MALIA họ́ jẹ kligonu etọn lẹ ji. Oyà he yin didona ovi etọn na gànhiho susu lẹ hẹn awufiẹsa wá na ẹn taun. Etomọṣo, awhá godo tọn he ovi etọn do whẹpo do kú siọ biọ otó etọn mẹ. Zinvlu do to owhè ṣádada mẹ. Enẹgodo, aigba whàn gìgìgì. (Matiu 27:45, 51) Malia sọgan ko lẹndọ Jehovah lọsu wẹ hẹn nujijọ enẹ wá aimẹ nado dohia mẹlẹpo dọ emi wẹ okú Jesu Klisti tọn vẹna hugan.

To whenue hinhọ́n owhè tọn họ́n do Gọlgọta ji (kavi Taká Tẹnmẹ) bọ zinvlu gọ́ngọ́n lọ busẹ godo, Malia viavi bosọ blawu taun. (Johanu 19:17, 25) E sọgan ko jẹ nuhe jọ wayi lẹ flin ji. Dopo to nujijọ he sọgan ko wá ayiha mẹ na ẹn lẹ mẹ wẹ dehe wá aimẹ to nudi owhe 33 delẹ die jẹnukọn. To whenue ewọ po Josẹfu po hẹn viyẹyẹ yetọn wá tẹmpli mẹ to Jelusalẹm nado ze e donukọnna Jehovah, gbigbọ wiwe deanana dawe mẹhomẹ de he nọ yin Simeoni nado dọ dọdai de. E dọ dọdai dọ nujiawu susu lẹ wẹ na jọ gbọn Jesu gblamẹ. Humọ, e dọna Malia dọ, to gbèdopo, e na mọ ede to ninọmẹ de mẹ taidi dọ ohí gaa de sọ́ ẹ luntọ́n wẹ nkọ. (Luku 2:25-35) Amọ́, ohó ehelẹ wá họnwun na ẹn to whenue ovi etọn kú.

Mẹsusu wẹ nọ dọ dọ nuhe sọgan hẹn awufiẹsa daho hugan wá na mẹjitọ lẹ wẹ yin okú ovi yetọn de tọn. Kẹntọ ylankan de wẹ okú yin bo nọ hẹn awufiẹsa wá mímẹpo ji to aliho de kavi devo mẹ. (Lomunu lẹ 5:12; 1 Kọlintinu lẹ 15:26) Amọ́, be mí sọgan duto awufiẹsa enẹ ji ya? Eyin mí lẹnnupọndo gbẹzan Malia tọn ji sọn whenue Jesu jẹ yẹwhehodọ ji kakajẹ whenue e kú godo, mí na mọ nususu plọn sọn yise he Malia dohia mẹ, na yise etọn wẹ gọalọna ẹn nado duto awufiẹsa he okú ovi etọn tọn hẹnwa na ẹn ji.

Owhe atọ̀n daa jẹnukọnna okú Jesu tọn, nujijọ de wá aimẹ bo na ko hẹn Malia nado mọdọ diọdo delẹ to nukọn ja. Mẹhe tlẹ to tòpẹvi Nazalẹti tọn mẹ lẹ lọsu to hodọ gando Johanu Baptizitọ lọ po lehe yẹwheho etọn to mẹsusu whàn nado lẹnvọjọ do po go. Malia na ko lẹndọ nujijọ ehelẹ yin ohia de na visunnu etọn mẹho lọ dọ ojlẹ ko sọ̀ na e nido bẹ azọ́n yẹwhehodidọ tọn etọn jẹeji. (Matiu 3:1, 13) Avùnnukundiọsọmẹnu daho wẹ e na ko yin na Malia po whédo etọn po to whenue yé yọnẹn dọ Jesu na yì sọn owhé lọ gbè. Etẹwutu?

