Ntak Emi Usanaidem Edide Akpan N̄kpọ?

Idiọk udọn̄ọ emi esibede owo otụhọde ubonowo ke ediwak tọsịn isua idahaemi. Ndusụk owo ẹkesikere ke Abasi akayat esịt ọdọn̄ ndiọi udọn̄ọ ete ẹtụhọde ndiọi owo. Se ẹkụtde ke idem mbon udọn̄ọ ye ndụn̄ọde oro ẹnamde ke ediwak isua ikie ẹwụt ke n̄kpri unam oro ẹdụn̄ọde ẹkpere nnyịn ẹsịn kpukpru se inade emi.

Ndụn̄ọde oro mbiausọbọ ẹnamde ẹwụt ke eku, usịne, mfem, nsụn̄, ye ọbọn̄, ẹkeme ndisuan udọn̄ọ. Mmọ ẹdọhọ n̄ko ke mme owo ẹsisịn edịm ẹbọn̄ idem ke nditre ndisana idem. Usanaidem ekeme ndinyan̄a owo.

N̄kpọ aban̄ade usanaidem etie nte ikọ emi ẹsidọhọde ‘kwa idụt kwa usem.’ Ekeme ndisọn̄ mbon oro ẹdụn̄ọde ke ebiet oro mmọn̄ esan̄ukwak m̀mê eti itie uken̄idem mîdụhe, ndisana idem. Nte ededi, Abasi ama ọnọ nditọ Israel item aban̄a usanaidem ke ini mmọ ẹkesan̄ade ke wilderness—kpa ebiet emi usanaidem mîkedịghe ifia ubọk kiet.

Ntak emi Abasi abatde usanaidem ke akpan n̄kpọ? Nnyịn ikpese didie usanaidem? Nso idi ndusụk n̄kpọ oro afo ye ubon fo ẹkpenamde mbak owo edidọn̄ọ ke ubon mbufo?

UFỌKN̄WED asuana, ekpri Max * emi odụn̄de ke Cameroon ọnyọn̄ n̄wed. Enye ebe odụk ekpri ufọk mmọ ye biọn̄ ke idịbi, ye nsatitọn̄ n̄ko, omụm ebua mmọ afat, odori ekpatn̄wed esie ke okpokoro udia, osụhọde etetie ebet udia esie.

Eka Max ada ke otụn̄ikan̄ okop ke eyen imọ ọnyọn̄ n̄wed, ntre enye emen edesi ye ọkọti ọsọk enye. Esịt inemke enye ndikụt ekpatn̄wed Max ke enyọn̄ okpokoro udia oro ẹma ẹkekwọhọde eye. Enye osụhọde enyịn ese Max sụn̄-n̄. Max ọfiọk se inamde eka imọ ese imọ ntre, ntre enye ọsọsọp emen ekpatn̄wed esie osio ke okpokoro udia, efehe ekeyet ubọk. Ke ama ekeyet ubọk ama, Max afiak edi okpokoro udia, onyụn̄ ekpe eka  esie ubọk ete, “Mama mbọk kûyat esịt, n̄kefefre.”

Eti eka esinen̄ede esịn idem anam ufọk asana onyụn̄ okụt ete ke idem ọsọn̄ kpukpru owo ke ubon, edi esiyom kpukpru owo ke ubon ẹtiene ẹn̄wam, koro ẹdọhọ ke ubọk mụm ubọk mụm enye otụt ukpa. Nte se iketịn̄de iban̄a Max owụtde, oyom ẹnyene ime ẹka iso ẹkpep nditọwọn̄ usanaidem.

Eka Max ọfiọk ke ediwak n̄kpọ ẹkeme ndibiat udia. Ntre, enye esinen̄ede eyet ubọk mbemiso otụkde udia, esinyụn̄ okụbi udia mbak nsụn̄. Sia enye mîsinịmke udia in̄wan̄, isinyụn̄ iyakke ufọk edehe, emi iyakke eku, usịne, ye mfem, ẹdu ke ufọk.

