere, kadi kubashiyaye mu njila. (Bien. 12:25; 13:13) Lua ku ntuadijilu kua luendu alu, patshivuabu mu Pampulia, Mâko wakabashiya kupinganaye kumbelu mu Yelushalema. Bible kena wamba bua tshinyi uvua mubashiye to, kadi bidi bimueneka ne: mupostolo Paulo uvua mumumone bu utshivua ne buana. Paulo uvua mua kuikala mumone ne: Mâko ki mmukumbane to.

10. Matandu a Paulo ne Bânaba akafikisha ku tshinyi? Mbipeta kayi biakamueneka?

10 Nansha nanku, Bânaba uvua anu mudisuike bua kuya ne Mâko, Paulo yeye kavua musue to. Bienzedi 15:39 udi wamba ne: “Bua bualu ebu, bakatandangana bikole, bobu kufika ne ku ditapulukangana.” Bânaba wakaya ne Mâko, kuangatabu mazuwa, kuyabu kuabu ku Kupulio. Paulo kuyaye ne malu muvuaye mualongolole. Bible udi wamba ne: “Paulo yeye wakasungula Sila ne kuyaye panyima pa bana betu bamane kumushiya ku ngasa wa Yehowa.” (Bien. 15:40) Bubidi buabu bakapitshila ‘mu Sulia ne mu Kilikia benda bakolesha bisumbu.’​—Bien. 15:41.

11. Nngikadilu kayi idi mua kutuambuluisha bua katushadi batapuluke ne muanetu udi mutuenzele tshilema?

11 Bualu ebu budi mua kutuvuluija mutudi bapange bupuangane. Paulo ne Bânaba bavua baleji mpala ba pa buabu ba kasumbu kaludiki. Pamuapa Paulo wakalua pende muena mu kasumbu kaludiki. Nansha nanku, mu bualu ebu, bakaya ne malu mu buntu. Kadi bakashala batapuluke anyi? Nansha muvuabu bapange bupuangane, bavua ne didipuekesha ne meji a Kristo. Kakuyi mpata, mu kupita kua matuku bakafuilangana luse, kulamabu kabidi buobumue buabu bua bena Kristo. (Ef. 4:1-3) Paulo ne Mâko bakalua kuenza kabidi midimu mikuabu ya Nzambi pamue. a​—Kolos. 4:10.

12. Anu bu Paulo ne Bânaba, balami ba lelu badi ne bua kuikala ne ngikadilu kayi?

12 Paulo anyi Bânaba kabakashala bamanyike anu bua matandu abu a musangu umue au to. Bânaba uvua mumanyike bikole bu tshipapayi ne muntu uvua munange bakuabu. Bua bualu abu, bapostolo bakamuinyika ne: Bânaba, dîna didi diumvuija “Muana wa busambi,” pamutu pa dîna diende dia Jozefe. (Bien. 4:36) Paulo yeye uvua mumanyike bu muena bulenga uvua utabalela bakuabu. (1 Tes. 2:7, 8) Anu bu Paulo ne Bânaba, balami bena Kristo bonso lelu, too ne batangidi ba bijengu, badi ne bua kuikala badienzeja bua kuleja budipuekeshi ne kuenzela bakulu nabu malu malenga, ne kuenzela kabidi tshisumbu tshijima tshia mikoko.​—1 Pet. 5:2, 3.

“Bavua bakula bimpe bua bualu buende” (Bienzedi 16:1-3)

13, 14. a) Timote uvua nganyi? Mmunyi muvua Paulo mua kuikala mumupete? b) Ntshinyi tshivua tshisake Paulo bua kutuishila Timote mêsu? c) Mmudimu kayi wakapeshabu Timote?

13 Luendu luibidi lua Paulo lua bumisionere luakamufikisha mu Galatiya provense wa mu Lomo. Bakavua benzamu bisumbu ndambu. Bible udi wamba ne: Paulo “wakafika ku Dêbe ne ku Luseta kabidi. Kuntu aku kuvua muyidi mukuabu, diende Timote, muana wa mamu kampanda muena Yuda uvua muena kuitabuja, kadi tatuende uvua muena Greke.”​—Bien. 16:1. b

14 Bidi bimueneka ne: Paulo wakamona bena mu dîku dia Timote pavuaye muye mu tshimenga tshiabu bua musangu wa kumpala bu mu 47 P.Y. Pakapinganaye bua musangu muibidi, wakatuishila nsonga Timote mêsu. Bua tshinyi? Bualu “bana betu . . . bavua bakula bimpe bua bualu buende.” Bana betu ba mu tshimenga tshiabu bavua bamunange bikole; uvua kabidi ne lumu luimpe too ne kudi bavua kabayi ba mu tshisumbu tshiabu. Bible udi uleja ne: bana betu ba ku Luseta ne ba ku Ikonio, miaba ya kilometre bu 30 ne muabu, bavua bakula bimpe bua bualu buende. (Bien. 16:2) Nyuma muimpe wakasaka bakulu, bobu kupesha nsonga Timote mudimu munene wa kuambuluisha Paulo ne Sila bu mutangidi muena ngendu.​—Bien. 16:3.

