1, 2. Lelo lutundu lwa mwana-mukaji lwādi lusakilwa kukingwa ku bika ne mwanda waka?

BUPOLOFETO bubajinji busonekelwe mu Bible budi na mvubu mikatampe pa kufikidija mpango ya Yehova. Leza wa bine wānene kitatyi kyaālaile mulao wa mu Edena amba: “Nkabikanga nshikani padi abe ne padi mwana-mukaji, kadi ne ntundu yobe ne yandi.” Lelo ino nshikani yādi ya kwikala mikatampe namani? Yehova wānene amba: “Aye [lutundu lwa mwana-mukaji] ukakusanshija ku mutwe obe [Satana], nobe ukamusanshija ku kapondo kandi.” (Ngo. 3:15) Nshikani yādi pa bukata bwa nyoka ne mwana-mukaji yādi mikomo yākomenwe’nka ne Satana kulonga bukomo bwa kupandija lukunwa lwandi.

² Ke kya kutulumukapo shi mulembi wa Mitōto wālombele kudi Leza pangala pa bantu Bandi batongwe amba: “Talapo, bakushikilwe balenga lupotopoto, kadi boba bakukunine abatalula mitwe. Bakadila bantu bobe ñeni ya budyumuku, bakuta kitumba pa bobe bafībwe. Ke banena’mba, twayai! twibakete muzo wabo.” (Ñim. 83:2-4) Musuku wa lutundu lwa mwana-mukaji wādi ufwaninwe kukingwa ku bonakani ne ku kusambukilwa na ino milangwe mibi. Pa kufikidija kino, Yehova wākwete mpangiko ya mungya bijila yādi ya kukwatakanya kufikidila kwa mpango yandi.

3, 4. (a) Lelo kipwano kya Mukanda wa Bijila kyāshilwile kitatyi’ka, ne muzo wa Isalela wāitabije kulonga bika? (b) Lelo Mukanda wa Bijila wāletelwe mwanda wa kulonga bika?

³ Lutundu lwa ba Abalama, Izake ne Yakoba byolwāvudile ke midiyo ne midiyo, Yehova wēlulongele ke muzo—muzo wa Isalela wa kala. Yehova wāsambile nabo kipwano kya pa bula na kwibapa Mukanda wa Bijila kupityila kudi Mosesa, kadi muzo wa Isalela wāitabije kulama kino kipwano. Bible unena amba: “[Mosesa] wayata mukanda wa kipwanino katange’o mu matwi a bantu; kwivwana ko badi amba: Byonso byanenene Yehova tukalonga’byo ne kukōkela monka. Penepo kadi Mosesa wayata mashi wakusa’o pa bantu’ba kanena’mba: Monaipo bidi, mashi a kipwanino kyemulongela Yehova mungya bino binenwa byonsololo bino’bi.”—Div. 24:3-8.

⁴ Kipwano kya Mukanda wa Bijila kyāshilwile ku Lūlu lwa Shinai mu 1513 K.K.K. Kupityila ku kino kipwano, muzo wa Isalela wa kala wāpandwilwe’mo bu muzo mutongwe na Leza. Penepa Yehova wāikala ke ‘Mutyibi wabo, Mujidiki wa Bijila wabo, Mulopwe wabo.’ (Isa. 33:22) Mānga ya Isalela ilombola bintu bilongekanga shi bantu balamine misoñanya myoloke ya Leza nansha kwiilama mpika. Mukanda wa Bijila byowādi upeleje kwisonga na bajentaila ne kutōta butōtyi bwa bubela, wāletelwe mwanda wa kukinga musuku wa lutundu lwa Abalahama ku bino bintu.—Div. 20:4-6; 34:12-16.

5. (a) Lelo kipwano kya Mukanda wa Bijila kyāpele Isalela mukenga’ka? (b) Mwanda waka Leza wāpelele Isalela?

⁵ Kadi Mukanda wa Bijila wāletele mpangiko ya kutonga’ko mupidishitu, munjiñininya wa mpangiko mikatampe ya mu mafuku a ku meso. (Bah. 7:11; 10:1) Na bubine, kupityila ku kino kipwano, Isalela wādi na mukenga ne dyese dya pa bula dya kwikala “bulopwe bwa bapidishitu,” bwa kukōkela ku bijila bya Yehova. (Tanga Divilu 19:5, 6.) Inoko, Isalela kākōkelepo. Pa kyaba kya kwitabija Meshiasa wāile, kipindi kibajinji kya lutundu lwa Abalahama, ino muzo wāmupela. O mwanda Leza nandi wēupelele.

