Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

Lesa Upesha Bantu ba Kishinka

Lesa Upesha Bantu ba Kishinka

“Mwikale ba kulondela boba baswana bintu byo alayile Lesa na mambo a lwitabilo ne na butekanye bwabo.”—BAHEBELU 6:12.

NYIMBO: 86, 54

1, 2. Ñanyi lukatazho lwapichilemo Yefita ne mwananji wa mukazhi?

NSONGWAKAZHI umo wanyemene kuya na kutundaila bashanji. Watemenwe bingi pa kwibamona babwela mutende kufuma ku nkondo. Na mambo a kuba bashanji bashinjile nkondo, watendekele kwimba ne kuzha na lusekelo. Pano bino, byaubile bashanji ne byo bamwambijile byamukumishe bingi. Batabwile bivwalo byabo ne kubijika’mba: “Mama, mwanami! Walala muchima wami.” Kepo bashanji bamubuujile’mba balayile Yehoba mulaye ukalengela bwikalo bwanji kwaluka kikupu. Na mambo a uno mulaye, uno nsongwakazhi kechi wakonsheshe kusongolwa nangwa kwikala na baana ne. Pano bino, uno nsongwakazhi wakumbwile bashanji mukumbu wawama ne kwibatundaika kufikizha mulaye wabo kwi Yehoba. Mukumbu wanji wamwesheshe’mba waketekejile amba byonse byamwambijile Yehoba kuba ke bintu byawama. (Mitonyi 11:34-37) Bashanji byo bamwene lwitabilo lwanji, batemenwe bingi mambo bayukile’mba kwipana kwanji kukasangajika Yehoba.

2 Yefita ne mwananji wa mukazhi baketekejile bingi mwi Yehoba ne jishinda jo obilamo bintu. Bajinga ba kishinka nangwatu mu bimye byakatazha. Bepaine kuba kiji kyonse pa kuba’mba betabilwe kwi Yehoba.

3. Byaubile Yefita ne mwananji wa mukazhi byakonsha kwitukwasha byepi lelo jino?

3 Kechi kyapela kutwajijila kwikala ba kishinka kwi Yehoba ne. Twafwainwa ‘kulwila lwitabilo na muchima yense.’ (Yuda 3) Pa kuba’mba tube bino, twayai tufunjileko kwi Yefita ne mwananji wa mukazhi byo bachinchikile makatazho mu bwikalo bwabo. Batwajijile byepi kwikala ba kishinka kwi Yehoba?

KWIKALA BA KISHINKA MU NTANDA YATAMA

4, 5. (a) Ñanyi mukambizho Yehoba ye apele bena Isalela kimye kyo batwelele mu Ntanda ya Mulaye? (b) Kwesakana na Salamo 106, ñanyi bintu byatama byapichilemo bena Isalela na mambo a kusatukila Yehoba?

4 Kyamweka pa juba pa juba, Yefita ne mwananji wa mukazhi bamonanga bishiino byavula bimwesha bubi bufumamo mu kubula kukookela Yehoba. Myaka 300 Yefita saka akyangye kusemwa, Yehoba wakambizhe bena Isalela kwipaya bapopweshi ba bubela bonse mu Ntanda ya Mulaye, bino abo kechi bakookejile ne. (Mpitulukilo ya mu Mizhilo 7:1-4) Bena Isalela bavula batendekele kulondela byubilo bya bena Kenana bapopwelanga balesa ba bubela ne kwikala bwikalo buncha.—Tangai Salamo 106:34-39.

5 Na mambo a kubula kukookela, Yehoba kechi wazhikijile bena Isalela ku balwanyi babo ne. (Mitonyi 2:1-3, 11-15; Salamo 106:40-43) Mu yoya myaka yatama, kyafwainwa kyakatezhe bingi ku bisemi byatemenwe Yehoba kwikala bya kishinka. Nangwa byonkabyo, Baibolo watongolapo bantu bamo bajinga ba kishinka, nabiji Yefita ne mwananji wa mukazhi, Elekana, Hana, ne Samwela. Bakebeshenga bingi kusangajika Yehoba.—1 Samwela 1:20-28; 2:26.

6. Ñanyi byubilo byatama biji mu ntanda lelo jino, kabiji twafwainwa kubapo byepi?

