Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

NSHAPITA WA 9

“Nzambi kena ne kansungansunga to”

“Nzambi kena ne kansungansunga to”

Bavua bayisha too ne bantu ba bisamba bikuabu bavua kabayi batengula

Bienzedi 10:1–11:30

1-3. Ntshikena kumona kayi tshivua Petelo mumone? Bua tshinyi mbimpe tumanye diumvuija diatshi?

 TUDI mu tshidimu tshia 36 P.Y. Nsese ya dîba idi itua Petelo padiye usambila pa mutu pa nzubu kumpenga kua mbuu mu tshimenga tshia Yopa tshidi ne malobo a bungi. Kukadi mpindieu matuku ndambu adiye musue kusombela mu nzubu eu, bileja mu mushindu kampanda mudiye katshiyi ne kansungansunga. Nzubu eu ngua muntu mukuabu udibu babikila ne: Simona. Mmuenji wa biseba udi mumanyike bimpe, ne muena Yuda nansha umue kena mua kuitaba bua kutudila kua muntu wa nunku to. a Nansha nanku Petelo ukadi pa kupeta dilongesha dia mushinga dia mudi Yehowa kayi ne kansungansunga.

2 Pavua Petelo usambila, wakamona tshikena kumona. Muena Yuda kayi yonso uvua mua kutshimona, uvua mua kufiika munda. Wakamona tshintu bu tshivuadi tshia tshilamba tshifumina mu diulu tshikale ne nyama munda muatshi. Bilondeshile Mikenji ya Mose, ivua nyama ya bukoya. Pavuabu bamutumine dîyi bua kuyishipa, kuyidia, wakandamuna ne: “Tshitu muanji kudia tshintu tshibipe ne tshidi katshiyi tshikumbane to.” Bakamuambila ne: “Wewe lekela kubikila bintu bidi Nzambi mukezule ne: mbibipe.” Bavua bamuambile nanku misangu isatu, ki ngumue to. (Bien. 10:14-16) Tshikena kumona etshi tshiakashala tshimulubakaja, kadi bivua bua tshitupa tshîpi.

3 Tshikena kumona tshivua Petelo mumone tshivua ne diumvuija kayi? Mbimpe tumanye diumvuija adi bualu tshidi ne bulelela bua mushinga mukole budi butangila mushindu udi Yehowa umona bantu. Tuetu bena Kristo balelela, mbimpe tumone bantu mudi Nzambi ubamona; abi nebituambuluishe bua kufila bumanyishi buonso menemene bua Bukalenge bua Nzambi. Tukonkononayi malu a pa buawu adi atangila tshikena kumona tshia Petelo bua kumanya diumvuija diatshi.

‘Wakasengelela Nzambi misangu yonso’ (Bienzedi 10:1-8)

4, 5. Kônelio uvua nganyi? Ntshinyi tshiakenzeka pavuaye usambila?

4 Petelo kavua mumanye ne: kumpala kua dituku divuaye mumone tshikena kumona, muntu mukuabu diende, Kônelio, ukavua mupete tshikena kumona tshia kudi Nzambi to. Muntu eu uvua mu Kaisalia, mu ntanta wa kilometre 50. Uvua kamanda ka tshiluilu tshia bena Lomo. Uvua “mutendeledi wa Nzambi.” b Uvua kabidi tatu wa dîku wa tshitembu bualu uvua “umutshina pamue ne ba mu nzubu muende bonso.” Kônelio uvua muntu wa mu bisamba bikuabu, kavua mulue muena Yuda to. Kabavua bamutengule to. Nansha nanku, wakumvuila bena Yuda bavua bakenga luse, kubapeshaye bintu bivuabu bakengela. Muntu uvua ne bulelela munda muende eu ‘wakasengelela Nzambi misangu yonso.’​—Bien. 10:2.

5 Bu mu dîba dia 15:00, pavua Kônelio usambila, wakamona muanjelu mu tshikena kumona, umuambila ne: “Masambila ebe ne bintu biebe bia luse mbibande bu tshivulukilu kumpala kua Nzambi.” (Bien. 10:4) Wakatuma bantu bua kubikila mupostolo Petelo anu muvua muanjelu umulomba. Kônelio ukavua mpindieu pa kumona bualu buvuaye katshia kayi mumone. Ukavua pa kupeta mukenji wa lupandu.