⁶ Kukomenwa kwākomenwe Isalela kwikala nyeke na kikōkeji kudi Yehova, ne kubunda bulopwe bwa bapidishitu kekulombolapo’mba Mukanda wa Bijila wākankelwe. Mukanda wa Bijila wādi wa kukinga lutundu ne kuludikila bantu kudi Meshiasa. Kidishitu’tu pa kwiya’ye ne kuyukana, mwingilo wa Mukanda wa Bijila wāvuika. Bible unena amba: “Kidishitu e mfulo ya Bijila.” (Loma 10:4)  Inoko, tubwanya kwiipangula amba: Lelo i ba ani bādi na mukenga wa kwikala bu bulopwe bwa bapidishitu? Yehova Leza wānene mungya bijila binenwa bikwabo bitala pa kubunda muzo mupya.

7. Lelo Yehova wālaile bika kupityila kudi Yelemia pa mwanda utala kipwano kipya?

⁷ Kitatyi kilampe kumeso kwa Yehova kutyiba kipwano kya Mukanda wa Bijila, wālaile kupityila kudi mupolofeto Yelemia amba, ukasamba na muzo wa Isalela “kipwano kipya.” (Tanga Yelemia 31:31-33.) Kino kipwano kyādi kya kwishila na kipwano kya Mukanda wa Bijila mwanda kyādi kya kulengeja kulekelwa kwa bubi pa kubulwa kwelelwa bitapwa bya banyema. Le byādi bya kwikala uno muswelo namani?

8, 9. (a) Lelo mashi āmwangile Yesu ālongele bika? (b) Lelo i mukenga’ka wāpelwe boba badi mu kipwano kipya? (Tala kifwatulo kidi ku ngalwilo.)

⁸ Myaka tutwa na tutwa pa kupita’po, Yesu wālonga Bidibwa bya Kyolwa bya Mfumwetu mu Kweji wa Nisane 14, 33 K.K. Pa kwisambila pa kitomeno kya mvinyu, wāsapwidile batumibwa bandi ba kikōkeji 11 amba: “Kino kitomeno kyelekeja kipwano kipya kya pa mashi ami, asa kumwangwa pa mwanda wenu.” (Luka 22:20) Nsekununi ya Mateo ipituluka mu bintu byānene Yesu pa mwanda utala mvinyu amba: “Kino kyelekeja ami ‘mashi a kipwano,’ asa kumwangwa pa mwanda wa bavule, mwanda wa kulekelwa bubi.”—Mat. 26:27, 28.

⁹ Mashi āmwangile Yesu ālengeje kipwano kipya kikale na mvubu. Kadi ano mashi ālengeje kulekelwa kwa bubi musunsa umo kadi nyeke ne nyeke. Yesu kabadilwapo mu kipwano kipya. Byakādipo na bubi, kādipo usakilwa kulekelwa. Inoko Leza ubwanya kwingidija mvubu ya mashi āmwangile Yesu mwanda wa kamweno ka lutundu lwa Adama. Kadi ubwanya kwitabija bantu bamo bepāne bu bandi “bana” na kwibashinga māni a mushipiditu ujila. (Tanga Loma 8:14-17.) Byobamwenwe bu bampikwa bubi ku meso a Leza, bakekala bwa Yesu mu buluji kampanda , Mwanā Leza wampikwa bubi. Bano bashingwe māni bākekala bu ‘bampyana pamo na Kidishitu,’ kadi badi na mukenga wa kwikala bu “bulopwe bwa bapidishitu.” Dino i dyese dyādi dibwanya kwikala na muzo wa Isalela munshi mwa Mukanda wa Bijila. Mutumibwa Petelo wānene pangala pa “bakapyana pamo na Kidishitu” amba: “Banwe mwi “muzo mutongwe, babitobo balopwe, muzo ujila, bantu bekele bu kintu kya pa bula, amba musapule pi na pi binengele” bya yewa wemwityile ku fukutu mwende ku kitōkeji kyandi kya kutendelwa.” (1 Pe. 2:9) Bine, kino kipwano kipya kidi na mvubu! Kikwashanga bana bwanga ba Yesu bekale bu kipindi kya bubidi kya lutundu lwa Abalahama.