6 Lelo jino, bantu balanguluka ne kuba byonka byaubanga bena Kenana. Bwikalo bwabo bwaimenatu pa kuba bulalelale, bumbanzhi, ne kutemwa mali. Bino Yehoba witujimunako patoka. Ukeba kwituzhikijila, byonka byo akebelenga kuzhikijila bena Isalela ku bino bintu byatama. Nanchi tusakufunjilako ku byo balubankenye nyi? (1 Kolinda 10:6-11) Twafwainwa kwibikangako pa kuba’mba kuchinuzhuka ndangulukilo ya mu ino ntanda. (Loma 12:2) Nanchi tubena kwibikako kuba bino nyi?

YEFITA WAJINGA WA KISHINKA NANGWA KYA KUBA BAMUSHIKILWE

7. (a) Balongo ba kwa Yefita bamumanyikile byepi? (b) Yefita waubile byepi?

7 Mu moba akwa Yefita, bena Isalela bebamanyikilenga ku bena Filishitiya ne bena Amonyi mambo balekele kukookela Yehoba. (Mitonyi 10:7, 8) Kununga pa bano balwanyi, Yefita bamumanyikile ne ku balongo banji ne bantangi ba bena Isalela. Na mambo a kuba balongo banji bamushikilwe ne kumubila kichima, bamupangilemo mu mpunzha yanji ya buswanyi. (Mitonyi 11:1-3) Nangwa kya kuba bamubile kyatama, bino Yefita kechi walamine mfika ku muchima ne. Twayuka byepi bino? Mambo kimye bakulumpe ba kisaka kyo balombele’mba ebakwashe, waswile kwibakwasha ponkapotu. (Mitonyi 11:4-11) Ki ka kyalengejile Yefita kuba bino?

8, 9. (a) Ñanyi mafunde a mu Mizhilo ya Mosesa akwashishe Yefita? (b) Ñanyi kintu kyanemene bingi kwi Yefita?

8 Yefita wajinga kilobo, kabiji wayukile monse mwapichile bwikalo bwa bena Isalela ne Mizhilo ya Mosesa. Kufunda pe Yehoba byo alamine bantu banji kwakwashishe Yefita kuyuka kyawama ne kyatama kwesakana na mumwena Lesa. (Mitonyi 11:12-27) Yefita waingijishenga bino byo afunjile pa kufuukula bintu mu bwikalo bwanji. Wayukile bulongo Yehoba byo amona bukaji ne kushinkanya, ne byo akeba bantu banji kwitemwa bene na bene. Kunungapo, Mizhilo yamufunjishe mwa kwikela na bantu, nangwatu boba bamushikilwe.—Tangai Kulupuka 23:5; Bena Levi 19:17, 18.

9 Yefita wafwainwa wafunjijileko byavula ku byaubile Yosefwa. Wafwainwa wafunjile pe Yosefwa byo aubijile lusa balongo banji nangwa kya kuba bamushikilwe. (Ntendekelo 37:4; 45:4, 5) Kyamweka kulanguluka pa byaubile Yosefwa kwakwashishe Yefita kubila bintu mu jishinda jasangajikile Yehoba. Kyo bamubile Yefita ku balongo banji kyamukolele bingi ku muchima. Pano bino, kulwilako jizhina ja Yehoba ne bantu banji kyo kintu kyanemene bingi kwi Yefita kukila kushinkanya pa byo bamubile. (Mitonyi 11:9) Wakebeshenga kwikala wa kishinka kwi Yehoba. Na mambo a kwikala na muchima wa uno mutundu, Yehoba wamupesheshe pamo ne bena Isalela.—Bahebelu 11:32, 33.

Kechi twafwainwa kuswisha bukaji kwitulengela kuleka kwingijila Yehoba ne

10. Mafunde a mu Baibolo akonsha kwitukwasha byepi kwikala bena Kilishitu bafikilamo lelo jino?

10 Nanchi tusakufunjilako ku byaubile Yefita nyi? Tukoba byepi umvwe bena Kilishitu bakwetu betufichisha ku muchima nangwa inge twamona’mba betuba nshiji? Kechi twafwainwa kuswisha bukaji kwitulengela kuleka kwingijila Yehoba ne. Kechi mwafwainwa kuleka kupwila nangwa kupwanañana na balongo ne banyenga ne. Twayai tulondelenga byaubile Yefita ne kukookela Yehoba. Kino kiketukwasha kushinda makatazho pa kuba’mba ne atweba tukekale ba kumwenako bawama.—Loma 12:20, 21; Kolose 3:13.