E yọnbasi dọ to ojlẹ lọ mẹ, Josẹfu he yin asu Malia tọn na ko kú. Eyin mọ wẹ, be awufiẹsa he yè nọ tindo to whenue mẹvivẹ mẹtọn de masọ tin to apá namẹ ba ma yin onú yọyọ na Malia. * Na gbẹtọ lẹ nọ ylọ Jesu dọ “visunnu whlẹpatọ lọ tọn” bosọ nọ ylọ ẹ dọ “whlẹpatọ lọ” wutu, e họnwun dọ, Jesu jẹ otẹn otọ́ etọn tọn mẹ bo wazọ́n whlẹpatọ tọn nado penukundo whẹndo lọ go, he bẹ nọvi etọn ṣidopo he yin jiji bọdego lẹ hẹn. (Matiu 13:55, 56; Malku 6:3) Eyin Jesu tlẹ ko to azọ́nplọn Jakọbu (he na ko yin visunnu mẹho he bọdego) na ewọ lọsu nido lẹzun whlẹpatọ bo wá penukundo whẹndo lọ go to nukọn mẹ, e họnwun dọ enẹ ma na sú odò Jesu tọn. Na ninọmẹ lọ ma ko bọawuna Malia dai wutu, be e hanú gando yìyì Jesu tọn go ya? Mí ma sọgan dọ taun. Ṣigba, kanbiọ titengbe devo wẹ yindọ: Nawẹ e na yinuwa gbọn to whenue Jesu Nazalẹti tọn na yí baptẹm bo na lẹzun Klisti kavi Mẹsia dile e ko yin didọdai ojlẹ dindẹn jẹnukọn  do? Kandai Biblu tọn de gọalọna mí nado mọ gblọndo na kanbiọ ehe.—Johanu 2:1-12.

To whenue Jesu yì Johanu dè bo yin bibaptizi godo wẹ e lẹzun Mẹyiamisisadode Jiwheyẹwhe tọn kavi Mẹsia. (Luku 3:21, 22) Enẹgodo, e jẹ devi etọn lẹ ṣinyan ji. Mahopọnna dọ azọ́n niyaniya tọn de wà wẹ e te, e gbẹ́ nọ de whenu dovo nado deayidai hẹ whẹndo etọn po họntọn etọn lẹ po. E zọnhẹ onọ̀ etọn, devi etọn lẹ gọna nọvisunnu daa etọn lẹ yì hùnwhẹ alọwle tọn de to Kana. Tòpẹvi ehe na ko tin to osó ji bo dẹn do Nazalẹti na nudi kilomẹtlu 13. To hùnwhẹ jonọyiyi tọn lọ whenu, Malia doayi nuhahun de go. Vlavo e mọdọ hẹnnumẹ asu yọyọ po asi yọyọ lọ po tọn delẹ yí nukun do to hodọna yede, podọ yé sọ to páde po awuyiya po. Ovẹn wẹ vọ̀ do yé! To aṣa yetọn mẹ, enẹ sọgan zọ́n bọ yé na dù winyan bọ hùnwhẹ jonọyiyi tọn lọ na gble. Onú yetọn biọlanmẹna Malia bọ e biọ to Jesu si nado gọalọ.

Malia dọna ẹn dọmọ: “Yé ma tindo ovẹn.” Etẹwẹ e to jijlo dọ Jesu ni wà? Mí ma sọgan dọ taun, amọ́ na Malia yọnẹn dọ visunnu emitọn tindo huhlọn bo sọgan wà azọ́njiawu wutu, e sọgan ko lẹndọ Jesu na jẹ huhlọn etọn yizan ji bẹsọn nujijọ ehe ji. Hogbe he e yizan dohia dọ e jlo dọ visunnu emitọn ni yí nude wà gando ninọmẹ lọ go. Gblọndo Jesu tọn na ko paṣa ẹ taun. E gblọnna ẹn dọmọ: “Yọnnu, etẹwẹ kọ̀n yẹn po hiẹ po dopọ?” Hogbe Jesu tọn ehelẹ ma yin hogbe mẹmasi tọn dile mẹsusu nọ lẹn do. To ogbè hohowhenu tọn he Jesu nọ do mẹ, hogbe enẹlẹ nọ yin yiyizan nado gbẹnunamẹ. Enẹ dohia dọ Jesu to nugbẹna onọ̀ etọn to aliho he jọmẹ de mẹ. Jesu to didohia onọ̀ etọn dọ e ma dona dádo nuhe gando azọngban emitọn hinhẹndi mẹ go, adavo Otọ́ emitọn Jehovah kẹdẹ.

