Пʹәришанерʹа * хәбатәкә баш соз дан ль Әврупайе у әԝ чу ԝедәре. Ль ԝьр ле гьртьн у дәһә рʹожа ԛайим дькʹӧтан. Һьм жи ԝәлате ԝеда әԝ мәрьв һьндава нәфәред мала ԝе жи гәләк сәрт бун. Чьмки ле дьдане зоре кӧ хԝә бьфрошә, демәк бенамусийе бькә.

Жь Пʹәришане дәʹԝа дькьрьн ԝәки әԝ шәвәкеда бь бенамусийа хԝә, ԝәкә 200, 300 евро ԛазанщ кә. Чьмки әԝ гәрәке 40 000 евро зедәтьр дәйне хԝә бьда ханьмәки, кʹижане кӧ жь ԝе дәʹԝа дькьр. * Пʹәришан дьбежә: «Мьн гәләк щар дьхԝәст бьрʹәвьм, ле әз дьтьрсийам кӧ тьштәки нәйиньнә сәре малбәта мьн. Әз тʹәлькеда бум». Ль дьнйайеда ԝәкә чар мьлийон мәрьв мина Пʹәришане дькʹәвьнә дьлтийа бизнеса бенамусийе.

Ԝәкә 4 000 сал пешда, хӧртәки щаһьл бь наве Усьв һатьбу фьротане. Бьред ԝи әԝ фьротьн у ӧса Усьв кʹәтә Мьсьре у маләкеда ԝәк дил дьхәбьти. Һʹале Усьв нә мина һʹале Пʹәришане бу. Чьмки мәзьне Усьв һьндава ԝи зӧлми нәдькьр. Ле чахе жьна мәзьне Усьв әԝ дьда зоре кӧ тәви ԝи рʹазе, Усьв әԝ йәк инкʹар кьр. Жь бо ве йәке Усьв рʹасти нәһәԛийа мәзьн һат. Усьв авитьнә кәле у бь зьнщиред һʹәсьни гьредан (Дәстпебун 39:1-20; Зәбур 105:17, 18).

Усьв диле зәманед бәре бу; Пʹәришан дила ԛьрна 21 буйә. Ле һәрд кʹәтьнә нава дәсте ԝан, йед кӧ мәрьв һʹәсаб дькьрьн ча тьшт, у сәва кʹара хԝә ԝана дькʹьрин у дьфротьн.

Бь шәрʹа һеса бу мәрийа бькьнә дилед хԝә. Пʹадше Мьсьре Тутмос III готьбу, ԝәки тʹәне паши шәрʹәки мәзьн дь Канайеда әԝи карьбу 90 000 гьртийа бькә дәсте хԝә. Щьмәʹта Мьсьри бь дәсте зоре ԝан мәрийа ԝәк дил дьданә хәбате. Әԝ дилед бәләнгаз әʹрд дькʹӧлан, пʹарьстгәһ ава дькьрьн у тьштед чәтьнә дьн дькьрьн.

 Бьн сәрԝертийа Импәраторийа Рʹомайида, мәрьва гәләк дил дькʹьрин у дьфротьн. У щарна сәва кӧ мәрьвед дил хԝәрʹа ԛазанщ кьн, шәр дәв пешда дьанин. Ль гора һʹәсабәки һатьбу кʹьфше, кӧ ԛьрна йәкеда ниве мьхӧлԛәта Рʹоме дил бун. Гәләк дилед Мьсьри у Рʹоме щәфа дькʹьшандьн у зорбәти дьдитьн. Мәсәлә жийина дилед Рʹоме йед кӧ мәдәнеда (шахта) дьхәбьтин, тәне 30 сал дькʹьшанд.