10. Lelo kipwano kipya kyāshilwile kitatyi’ka, mwanda waka kekyāshilwilepo mu kine kitatyi’kya?

¹⁰ Lelo kipwano kipya kyāshilwile kitatyi’ka? Ke kitatyipo kyēsambile’po Yesu mu bufuku bwandi bwa mfulo pano pa ntanda. Pa kusaka kishilule kwingila, mashi a Yesu ādi a kumwangwa ne kulombolwa mvubu yao ku meso a Yehova momwa mūlu. Kadi, mushipiditu ujila wādi ufwaninwe kupungulwilwa boba bādi ba kwikala bu ‘bampyana pamo na Kidishitu.’ Nanshi, kipwano kipya kyāshilwile pa Pentekosa 33 K.K. kitatyi kyāshingilwe bana ba bwanga ba Yesu ba kikōkeji māni a mushipiditu ujila.

11. Lelo kipwano kipya kyālengeje Bayuda ne Bajentaila babadilwe mu Isalela wa ku mushipiditu namani, ne bavule bāikele mu kipwano kipya namani?

¹¹ Nansha kipwano kya Mukanda wa Bijila byokyaālamukile ke kya “kala” kitatyi kyālaile Yehova kupityila kudi Yelemia amba, ukasamba kipwano kipya na Isalela, kekyāfudilepo kufika ne kitatyi kyāshilwile kipwano kipya. (Bah. 8:13) Kino kipwano  pa kushilula, Leza wābwenye kumona Bayuda ne Bajentaila betabije bampikwa kutwejibwa kwisao mu muswelo umo onka, mwanda “disao [dyabo] i dya ku mutyima na mushipiditu, ke na mukandapo wa bijila mulembwe.” (Loma 2:29) Pa kusamba nabo kipwano kipya, Leza wādi wakutūla bijila “mu ñeni yabo, kadi mu mityima yabo [wādi wa kwibilemba’mo].” (Bah. 8:10) Kibalwa kyonso kya boba badi mu kipwano kipya i bantu 144000 babundile muzo mupya—“Isalela wa Leza”—Isalela wa ku mushipiditu.—Ngt. 6:16; Kus. 14:1, 4.

12. Lelo i kwishila’ka kudi pa bukata bwa kipwano kya Mukanda wa Bijila ne kipwano kipya?

¹² Lelo kipwano kya Mukanda wa Bijila ne Kipwano kipya bidingakene namani? Kipwano kya Mukanda wa Bijila kyādi pa bukata bwa Yehova ne Isalela wa ku ngitu; kipwano kipya kidi pa bukata bwa Yehova ne Isalela wa ku mushipiditu. Mosesa wādi nsenga wa kipwano kya kala; Yesu nandi i nsenga wa kipwano kipya. Kipwano kya Mukanda wa Bijila kyādi na mvubu kupityila ku mashi a nyema; kipwano kipya kidi na mvubu kupityila ku mashi āmwangile Yesu. Kadi muzo wa Isalela wādi muteakanibwe kupityila ku Kipwano kya Mukanda wa Bijila wa Mosesa; boba badi mu kipwano kipya i bateakanibwe kupityila kudi Yesu—Mutwe wa kipwilo.—Ef. 1:22.

13, 14. (a) Lelo kipwano kipya kikwatañene namani na Bulopwe? (b) Lelo bintu’ka bya kamweno bisakilwa’ko pa kusaka Isalela wa ku mushipiditu abwanye kuludika na Kidishitu momwa mūlu?

¹³ Kipwano kipya kikwatañene na Bulopwe mu buluji bwa amba i kilupule muzo ujila udi na dyese dya kwikala bu balopwe ne bu bapidishitu mu Bulopwe bwa mūlu. Uno muzo ubundile kipindi kya bubidi kya lutundu lwa Abalahama. (Ngt. 3:29) Kipwano kipya kiningishanga kipwano kya Abalahama.