6, 7. a) Londa bualu budi buleja ne: Nzambi utu wandamuna masambila a bantu badi basue kulonga malu ende ne muoyo mujima. b) Malu a mushindu eu adi mua kutufikisha ku diamba tshinyi?

6 Nzambi utu wandamuna masambila adi bantu benza ne muoyo mujima lelu bua kumumanya anyi? Monayi tshimue tshilejilu. Ntemu mukuabu wakapesha mamu kampanda wa mu Albanie Tshibumba tshia Nsentedi, muvua tshiena-bualu tshivua tshiakula bua dikolesha bana. c Wakambila Ntemu uvua mulue kumutangila au ne: “Meme mukuambile ne: mvua ndomba Nzambi bua angambuluishe bua mmone mua kukolesha bana banyi ba bakaji, newitabe anyi?” Yeye ke udi mukutume! Udi mungambile anu malu amvua nkeba menemene!” Mamu eu ne bana bende abu bakatuadija kulonga Bible. Bayende wakalua kutuadija pende kulonga.

7 Kudi anu tshilejilu tshimue etshi anyi? Tòo! Malu a mushindu eu akadi menzeke misangu ne misangu pa buloba bujima, katuyi mua kuamba ne: bitu bienzeka ku mpukapuka to. Mpindieu ntshinyi tshitudi mua kuamba? Tshia kumpala, Yehowa utu wandamuna masambila a bantu badi basue kulonga malu ende ne muoyo mujima. (1 Bak. 8:41-43; Mis. 65:2) Tshibidi, banjelu batu batukuatshisha mu mudimu wetu wa buambi.​—Buak. 14:6, 7.

‘Petelo utshivua anu ukema’ (Bienzedi 10:9-23a)

8, 9. Nyuma wa Nzambi wakambuluisha Petelo bua kujingulula tshinyi?

8 ‘Petelo utshivua anu ukema’ pa mutu pa nzubu pavuaye apu bua tshivua tshikena kumona atshi tshiumvuija, dîba divua bantu bavua Kônelio mutume bafike pabuipi ne nzubu au. (Bien. 10:17) Petelo uvua mubenge misangu isatu bua kudia bintu bibipe au, uvuaku mpindieu mua kuitaba bua kuya ne bantu aba, kubuela mu nzubu mua muntu wa bisamba bikuabu anyi? Nzambi wakaleja tshivua disua diende bua bualu ebu ku diambuluisha dia nyuma wende muimpe. Bakambila Petelo ne: “Tangila! Bantu basatu badi bakukeba. Nunku juka, pueka panshi, uye nabu kuyi welakana, bualu meme ke udi mubatume.” (Bien. 10:19, 20) Kakuyi mpata, tshikena kumona tshia tshintu bu tshivuadi tshia tshilamba tshivua Petelo mumone tshiakamuambuluisha bua kuikala mudiakaje bua kulonda buludiki bua nyuma muimpe.

9 Pakamanya Petelo ne: Nzambi ke uvua muambile Kônelio bua atume bantu bavua balue kumukeba abu, wakababueja mu nzubu, “kubakidilaye bu benyi bende.” (Bien. 10:23a) Bu mukavua Petelo mujingulule tshivua disua dia Nzambi, ukavua mubange kushintulula mmuenenu wende.

10. Yehowa udi ulombola bantu bende mushindu kayi? Nkonko kayi iudi mua kudiela?

10 Nansha lelu, Yehowa udi usokoluela bantu bende malu ku kakese ku kakese. (Nsu. 4:18) Udi ulombola “mupika wa lulamatu udi mudimuke” ku diambuluisha dia nyuma wende. (Mat. 24:45) Kutu misangu itubu batokesha ngumvuilu wetu wa malu a mu Dîyi dia Nzambi anyi itubu bashintulula mushindu ututu tuya ne amue malu mu bulongolodi buetu. Mbimpe udiebeje ne: ‘Ntu ngitaba malu aa anyi? Ntu nkokela bulombodi bua nyuma wa Nzambi mu malu aa anyi?’

Petelo ‘wakabatumina dîyi bua babatijibue’ (Bienzedi 10:23b-48)

11, 12. Ntshinyi tshiakenza Petelo pakafikaye mu Kaisalia? Mbualu kayi buakalongaye?