Пәй ԝәʹдәрʹа һʹале дилтийе баш нәбу. Жь ԛьрна 16 һәта 19, кʹьрин у фьротана дила йа кӧ ортʹа Африкайе у Амәрикайеда дьһатә кьрьн, бизнесәкә лапә ԛайим бу ль тʹәмамийа дьнйайеда. Ль гора һʹәсабе ЙУНЕСКО һатьбу кʹьфше ԝәки ‹ԝәкә 25, 30 милйон жьн, мер у зарʹ һатьбун рʹәԝандьне у фьротане›. Бь сәда у һʹәзара мәрьв мьрьн, чахе ԝана жь окейана Атлантике дәрбаз дькьрьн. Мерәки бь наве Олауда Екԝеано йе кӧ карьбу жь ԝе дилтийе хԝә хьлаз кә, гот: «Гьри у ахина жьна у налә-нала мәрьвед кӧ бәр мьрьне бун, шькьләкә хьраб чедькьрьн у мьн чʹәʹвед хԝә баԝәр нәдькьр кӧ әв йәк бь рʹасти дьԛәԝьмә».

Ле йазьх, дилти нә кӧ тʹәне проблема бәре бу. Ль гора һʹәсабе тʹәшкиләта һʹәмдьнйайейә иш, ԝәкә 21 милйон жьн, мер у зарʹ һәта наһа ԝәк дил дьхәбьтьн. Әԝана йан бепʹәрә йан жи лап һьндьк пʹәрә дьстиньн сәва хәбата хԝә. Дилед рʹожа иройин ль мәдәна (шахта) дьхәбьтьн, ль фабрикада, һьнәк жь ԝан дьхәбьтин дь ԝан ханийада кʹидәре кӧ мәрьв сәва пʹәра хԝә дьфрошьн, йед дьн мәщбур ьн бь щурʹед дьн ԛавийе бькьн. Рʹаст ә әв шьхӧләкә беԛануни йә, ле әʹйан ә кӧ дилтийа ви щурʹәйи гәләк бәла буйә.

Чахе мәрьвед бәләнгаз рʹасти зӧлмийа дьһатьн, әԝана мәщбур бун сәва азайа хԝә шәрʹ бькьн. Ԛьрна йәкеда Б.Д.М., гладийатор Спартакус у ԝәкә сәд һʹәзар дил мьԛабьли Рʹоме дәркʹәтьн, ле ԝана да дәр. Ԛьрна 18-да дилед гьрава Карибе (Һаити) мьԛабьли мәзьнед хԝә дәркʹәтьн, чьмки чахе әԝана ль дәшта шәкьри (плантасийа) дьхәбьтин һьндава ԝанда берʹәм бун. Әв шәрʹ 13 сала кʹьшанд. Ахьрийа-ахьрийе ԝана ԝи шәрʹида алт кьр у дь сала 1804-да кʹомара Һаитийе организә кьрьн, кӧ нәдькʹәтә бьн щабдарийа ԝәлатәки дьн.

Дәркʹәтьна Исраелийа жь Мьсьре бь рʹасти жи тʹәрихийеда тьштәкә мәхсус бу. Чьмки гәләк мәрьв карьбун жь дилтийе бьрʹәвьн. Ԝәкә се милйон мәрьв жь тʹәмамийа щьмәʹте карьбун аза бьн жь дилтийа Мьсьре. Әԝана бь рʹасти жи һежайи азабуне бун. Дәрһәԛа жийин у хәбата ԝан ль Мьсьре, Кʹьтеба Пироз дьбежә ԝәки ԝана бь зоре у  «беисафи дьданә» хәбате (Дәркʹәтьн 1:11-14). Фьрәԝьнәки һәла һе фәрманәк жи да, сәва кӧ һʹәму зарʹед Исраелийа бькӧжьн у контрол бькьн кӧ мьләте ԝан зәʹф зедә нәбә (Дәркʹәтьн 1:8-22).