Malia kẹalọyi nugbẹnamẹ ovi etọn tọn, na e mọnukunnujẹ nuhe e dọ mẹ bosọ whiwhẹ ede. E dọna mẹhe to onú má to hùnwhẹ lọ tẹnmẹ lẹ dọ: “Nudepope he e dọna mì, mì wà ẹ.” Malia mọnukunnujẹemẹ dọ emi masọ tindo aṣẹ nado nọ dọ nuhe Jesu dona wà lẹ na ẹn ba; kakatimọ, nuhe Jesu dọ wẹ ewọ po mẹhe pò lẹ po dona nọ hodo. Etomọṣo, Jesu dohia onọ̀ etọn dọ emi mọnukunnujẹ obá he mẹ ninọmẹ alọwlemẹ yọyọ lọ lẹ tọn duahunmẹna ẹn jẹ mẹ. E diọ osin zun ovẹn dagbedagbe de. Enẹ wẹ azọ́njiawu tintan he e wà. Ale tẹwẹ enẹ hẹnwa? “Devi etọn lẹ sọ tindo yise to ewọ mẹ.” Malia lọsu sọ tindo yise to Jesu mẹ. E ma nọ pọ́n Jesu hlan taidi visunnu etọn poun, ṣigba taidi Oklunọ podọ Whlẹngántọ etọn.

Mẹjitọ lẹ sọgan plọn nususu sọn apajlẹ Malia tọn mẹ. Nugbo wẹ dọ mẹdevo depope ma ko plọn ovi de whẹ́n pọ́n he taidi Jesu. Amọ́, depope he whẹho lọ na yin, e sọgan vẹawuna mẹjitọ lẹ nado diọ aliho he mẹ yé na yinuwa hẹ ovi yetọn te to whenue ovi lọ tindo mẹhowhe. Mẹjitọ de sọgan nọ yinuwa hẹ visunnu kavi viyọnnu etọn he ko whẹ́n taidi dọ yọpọvu wẹ e gbẹ́ yin nkọ. Mọwiwà ma na yin nuyọnẹnnu. (1 Kọlintinu lẹ 13:11) Nawẹ mẹjitọ de sọgan gọalọna ovi he ko whẹ́n de gbọn? Dopo to nuhe e sọgan wà lẹ mẹ wẹ nado nọ dohia ovi lọ dọ emi deji mlẹnmlẹn dọ na e yiwanna Jehovah wutu, e na zindonukọn nado to ayinamẹ Biblu tọn lẹ hodo podọ Jehovah nasọ dona ẹn. Eyin mẹjitọ de nọ yí whiwhẹ do dohia ovi etọn he ko whẹ́n lẹ dọ emi deji dọ yé na gbẹ́ to Jiwheyẹwhe sẹ̀n, enẹ na gọalọna ovi lẹ taun. Ayihaawe ma tin dọ Jesu yọ́n pinpẹn godonọnamẹ Malia tọn to nujijọ ayidego tọn he wá bọdego lẹ mẹ.

To whenue owe Wẹndagbe tọn lẹ to hodọ gando owhe atọ̀n daa he Jesu do dọyẹwheho lẹ go, Malia ma yin nùdego sọmọ. Flindọ asuṣiọsi de wẹ ewọ na ko yin, yèdọ onọ̀ godoponọ de he na ko tindo ovi lẹ to whégbè. E họnwun dọ na ninọmẹ etọn wutu, e ma na penugo nado hodo Jesu dile e to yẹwhehodọ gbọn otò etọn mẹ. (1 Timoti 5:8) Etomọṣo, e gbẹ́ nọ to ayihamẹlẹnpọndo onú gbigbọmẹ tọn he e ko plọn gando Mẹsia  lọ go lẹ ji bosọ nọ yì basi sinsẹ̀n hlan Jiwheyẹwhe to sinagọgu he tin to lẹdo etọn mẹ de mẹ, dile e ko yin aṣa whẹndo lọ tọn do.—Luku 2:19, 51; 4:16.