11 Dituku diakalonda, Petelo mumane kumona tshikena kumona, yeye ne bantu bakuabu 9, tuambe ne: basatu bavua Kônelio mutume ne “bana betu basambombo” bena Yuda ba ku Yopa, bakaya ku Kaisalia. (Bien. 11:12) Bu muvua Kônelio muindile Petelo, wakabikidisha “balela bende ne balunda bende ba pa muoyo,” bimueneka ne: buonso buabu bavua ba mu bisamba bikuabu. (Bien. 10:24) Petelo wakenza bualu buvuaye kayi mumanye ne: neenze to, tuambe ne: wakabuela mu nzubu mua muntu wa bisamba bikuabu uvua kayi mutengula! Wakamba ne: “Nudi bamanye bimpe mudibi kabiyi bianyishibue bua muena Yuda kusomba ne muntu wa tshisamba tshikuabu anyi kuya kudiye, kadi Nzambi mmundeje ne: tshiena ne bua kubikila muntu nansha umue ne: mmunyanguke anyi mmukoya to.” (Bien. 10:28) Petelo wakafika mpindieu ku dijingulula ne: dilongesha divua tshikena kumona atshi ne bua kumupesha kadivua dimanyina pa biakudia kampanda to. Kavua ne bua “kubikila muntu nansha umue [too ne wa mu bisamba bikuabu] ne: mmubipe to.”

“Bulelela, Kônelio uvua mubindile ne ukavua mubikidishe balela bende ne balunda bende ba pa muoyo.”​—Bienzedi 10:24

12 Bantu bonso bavua mu nzubu amu bavua bindile bua kumvua tshivua Petelo ubambila. Kônelio wakamba ne: “Tuetu bonso tudi kumpala kua Nzambi bua kuteleja malu onso adi Yehowa mukutumine dîyi bua kuamba.” (Bien. 10:33) Difuanyikijilabi muudi mua kumvua padi muntu udi musue kumanya Yehowa ukuambila mêyi a mushindu eu! Petelo wakabangisha ne mêyi a bujitu aa: “Mpindieu ndi mujingulule bulelela ne: Nzambi kena ne kansungansunga to, kadi udi witaba muntu wa mu tshisamba tshionso udi umutshina ne udi wenza malu makane.” (Bien. 10:34, 35) Petelo wakalonga ne: Nzambi kena umona bantu bilondeshile dikoba diabu, tshisamba tshiabu, anyi malu abu makuabu to. Nunku wakatuadija kubayisha malu a mudimu wa Yezu, a lufu luende, ne a dibishibua diende ku lufu.

13, 14. a) Dikudimuka dia Kônelio ne bantu ba bisamba bikuabu mu 36 P.Y. divua ndekelu wa tshinyi? b) Bua tshinyi katuena ne bua kumona bantu bilondeshile tshimuenekelu tshiabu?

13 “Patshivua Petelo wakula bua malu aa,” nyuma muimpe wakapuekela “bantu ba bisamba bikuabu.” Ebu mbualu buvua katshia kabuyi buanji kuenzeka. (Bien. 10:44, 45) Eu ke musangu umue udi Bible uleja uvuabu bitshikijile bantu nyuma kumpala kua bobu kubatijibua. Bu muvua Petelo mujingulule ne: bualu abu buvua buleja muvua Nzambi mubanyishe, ‘wakabatumina dîyi bua babatijibue.’ (Bien. 10:48) Dikudimuka dia bantu ba bisamba bikuabu mu 36 P.Y. adi, diakatuisha tshipolu tshia dianyishibua dia pa buadi dia bena Yuda ku ndekelu. (Dan. 9:24-27) Bu muvua Petelo muikale ntunga mulongo mu mudimu wa diyisha musangu eu, bidi bileja muvuaye muenze mudimu ne ‘lusapi lua Bukalenge’ luisatu, lua ndekelu. (Mat. 16:19) Lusapi elu luakakanguila bantu ba bisamba bikuabu tshiibi, tuambe ne: kubapetesha diakalenga dia kulua bena Kristo bela manyi.