¹⁴ Kudi mwanda mukwabo utala pa Bulopwe ushele’ko kufikidila. Kipwano kipya kilupulanga Isalela wa ku mushipiditu ne kwala kyalwilo kya bantu bakyo ba kwikala bu ‘bampyana pamo na Kidishitu.’ Inoko kusakilwa mpangiko ya mungya bijila mwanda wa kwibakwasha bakekale pamo na Yesu mu Bulopwe bwandi, bu balopwe ne bapidishitu momwa mūlu.

15. Le i kipwano’ka kyāsambile Yesu na batumibwa bandi ba kikōkeji?

¹⁵ Yesu pa kupwa kulonga Bidibwa bya Kyolwa bya Mfumwetu, wāsambile kipwano na bandi bana babwanga ba kikōkeji, kine kivudile kutelwa bu kipwano kya Bulopwe. (Tanga Luka 22:28-30.) Kwishila na bipwano bikwabo, mwine mubadilwa ne Yehova, kino kyo kipwano kidi pa bukata bwa Yesu ne balondi bandi bashingwe māni. Yesu paānene amba, “monka mwasambile nami Tata kipwano,” wādi padi wisambila pa kipwano kyāsambile nandi Yehova, kya kwikala bu “mupidishitu . . . monka mwendele muswelo wa aye Melekisedeka.”—Bah. 5:5, 6.

16. Lelo kipwano kya Bulopwe i kipe bene Kidishitu bashingwe māni mukenga’ka?

¹⁶ Batumibwa ba kikōkeji 11 bādi ‘balamete Yesu mu matompo andi.’ Kipwano kya Bulopwe kyēbakulupije’mba, bakela nandi momwa mūlu ne kushikata pa mpona mwanda wa kuludika bu balopwe ne kwingila bu bapidishitu. Ino, ke’nkapo boba ba 11 kete bādi ba kwikala na dino dyese. Yesu mutumbijibwe ntumbo wāmwekēle mutumibwa Yoano mu kimonwa ne kunena amba: “Yewa unekenya nkamupa lupusa lwa kushikata nami pa lupona lwami, monka monanekenenye nashikata na Tata pa lupona lwandi.” (Kus. 3:21) Mu uno muswelo, kipwano kya Bulopwe i kisambwe na bene Kidishitu bashingwe māni 144000. (Kus. 5:9, 10; 7:4) Kino i kipwano kyadile kyalwilo kya mungya bijila mwanda  wa baludike na Yesu momwa mūlu. Bidi uno muswelo ne ku mwana-mukaji wa mu kisaka kya ntumbo ukesonga na mulopwe mubikale ne kwikala na kyepelo kya kubikala nandi. Na bubine, Bisonekwa bitelanga bene Kidishitu bashingwe māni bu ‘mukaja’ Kidishitu “mujike mwilame” ulailwe kwisonga na Kidishitu.—Kus. 19:7, 8; 21:9; 2 Ko. 11:2.

¹⁷ Bino bipwano byonso byotwapwa kubandaula mu bino bishinte byonso bibidi, i bikwatañane na myanda ya mvubu mpata ya Bulopwe. (Tala tabulo unena mba “Muswelo Ukafikidija Leza Mpango Yandi.”) Ino myanda ilombola’mba mpango ya Bulopwe imanine pa binenwa bya mungya bijila. Mu uno muswelo, tudi na bubinga bwinebwine bwa kukulupidila ne pa mfulo mu Bulopwe bwa Kimeshiasa bu kingidilwa kingidija Leza mwanda wa kufikidija mpango yandi mibajinjibajinji itala pa ntanda ne bantu.—Kus. 11:15.

17, 18. (a) Tela bipwano bisamba byotwabandaula bikwatañene na Bulopwe. (b) Mwanda waka tubwanya kwikala na lwitabijo lwampikwa kutelententa mu Bulopwe?

¹⁸ Lelo kudi kya kutatena’mba, bintu bikalonga Bulopwe kebikaletelapo bantu madyese a nyeke? Na kikulupiji kyonso, tubwanya kusapula na kusumininwa’mba i enka Bulopwe bwa Leza kete bukapwija lonso makambakano onso a muntu. Nanshi tusapwilei bakwetu buno bubinebine na bupyasakane!—Mat. 24:14.