Enẹwutu, e yọnbasi dọ Malia na ko tin to mẹhe sèhó Jesu tọn lẹ mẹ to whenue e to hodọ to sinagọgu Nazalẹti tọn mẹ. Lehe homẹ etọn na ko hùn do sọ to whenue e sè bọ visunnu etọn dọ to mẹlẹpo nukọn dọ emi wẹ Mẹsia lọ he yè ko dọ dọdai etọn sọn owhe kanweko lẹ die! To ojlẹ dopolọ mẹ, e na ko jẹflumẹ to whenue e mọdọ Nazalẹtinu hatọ emitọn lẹ ma kẹalọyi ohó visunnu emitọn tọn bo tlẹ jlo na hú i.—Luku 4:17-30.

Nudevo he na ko sọ hẹn ẹn jẹflumẹ wẹ yindọ visunnu etọn he pò lẹ lọsu ma kẹalọyi ohó Jesu tọn. Johanu 7:5 dohia dọ nọvisunnu Jesu tọn ẹnẹ lẹ ma tindo yise to ewọ mẹ. Wefọ lọ dọmọ: “Nọvisunnu etọn lẹ ma to yise dohia to ewọ mẹ.” E whè gbau, Jesu tindo nọviyọnnu awe, amọ́ Biblu ma dọ nudepope gando yé go. * Depope he whẹho lọ na yin, ovi Malia tọn lẹ tindo nuyise he gbọnvo pete na onọ̀ yetọn tọn podọ enẹ na ko hẹn awufiẹsa susu wá na ẹn. Ewọ dona tẹdo sinsẹ̀n-bibasi nugbo go bosọ gọalọna ovi etọn lẹ nado sẹ̀n Jiwheyẹwhe. To ojlẹ dopolọ mẹ, e sọ dona payi ma nado nọ hẹn yé po huhlọn po nado sẹ̀n Jiwheyẹwhe kavi dọnnu hẹ yé do ohó Jiwheyẹwhe tọn ji mapote.

To ojlẹ de mẹ, hẹnnumẹ Jesu tọn delẹ tọ́nyi nado “wle e.” E yọnbasi dọ nọvisunnu etọn lẹ lọsu na ko tin to yé mẹ. Yé to didọ dọ: “E ko hùn tadu.” (Malku 3:21, 31) Nugbo wẹ dọ Malia ma lẹnmọ, amọ́ e hodo visunnu etọn lẹ, vlavo na e lẹndọ yé sọgan mọ nude plọn sọn Jesu dè he na gọalọna yé nado tindo yise to ewọ mẹ. Be yé wàmọ nugbo ya? Mahopọnna dọ Jesu to nujiawu lẹ wà bosọ to ohó gbẹwhlẹngán tọn plọn gbẹtọ lẹ, nọvisunnu etọn lẹ ma yí i sè janwẹ. E yọnbasi dọ Malia na ko kanse ede dọ etẹ dodo wẹ emi na wà na nuhe Jesu to didọ lẹ nido biọ ahun ovi emitọn lẹ tọn mẹ.

Be nuyise towe lẹ gbọnvo na hagbẹ whẹndo towe tọn lẹ tọn wẹ ya? Eyin mọ wẹ, apajlẹ Malia tọn sọgan gọalọna we taun. E wà nuhe go e pé lẹpo nado gọalọna ovi etọn he ma do yise hia to Jesu mẹ lẹ. E dohia yé dọ yise emitọn zọ́n bọ emi tindo ayajẹ po jijọho ahun mẹ tọn po. Ṣigba, na Jesu tẹdo Jiwheyẹwhe go gligli wutu, Malia zindonukọn nado to godonọna ẹn. Be Malia jẹdò Jesu tọn wẹ ya? Be e nọ vẹna ẹn to whedelẹnu dọ Jesu masọ pò topọ hẹ ewọ po whẹndo etọn po wẹ ya? Eyin enẹ tlẹ nọ wá jọ janwẹ, be e tẹnpọn bo duto numọtolanmẹ etọn lẹ ji. E mọdọ dona de wẹ e yin na emi nado na tuli Jesu bo nọgodona ẹn. Be hiẹ lọsu sọgan gọalọna ovi towe lẹ nado ylọ Jiwheyẹwhe sinsẹ̀n dọ nujọnu ya?