14 Tuetu bamanyishi ba Bukalenge, tudi bamanye bimpe ne: “Nzambi kena ne kansungansunga to.” (Lomo 2:11) Mmusue ne: “bantu ba mishindu yonso bapandishibue.” (1 Tim. 2:4) Nunku katuena ne bua kumona bantu bilondeshile tshimuenekelu tshiabu to. Mudimu wetu ngua kufila bumanyishi buonso menemene bua Bukalenge bua Nzambi, ne abi bidi bitulomba bua kuyisha bantu bonso nansha bobu ba dikoba kayi, ba ditunga kayi, bikale ne tshimuenekelu kayi, anyi bikale mu tshitendelelu kayi.

“Bakalekela kukokangana nende, ne bakatumbisha Nzambi” (Bienzedi 11:1-18)

15, 16. Bua tshinyi bamue bena Kristo bena Yuda bakakokangana ne Petelo? Mmushindu kayi uvua Petelo mumvuije malu avua mamuenzekele?

15 Petelo uvua pamuapa uzuka bua kuya ku Yelushalema bua kulonda bualu buvua buenzeke abu. Bidi bimueneka ne: lumu lua muvua bantu ba bisamba bikuabu bavua kabayi batengula abu “bitabe dîyi dia Nzambi” lukavua lumufikile kumpala mu Yelushalema. Diakamue pakafikaye, “bantu bavua bimanyine ditengudibua bakatuadija kumuamba.” Bavua bafiike munda bualu uvua mubuele mu “nzubu mua bantu bavua kabayi batengula, ne mudie nabu.” (Bien. 11:1-3) Tshilumbu katshivua tshia kumanya ni bantu ba bisamba bikuabu bavua mua kulua bena Kristo to. Kadi bayidi bena Yuda abu bavua basumisha bikole bua bantu ba bisamba bikuabu batumikile anu Mikenji ya Mose, bu mudi wa ditengudibua, bua kushishabu kutendelela Yehowa mu mushindu udiye wanyisha. Mbiumvuike bimpe ne: bamue bayidi bena Yuda kabavua basue kulekela ditumikila Mikenji ya Mose to.

16 Mmushindu kayi uvua Petelo mumvuije malu avua mamuenzekele? Bilondeshile Bienzedi 11:4-16, Petelo mmuakule bua bijadiki binayi bia muvua Nzambi mumulombole: 1) tshikena kumona tshia kudi Nzambi (Mvese 4-10); 2) bulombodi bua nyuma Mvese 11, 12); 3) diya kutangila Kônelio kudi muanjelu (Mvese 13, 14); ne 4) muvuabu bitshikijile bantu ba bisamba bikuabu nyuma muimpe. (Mvese 15, 16) Petelo wakajikija mêyi ende ne lukonko ludi lukoka ntema yetu elu: “Nanku bikala Nzambi mubapeshe [bantu ba bisamba bikuabu bavua balue bena kuitabuja] dipa dimue dimue [dia nyuma muimpe] didiye ufila tshianana divuaye mutupeshe tuetu badi bitabuje Mukalenge Yezu Kristo, meme mvua nganyi bua kupangisha Nzambi?”​—Bien. 11:17.

17, 18. a) Malu avua Petelo mulonde avua masake bena Kristo bena Yuda bua kuangata dipangadika kayi? b) Bua tshinyi bidi mua kukolela bena mu tshisumbu bua kuikala mu buobumue? Nkonko kayi itudi mua kudiela?

17 Malu avua Petelo muambe au akenzeja bena Kristo bena Yuda bua kuangatabu dipangadika kampanda. Bavua mua kukokesha bua kulekela kansungansunga, ne kuitaba bua kuangata bantu ba bisamba bikuabu bavua bafuma ku dibatijibua bu bena Kristo nabu anyi? Bible udi wamba ne: “Pakumvuabu [bapostolo ne bena Kristo bakuabu bena Yuda] malu aa, bakalekela kukokangana nende, ne bakatumbisha Nzambi bamba ne: ‘Nunku mpindieu, Nzambi mmupeteshe bantu ba bisamba bikuabu pabu dinyingalala bua mpekatu didi difikisha ku muoyo.’” (Bien. 11:18) Mmuenenu muimpe uvuabu bapete eu wakenza bua tshisumbu tshikale mu buobumue.