MINGILO YA KWIPANA IMWESHA’MBA TUJI NA LWITABILO

11, 12. Ñanyi mulaye Yefita ye alayile, kabiji uno mulaye walumbulwilenga ka?

11 Yefita wayukile amba wakebewenga bukwasho bwa Lesa pa kuba’mba apokolole bena Isalela ku bena Amonyi. Walayile Yehoba amba inge akamukwashe kushinda, aye ukapa Lesa muntu yense ukekala mutanshi kulupuka mu nzubo yanji na kumutundaila kimye kyo akafuma ku nkondo. Uno ukekala ke “mulambo wa kusoka.” (Mitonyi 11:30, 31) Kino kyalumbulwilenga ka?

12 Yehoba washikwa kisela kya kutapisha bantu, onkao mambo, twayuka’mba Yefita kechi waambilenga pa kutapisha muntu ne. (Mpitulukilo ya mu Mizhilo 18:9, 10) Mwayijile Mizhilo ya Mosesa, mulambo wa kusoka wajinga bupe bwanema muntu bo apananga kwi Yehoba kwa kubula kushako nangwa kimo ne. Onkao mambo, Yefita walumbulwilenga’mba muntu ye akapana kwi Yehoba ukengijilanga ku tente wa lusambakeno bumi bwanji bonse. Yehoba waumvwine byalombele Yefita ne kumukwasha kushinda nkondo. (Mitonyi 11:32, 33) Pano Yefita wapaine ñanyi kwi Yehoba?

13, 14. Byambo byaambile Yefita pa Mitonyi 11:35 bimweshapo ka pa lwitabilo lwanji?

13 Langulukai pa jishimikila jo twaji kwambapo ku ntendekelo ya uno mutwe. Kimye Yefita kyo abwelele kufuma ku nkondo, muntu mutanshi waishile na kumutundaila wajinga mwananji wa mukazhi, mwana yenkatu ye ajinga nanji. Nanchi Yefita wamwesheshe bukishinka ne kufikizha mulaye wanji nyi? Nanchi wapaine mwananji wa mukazhi kwi Yehoba kuba’mba engijilenga ku tente wa lusambakeno mu bumi bwanji bonse nyi?

14 Ne pa kikye kimye, kyamweka mafunde a mu Mizhilo ya Lesa akwashishe Yefita kufuukulapo bulongo. Kampe wavulukile byambo biji pa Kulupuka 23:19, Yehoba byo aambijile bantu banji amba bafwainwa kumupa bintu byawamisha. Kabiji Mizhilo yaambile’mba umvwe muntu wachipa luchipo kwi Yehoba, “wafwainwa kwilufikizha. Akobe bintu byonse kwesakana na mo achipijile.” (Kubala 30:2) Yefita wajinga wa kishinka byonka byajinga Hana, kabiji kyamweka bonse baikeleko pa kimye kimo. Yefita naye wafikizhe mulaye wanji, nangwa kya kuba wayukile bikamwekela mwananji wa mukazhi ne aye mwine. Na mambo a kuba mwananji waingijilenga ku tente wa lusambakeno, kechi waikelepo na mwana ne. Onkao mambo, kechi kwajinga mwana wa kuswana jizhina ja kwa Yefita ne mpunzha yanji ne. (Mitonyi 11:34) Nangwa byonkabyo, Yefita waambile mu bukishinka amba: “Namulayile Yehoba, kabiji kechi nakonsha kwalulula ne.” (Mitonyi 11:35) Yehoba watambwijile bupe bukatampe bwapaine Yefita kabiji wamupesheshe bingi. Nanchi ne anweba inge mwajinga ba kishinka byonka byajinga Yefita nyi?

15. Ñanyi luchipo lo twachipile, kabiji twakonsha kumwesha byepi bukishinka?

15 Kimye kyo twipaine kwi Yehoba, twachipile’mba tukobanga kyaswa muchima wanji mu bintu byonsetu. Twayukile’mba bimye bimo kiketukatazhanga kufikizha luno luchipo. Bino tuba byepi inge betwambila’mba tube kintu kyo twabula kutemwa? Inge twakookela Lesa na muchima yense, tukamwesha bukishinka bwetu ku mulaye ye twalayile. Mapesho a Yehoba kimye kyonse avula bingi kukila makatazho o tupitamo pa kwingila mingilo ya kwipana. (Malakai 3:10) Pano nga mwana wa mukazhi wa kwa Yefita waubilepo byepi pa mulaye walayile bashanji?