Be yise he Malia dohia to Jesu mẹ hẹn ale wá na ẹn ya? Jehovah nọ dona mẹhe do yise hia to ewọ mẹ lẹ janwẹ, podọ e họnwun dọ e dona Malia lọsu. (Heblu lẹ 11:6) Pọ́n lehe homẹ etọn na ko hùn do sọ to whenue e sè yẹwheho he ovi etọn nọ to didọ lẹ kavi to whenue e sè nuhe mẹhe dotoaina yẹwhehodidọ ovi etọn tọn lẹ to didọ!

Vlavo apajlẹ he Jesu nọ yizan to yẹwhehodidọ etọn mẹ lẹ na ko hẹn Malia nado flin ovu whenu visunnu etọn tọn to Nazalẹti. To whenue Jesu na apajlẹ nawe de tọn he to ohọ̀ etọn mẹ zà nado mọ gàn-kuẹ he e hẹnbu, mẹhe to linfin lì nado sọ̀ akla kavi mẹhe tá miyọ́ngbán bo ze e do miyọ́ngbán-tin de ji tọn, vlavo apajlẹ enẹlẹ na ko flin Malia dọ whenue Jesu to pẹvi e sọgan ko mọ emi to whenue emi to onú enẹlẹ wà. (Luku 11:33; 15:8, 9; 17:35) To whenue Jesu dọ dọ zẹgẹ emitọn bọawu bọ agbàn emitọn sọ fua, vlavo Malia na ko flin whèjai flẹ́flẹ́ he Josẹfu nọ yizan nado plọn Jesu lehe yè nọ whè zẹgẹ bo nọ wleawuna ẹn do na e nido yọ́n dọ̀n na kanlin lẹ. (Matiu 11:30) E họnwun dọ Malia yọ́n pinpẹn dona he e mọyi sọn Jehovah dè lọ tọn taun, enẹ wẹ nado penukundo  visunnu he na wá lẹzun Mẹsia lọ go kaka e nado whẹ́n. Ayajẹ daho wẹ e na ko sọ yin na ẹn nado nọ doto nuplọnmẹ Jesu tọn lẹ, yèdọ mẹplọntọ dagbe hugan lọ he nọ yí onú paa po nujijọ he gbẹtọ lẹ jẹakọ hẹ lẹ po zan nado plọn yé onú titengbe lẹ.

Mahopọnna ehe lẹpo Malia ma yigo. Visunnu etọn ma na ẹn sisi vonọtaun de kavi basi sinsẹ̀n hlan ẹn pọ́n gbede. To whenue Jesu to yẹwhehodọ, nawe de dawhá hlan ẹn sọn gbẹtọgun lọ mẹ dọ donanọ wẹ onọ̀ he ji i. Jesu gblọn dọmọ: “Lala, kakatimọ, Ayajẹnọ wẹ mẹhe to ohó Jiwheyẹwhe tọn sè bo to yíyí i hẹn lẹ!” (Luku 11:27, 28) Podọ, to whenue delẹ to mẹhe to e dè lẹ mẹ dọna ẹn dọ onọ̀ etọn po nọvisunnu etọn lẹ po to dindin in, e gblọnna yé dọ mẹhe tindo yise to Jiwheyẹwhe mẹ lẹpo wẹ yin onọ̀ po nọvisunnu emitọn lẹ po. Ohó he Jesu dọ enẹ ma vẹna Malia, na e na ko mọnukunnujẹemẹ dọ nuhe Jesu to didọ wẹ yindọ kanṣiṣa he tin to ewọ po yisenọ hatọ etọn lẹ po ṣẹnṣẹn yin nujọnu na ẹn hugan kanṣiṣa he e tindo hẹ hagbẹ whẹndo tọn etọn lẹ.—Malku 3:32-35.