18 Bidi mua kukolela batendeledi balelela lelu eu bua kuikala mu buobumue bualu mbafumine “mu bisamba bionso ne mu bisa bionso ne mu bukua bantu buonso ne mu miakulu yonso.” (Buak. 7:9) Ke bualu kayi mu bisumbu bietu bia bungi mudi bantu ba makoba mashilashilangane, bilele bishilashilangane, ne miaba mishilashilangane. Mbimpe tudiebeje ne: ‘Ndiku mulekele kansungansunga mukalekelamu anyi? Ndiku mudisuike bua ne: malu bu mudi buena ditunga, buena ne bukua, diditambisha bua bilele bietu, ne dikoba bidi bitapulula bena panu kabinyangi nansha kakese mushindu utudi tumona bana betu bena Kristo anyi?’ Vuluka tshivua tshifikile Petelo (Kefa) bidimu bikese bantu ba mu bisambu bikuabu bamane kukudimuka. Bu muvua kansungansunga kavua naku bakuabu kambulukile Petelo, “wakalekela” kudia ne bantu ba bisamba bikuabu bavua bena Kristo, ‘kudilamunaye’ kudibu. Paulo wakamupingaja mu njila. (Gal. 2:11-14) Tuikalayi anu badimuke bua katupetshi kansungansunga nansha ka mu luzadi.

“Bantu ba bungi bakalua bena kuitabuja” (Bienzedi 11:19-26a)

19. Bena Kristo bena Yuda ba mu Antiokia bakatuadija kuyisha banganyi? Mbipeta kayi biakapatuka?

19 Bayidi ba Yezu bakatuadija kuyisha bantu ba bisamba bikuabu bavua kabayi batengula anyi? Mona tshiakalua kuenzeka mu Antiokia wa mu Sulia. d Mu tshimenga etshi muvua bena Yuda ba bungi, kadi kabavua batamba kupetangana ne bantu ba bisamba bikuabu bavuamu to. Nunku Antiokia uvua teritware muimpe wa kuyisha bantu ba bisamba bikuabu. Muomu emu ke muvua bamue bayidi bena Yuda batuadije kuambila “bantu bavua bakula tshiena Greke” lumu luimpe. (Bien. 11:20) Ki nganu bena Yuda bavua bakula tshiena Greke bavuabu bambila lumu luimpe to, bavua baluambila kabidi bantu ba bisamba bikuabu bavua kabayi batengula. Yehowa wakabenesha mudimu wa diyisha au, ne “bantu ba bungi bakalua bena kuitabuja.”​—Bien. 11:21.

20, 21. Mmushindu kayi uvua Bânaba muleje bupuekele bukumbanyine? Mmunyi mutudi petu mua kuleja bupuekele abu?

20 Tshisumbu tshia mu Yelushalema tshiakatuma Bânaba ku Antiokia bua kuyisha bantu bavua pamuapa ne dijinga dia kuteleja. Bu muvua bantu ba bungi bitaba lumu luimpe, mudimu wakavula, kayi mua kuwenza nkayende to. Paulo ke uvua mukumbane menemene bua kuya kuambuluisha Bânaba. Yeye muine uvua ne bua kulua mupostolo wa bisamba. (Bien. 9:15; Lomo 1:5) Bânaba uvua ne bua kumona Paulo bu muluishi wende anyi? Tòo, wakaleja bupuekele buvua bukumbanyine. Yeye ke wakadianjila kuya ku Tâso bua kukeba Shaula bua kupingana nende ku Antiokia bua amuambuluishe. Bakenza tshidimu tshijima, bakankamija bena mu tshisumbu tshia muaba au.​—Bien. 11:22-26a.

21 Mmunyi mutudi mua kuleja ne: tudi ne bupuekele patudi tuyisha? Muntu udi ne ngikadilu eu mmumanye mikalu yende. Tuetu bonso tudi ne bukole ne mamanya mashilangane. Tshilejilu, bamue badi mua kuikala bapiluke mu diyisha dia padi mpunga umueneka anyi dia ku nzubu ne ku nzubu, kadi eku bikale ne lutatu lua mua kupinganyina bantu anyi kutuadija kulonga nabu Bible. Wewe musue ne: upiluke mu mushindu kampanda wa mudimu wa buambi, ikala ulomba diambuluisha kudi bakuabu. Wewe muenze nanku, pamuapa newenze mudimu muimpe ne neupete disanka dia bungi.​—1 Kol. 9:26.