Азакьрьна Исраелийа жь зорбәтийа Мьсьрийа бь рʹасти жи тьштәкә мәхсус бу, чьмки Хԝәде хԝәха ԝе йәкеда али ԝан кьр у ԝана параст. Хԝәде готә Муса: «Чьмки әз һаш жь тәнгасийа ԝан һәмә. Әз пәйа бум ԝана жь дәсте мьсьрийа аза кьм» (Дәркʹәтьн 3:7, 8). Һʹәта рʹожа иройин мьләте Щьһу һәр сал кʹьфш дькьн щәжна Пенщийе Һʹәсабе сәва кӧ әве ԛәԝьмандьне бькьнә бира хԝә (Дәркʹәтьн 12:14).

Кʹьтеба Пироз дьбежә: «Ль щәм Хԝәдайе мә Хӧдан нәһәԛи . . . нинә» у әв мә дьдә баԝәркьрьне кӧ әԝ нәһатийә гӧһастьне (2 Дирок 19:7; Малахи 3:6). Хԝәде, Иса шандә ль сәр әʹрде ԝәки әԝ мьзгинийе бьдә фәԛира у азайе бьдә бьндәста (Луԛа 4:18). Гәло нета ԝан гьлийа әм гәрәке рʹастә-рʹаст фәʹм бькьн? Һьлбәт на. Иса һатьбу шандьне сәва кӧ мәрийа жь дилтийе демәк жь бьндәстийа гӧнә у мьрьне аза кә. Иса ӧса жи гот кӧ «рʹастийе ԝә аза кә» (Йуһʹәнна 8:32). Һәла һе иро жи, әԝ рʹастийа кӧ Иса һин дькьр, мәрьва жь гәләк тьшта аза дькә. (Бьньһерʹә чаргошә « Жь Һʹәму Щурʹә Дилтийе Дьрʹәвьн»).

Бь рʹасти Хԝәде али Усьв у Пʹәришане кьр, кӧ әԝана бькарьбьн жь дилтийе бьрʹәвьн. Сәрһатийа Усьв һун дькарьн бьхуньн жь Кʹьтеба Пироз, дь кʹьтеба Дәркʹәтьнда сәре 39 һʹәта 41. Һʹәмьки Пʹәришан жи һежайи пәсна йә, чьмки карьбу азайе бьвинә.

Пʹәришане карьбу жь ԝәлатәки Әԝрупайе дәрбази Испанийайе бә. Ль ԝьр әԝ рʹасти Шәʹдед Йаһоԝа һат у ԝанарʹа ԛайил бу Кʹьтеба Пироз һин бә. Пʹәришане дьхԝәст бь жийинәкә тʹәрбәти бьжи, ләма жи әԝе хәбатәк хԝәрʹа дит у ханьма хԝәрʹа хәбәр да кӧ һәр мәһ әԝе һьндьк-һьндьк пʹәре ԝе бьдә у дәйне хԝә дадә. Рʹожәке ханьме Пʹәришанерʹа тʹеле хьст. Әԝе готә Пʹәришане кӧ ида пʹәра нәдә ԝе, у һьм жи әԝе бахшандьн жь Пʹәришане хԝәст. Гәло чь ԛәԝьми? Ханьме жи дәстпекьр тʹәви Шәʹдед Йаһоԝа Кʹьтеба Пироз һин бә! Пʹәришан дьбежә: «Бь рʹасти жи чьԛас һʹәԝас ә кӧ чаԝа рʹастийа Хԝәде мә аза дькә».

Йаһоԝа Хԝәде дьлтәнг бу чахе дьдит, кӧ Мьсьри чаԝа берʹәм бун һьндава Исраелийа; әм дькарьн бежьн кӧ иро жи ньһерʹандьна ԝи ль сәр мәрьвед бәләнгаз һʹәма ӧса нә. Бь рʹасти жи сәва кӧ һʹәму щурʹә дилти бьдьнә һьлдане, гәрәке педа һʹәму мәрьв бенә гӧһастьне. Ле Хԝәде соз дьдә кӧ әԝ ԝе гӧһастьнед мәзьн бькә. «Әм һивийа әʹрдәки ну у әʹзманед ну нә, ль гора созе ԝи, кʹижанада рʹастийе бьминә» (2 Пәтрус 3:13).