Amọ́ to popolẹpo mẹ, Malia na ko mọ awufiẹsa zẹjlẹgo to whenue e mọ bọ visunnu etọn to hunwẹn to yatin ji kaka bo kú. To nukọn mẹ, apọsteli Johanu he tin to nujijọ awubla tọn enẹ tẹnmẹ wá basi zẹẹmẹ dọ to whenue Jesu to yaji, Malia to ote “to yatin etọn kọ̀n.” Nudepope ma sọgan hẹnalọdotena onọ̀ nugbonọ podọ owanyinọ ehe nado nọgodona visunnu etọn kakajẹ whenue ovi lọ kú. Mahopọnna dọ e vẹawuna Jesu nado gbọ podọ nado dọho, to whenuena e mọ onọ̀ etọn, e dovivẹnu bo dọho. E biọ to Johanu, apọsteli he e yiwanna lọ si nado penukundo onọ̀ emitọn go. Na nọvisunnu daa Jesu tọn lẹ ma ko kẹalọyi nuplọnmẹ etọn lẹ wutu, Jesu ma biọ to depope yetọn si nado penukundo onọ̀ etọn go, kakatimọ apọsteli etọn he e yiwanna lọ si wẹ e biọ te nado wàmọ. Gbọnmọ dali, Jesu dohia dọ nujọnu taun wẹ e yin dọ mẹhe yin yisenọ de ni penukundo whẹndo etọn titi go, titengbe na nuhe dù onú gbigbọmẹ tọn lẹ.—Johanu 19:25-27.

To whenue Jesu wá kú, Malia mọ awufiẹsa taun dile e ko yin didọdai ojlẹ dindẹn jẹnukọn do dọ ohí gaa de na sọ́ ẹ luntọ́n. E na vẹawu taun nado dọ obá he mẹ awufiẹsa Malia tọn na ko sinyẹn jẹ, amọ́ pọ́n lehe ayajẹ etọn na ko sù taun do sọ to whenue ovi etọn wá yin finfọnsọnku to azán etọn atọ̀ntọ gbè! Owẹ̀n dagbe hugan he Malia sè to gbẹzan etọn mẹ wẹ enẹ yin! E na ko sọ vivi na ẹn zẹjlẹgo to whenue e sè dọ Jesu sọawuhia nọvisunnu daa etọn Jakọbu, vlavo to fie ewọ kẹdẹ tin te de. (1 Kọlintinu lẹ 15:7) Nuhe Jesu wà enẹ yinuwado Jakọbu po nọvisunnu daa Jesu tọn he pò lẹ ji. To nukọn mẹ, yé wá do yise hia to Jesu mẹ bo kẹalọyi dọ ewọ wẹ Klisti lọ. Enẹgodo, yé jẹ opli Klistiani tọn lẹ yì ji hẹ onọ̀ yetọn, bo nọ “gbọṣi odẹ̀ mẹ.” (Owalọ lẹ 1:14) Podọ, awe to yé mẹ, enẹ wẹ Jakọbu po Juda po tlẹ wá kàn owe Biblu tọn delẹ.

Whla godo tọn he Malia yin nùdego te to Biblu mẹ wẹ yin whenue e yì opli hẹ visunnu etọn lẹ bọ yé to dẹ̀ho. Lehe otàn Malia tọn wá vivọnu do dọnmẹdogo taun! Podọ, apajlẹ dagbe nankọ die bọ e zedai na mí! Na yise etọn dolido wutu, e penugo nado duto awufiẹsa he okú ovi etọn tọn hẹnwana ẹn ji bọ to godo mẹ, e mọ dona daho de yí. Eyin mí hodo apajlẹ yise etọn tọn, mílọsu na duto awufiẹsa depope he aihọn ylankan ehe sọgan hẹnwa mí ji lẹ ji, podọ mí na mọ dona susu yí he na zẹ̀ nuhe mí sọgan donukun go.