‘Bakatumina bana betu diambuluisha’ (Bienzedi 11:26b-30)

22, 23. Mmunyi muvua bena Kristo ba mu Antiokia baleje dinanga dia bana ba muntu? Mmushindu kayi udi bantu ba Nzambi baleja pabu dinanga adi lelu?

22 Mu Antiokia ke muvuabu “babikile bayidi bua musangu wa kumpala ku bulombodi bua Nzambi ne: Bena Kristo.” (Bien. 11:26b) Dîna divua Nzambi muanyishe edi ndikumbanyine menemene bantu badi bidikija Kristo mu nsombelu wabu. Bu muvua bantu ba bisamba bikuabu balue bena Kristo, bakenza dîku dia bana ba muntu ne bena Yuda anyi? Mona tshiakenzeka pavua tshiyole tshikole tshia nzala tshienzeke bu mu 46 P.Y. e Kale, pavua biyole bia nzala bienzeka, bapele bavua kabayi balama makuta nansha biakudia bavua bakenga bikole. Mu tshiyole atshi, bena Kristo bena Yuda ba bungi ba mu Yudaya bavua bapele bavua bakengela biakudia ne bintu bikuabu. Pakamanya bena Kristo bena Yuda ne bantu ba bisamba bikuabu bavua balue bena Kristo bavua mu Antiokia bualu ebu, bakatumina bena Kristo nabu bavua basombele mu Yudaya “diambuluisha.” (Bien. 11:29) Bushuwa, bavua babaleje dinanga dia buwetu!

23 Nansha lelu, patutu tumvua ne: bena Kristo ba miaba mikuabu badi mu dikenga, tutu tukeba bua kubambuluisha ne muoyo mujima. Komite ya filiale itu ilongolola malu bua kuikale Komite ya diambuluishangana padiku bipupu bua kutabalela bena Kristo netu badi bipupu bikuate, tuambe ne: badi muaba udi tshipepele tshikole tshitute, muaba udi dikanka dia buloba dienzeke, ne badi muaba udi mâyi mapasalale. Bionso bidi bienzeka bua kuambuluishangana nunku bidi bileja mutudi bana ba muntu bushuwa.​—Yone 13:34, 35; 1 Yone 3:17.

24. Mmunyi mutudi mua kuleja ne: tudi tuangata tshikena kumona tshivua Petelo mupete ne mushinga?

24 Tshikena kumona tshivua Petelo mumone pavuaye pamutu pa nzubu mu Yopa mu bidimu lukama bia kumpala, tuetu bena Kristo balelela tudi tutshiangata ne mushinga wa bungi. Nzambi utudi tutendelela katu ne kansungansunga to. Mmusue bua tuyishe malu a Bukalenge buende bikole menemene. Abi bidi bitulomba bua kuyisha bakuabu katuyi tutangila dikoba diabu, tshisamba tshiabu, anyi tshidibu to. Nunku tudisuikayi bua kupesha muntu yonso udi ututeleja mpunga wa kuitaba lumu luimpe.​—Lomo 10:11-13.

Patu bena Kristo netu mu dikenga, tutu tuya kubambuluisha ne muoyo mujima

a Bamue bena Yuda bavua bapepeja bantu bavua benza biseba bualu mudimu wabu uvua ubalengeshisha biseba bia nyama ivua mikandika ne bitalu bia nyama mifue, ne bintu bikuabu bibi bivuabu benza nabi mudimu. Bavua bamona benji ba biseba bu bantu bavua kabayi bakumbane bua kulua ku ntempelo, ne kabavua ne bua kuasa muaba wa kuenzela mudimu mu ntanta wa nkubita mishadile ku 50 anyi metre mashadile ku 22 ne tshimenga to. Pamuapa ke bumue bua ku malu avua menze bua nzubu wa Simona ikale “kumpenga kua mbuu.”​—Bien. 10:6.

b Tangila kazubu ka “ Kônelio ne Tshiluilu tshia bena Lomo.”

d Tangila kazubu ka “ Antiokia wa mu Sulia.”

e Mumanyi wa malu a kale, diende Flavius Josèphe, udi uleja ne: “tshiyole tshia nzala tshikole” etshi tshiakenzeka mu bukalenge bua amperere Claude (mu 41-54 P.Y.)