15, 16. Ntshinyi tshivua tshienze bua Timote ikale ne lumu luimpe?

15 Bua tshinyi Timote uvua ne lumu luimpe nanku pende mutshikale nsonga wa tshitende? Mbualu uvua ne meji ne muimpe kumona anyi? Mbua mamanya ende anyi? Abi mbintu bitu bikoka ntema ya bantu bikole. Too ne muprofete Samuele pende wakimanyina pa tshimuenekelu tshia bantu. Kadi Yehowa wakamuvuluija ne: “Mushindu udi muntu umona ki ngudi Nzambi umona to, bualu muntu wetu eu udi umona tshidi tshimueneka ku mêsu, kadi Yehowa yeye udi umona mu muoyo.” (1 Sam. 16:7) Eyowa, Timote uvua ne lumu luimpe kudi bena Kristo nende bua ngikadilu yende mimpe, ki mbua mamanya ende to.

16 Panyima pa bidimu, mupostolo Paulo wakakula bua ngikadilu mimpe ya Timote. Wakatela lungenyi luende luimpe, muvuaye kayi udikebela malu ende, ne muvuaye mudifile ne muoyo mujima mu mudimu wa Nzambi. (Filip. 2:20-22) Timote uvua mumanyike bua ditabuja diende divua “kadiyi ne lubombo.”​—2 Tim. 1:5.

17. Mmunyi mudi bansonga lelu mua kuidikija Timote?

17 Anu bu Timote, lelu bansonga ba bungi badi badienzeja bua kuikala ne ngikadilu idi Nzambi wanyisha. Bua bualu abu, nansha batshikale bapuekele, badi ne dîna dimpe ku mêsu kua Nzambi ne kua bantu bende. (Nsu. 22:1; 1 Tim. 4:15) Badi ne ditabuja didi kadiyi ne lubombo, kabayi bena mpala ibidi. (Mis. 26:4) Ke bualu kayi, anu bu Timote, badi pabu ne mudimu wa mushinga mu tshisumbu. Badi bakankamija bantu bonso badi banange Yehowa padibu babamona bakumbaja malu malomba, balua bamanyishi ba lumu luimpe, ne ndekelu wa bionso badilambula kudi Yehowa ne babatijibua.

‘Biakakoleshibua mu ditabuja’ (Bienzedi 16:4, 5)

18. a) Mmidimu kayi ya pa buayi ivua nayi Paulo ne Timote bu muvuabu batangidi bena ngendu? b) Mmasanka kayi akapeta bisumbu?

18 Paulo ne Timote bakenza mudimu pamue bidimu bia bungi. Bu muvuabu batangidi bena ngendu, bakenza midimu ya bungi mu dîna dia kasumbu kaludiki. Bible udi wamba ne: “Pavuabu mu luendu bapitshila mu bimenga, bavua babashila mêyi avua bapostolo ne bakulu bavua mu Yelushalema basuike bua baatumikile.” (Bien. 16:4) Bushuwa, bisumbu biakatumikila buludiki bua kudi bapostolo ne bakulu bavua mu Yelushalema. Ke bualu kayi, “bisumbu biakatungunuka ne kukoleshibua mu ditabuja ne kuvulangana ku dituku ne ku dituku.”​—Bien. 16:5.

19, 20. Bua tshinyi bena Kristo badi ne bua kutumikila “bantu badi balombola”?

19 Bia muomumue, Bantemu ba Yehowa badi pabu bapeta masanka a bungi lelu padibu batumikila buludiki bua kudi “bantu badi balombola” munkatshi muabu. (Eb. 13:17) Bu mudi malu a panu enda anu ashintuluka, mbia mushinga bua tuetu bena Kristo tuikale bamanye malu mapiamapia adi “mupika wa lulamatu udi mudimuke” upatula ne tuikale tuatumikila. (Mat. 24:45; 1 Kol. 7:29-31) Kuenza nanku kudi mua kutuambuluisha bua kubenga kusesuka mu bulelela ne kudilama katuyi katoba ka malu a panu.​—Yak. 1:27.

20 Anu bu Paulo, Bânaba, Mâko, ne bakulu bakuabu bela manyi ba mu bidimu lukama bia kumpala, balami bena Kristo lelu too ne bena mu Kasumbu kaludiki, mbapange pabu bupuangane. (Lomo 5:12; Yak. 3:2) Nansha nanku, bena mu Kasumbu kaludiki mbadileje bantu ba kueyemena bualu badi balonda Dîyi dia Nzambi ne bidikija tshilejilu tshishiya kudi bapostolo ne muoyo mujima. (2 Tim. 1:13, 14) Ke bualu kayi, bisumbu bidi bikoleshibua ne mbishindame mu nyuma.