Twakonsha kwikala byepi na lwitabilo lwajingapo na Yefita ne mwananji wa mukazhi? (Monai mafuka 16, 17)

16. Mwana wa mukazhi wa kwa Yefita waubilepo byepi pa mulaye walayile bashanji? (Monai kipikichala kitanshi.)

16 Luchipo lwachipile Yefita lwapuseneko na lwachipile Hana. Hana walayile kupana mwananji wa mulume, aye Samwela, kuba’mba akekale Munazili ne kwingijila ku tente wa lusambakeno. (1 Samwela 1:11) Munazili bamuswishishe kusongola ne kwikala na kisemi. Bino Yefita wapaine mwananji wa mukazhi kwikala “mulambo wa kusoka,” ko kuba’mba kechi wakonsheshe kusongolwa ne kwikala na baana ne. (Mitonyi 11:37-40) Akilangulukai pa kino. Apo kampe inge wasongwelwe ku mwanamulume walumbuluka bingi na mambo a kuba bashanji bajinga bantangi mu Isalela. Pano bino, waikeletu ke wa mwingilo ku tente wa lusambakeno. Uno nsongwakazhi waubilepo byepi? Waambijile bashanji amba: “Ngubai monka mwayila kyo mwalayile,” kabiji kino kyamwesheshe’mba kwingijila Yehoba kyo kintu kyanemene pa byonse kwi aye. (Mitonyi 11:36) Wipaine kubula kusongolwa ne kubula kwikala na baana pa kuba’mba engijile Yehoba. Twakonsha kulondela byepi kwipana kwanji?

Mwana wa mukazhi wa kwa Yefita wipaine kubula kusongolwa ne kubula kwikala na baana pa kuba’mba engijile Yehoba

17. (a) Twakonsha kulondela byepi lwitabilo lwa kwa Yefita ne mwananji wa mukazhi? (b) Byambo biji mu Bahebelu 6:10-12 bimutundaika byepi kwikala na muchima wa kwipana?

17 Bansongwalume ne bansongwakazhi bena Kilishitu bavula bepana kubula kutwela mu masongola nangwa kwikala na baana pa kino kimye. Mambo ka? Mambo bakeba kuta muchima pa kwingijila Yehoba. Kabiji bakikulumpe bamo nabo bepana kwingijisha kimye kyabo ne bulume bwabo mu mwingilo wa Yehoba mu kifulo kya kwikala na kwisamba na baana ne bankana. Bamo bengilako mwingilo wa buntungi nangwa kufunda Sukulu wa Basapwishi ba Bufumu ne kuya na kwingijila ku kipwilo kwakepa basapwishi. Bakwabo nabo benengezha kwingijila Yehoba pakatampe mu kimye kya Kivuluko. Yehoba kechi ukalubamo mingilo ya kwipana ingila bano bakalume bonse ba kishinka ne. (Tangai Bahebelu 6:10-12.) Nga anweba? Nanchi mwakonsha kwipana kwingijila Yehoba pakatampe nyi?

ÑANYI BINTU BYO TWAFUNJILAKO?

18, 19. Twafunjilako ka ku jishimikila ja mu Baibolo ja kwa Yefita ne mwananji wa mukazhi, kabiji twakonsha kwibalondela byepi?

18 Ñanyi bintu byakwashishe Yefita kushinda makatazho avula o apichilemo? Waswishishe Yehoba kumutangijila mu byo afuukulanga mu bwikalo bwanji. Kechi walondejile byubilo bya bantu bo aikalanga nabo ne. Yefita watwajijile kwikala wa kishinka nangwatu kimye bantu kyo bamubilenga byatama. Yehoba wapesheshe Yefita ne mwananji wa mukazhi pa kwipana kwabo, kabiji wibengijishe kutundaika mpopwelo ya kine. Nangwatu kimye bantu kyo balekele kuba byawama, Yefita ne mwananji wa mukazhi batwajijile kwikala ba kishinka kwi Yehoba.

19 Baibolo waamba’mba: “Mwikale ba kulondela boba baswana bintu byo alayile Lesa na mambo a lwitabilo ne na butekanye bwabo.” (Bahebelu 6:12) Twayai tulondelenga Yefita ne mwananji wa mukazhi, saka twayuka’mba inge twatwajijila kwikala ba kishinka, Yehoba uketupesha.