Se inen̄erede inam eka Max anam kpukpru emi ẹdi man enem Abasi esịt. Enye ọdọhọ ete: “Bible ọdọhọ ikọt Abasi ẹsana sia Abasi edide edisana. (1 Pet. 1:16) Ntre, nyom ufọk ye ubon mi ẹsana. Ke akpanikọ, n̄kpekemeke ndinam emi ke kpukpru owo ke ubon mîkpebereke ye ami.”

Oyom Ofụri Ubon Ẹn̄wam

Nte eka Max etịn̄de, usanaidem idịghe n̄kpọ owo kiet, edi n̄kpọ ofụri ubon. Ndusụk ubon ẹsitie ke ini ke ini ẹneme se mmọ ẹkpenamde ye ebiet oro oyomde ẹnen̄ede ẹnọ ntịn̄enyịn man ufọk ye n̄kann̄kụk mmọ etetịm asana. Emi esinam ubon ẹdiana kiet, onyụn̄ eti owo kiet kiet ke enye enyene n̄kpọ ndinam ke ufọn kpukpru owo. Ke uwụtn̄kpọ, eka ekeme ndinam ikpọ nditọ esie ẹfiọk ntak emi mmọ ẹnyenede ndiyet ubọk ke ẹma ẹkewọrọ ke itie uken̄idem, ke ẹma ẹketụk okụk, ye mbemiso ẹdiade udia. Ndien ikpọ nditọ emi ẹnyene ndikụt ete ke imanam n̄kpri nditọeka mmimọ ẹda emi nte ata akpan n̄kpọ.

Ẹkeme ndideme utom nnọ kpukpru owo ke ubon. Ubon ẹnyụn̄ ẹkeme ndibiere ndikpọri ufọk kpukpru usen, ẹnyụn̄ ẹdiomi ndinen̄ede n̄kpọri nnyụn̄ nyet kpukpru itụn̄ ye inụk ini kiet m̀mê ikaba ke isua. Nso kaban̄a n̄kann̄kụk? Stewart L. Udall emi edide ataifiọk n̄kann̄kụk enyene se etịn̄de  aban̄a United States. Enye ọdọhọ ete: “Idụt nnyịn emi iyehe aba nte ekesiyede, ufan̄ inyụn̄ idụhe aba, ofụm oro ẹsabarede kpukpru usen ye mme n̄kpọ ntre ẹbiat n̄kann̄kụk nnyịn.”

Ndi afo ekere ke edem mbufo etie ntre? Ke eset ye ke ndusụk ebiet mfịn ke Central Africa, amia n̄kanika obio esisan̄a ke obio ọnọ ntọt. Enye esifiori ke ọkpọsọn̄ uyo eti mbio obio ete ẹnam obio asana, ẹsịrede mme udiọn̄edịm, ẹkpon̄o mme eto, ẹtem ẹnyụn̄ ẹwak mbiet, ẹnyụn̄ ẹtan̄ kpukpru mbio ẹkeduọn̄ọ.

Ke ediwak ebiet, ukara ikemeke nditan̄ kpukpru mbio ke obio n̄kọduọn̄ọ. Ndusụk ukara ikam idọn̄ke enyịn ke mme mbio oro ẹbonde ke efak, ẹnyụn̄ ẹyak mmọ ẹdehe efak. Ẹsidọhọ mbio obio ẹdin̄wam ẹtan̄ mbio ẹkeduọn̄ọ. Sia mme Christian ẹdide nti nditọ obio, mmọ ẹsibem iso ẹnam emi ẹnyụn̄ ẹnịm mme ibet ukara, itọhọke. (Rome 13:3, 5-7) Ata mme Christian ẹsikam ẹnyịme ndinam n̄kan se ẹdọhọde mmọ ẹnam. Mmọ ẹma ebiet oro asanade, ntre mmọ isibetke-bet tutu amia n̄kanika obio amia n̄kanika mbemiso mmọ ẹnamde n̄kann̄kụk mmọ asana. Mmọ ẹfiọk ke usanaidem owụt ke owo ọdiọn̄ọ idem onyụn̄ oto eti ufọk. Edieke kpukpru owo ke ubon kiet kiet ẹnamde udeme mmọ, idisọn̄ke ndinịm ebiet asana. Ndisana idem nnyụn̄ nnam ufọk asana esinọ owo nsọn̄idem onyụn̄ anam ufọk ye n̄kann̄kụk owo eye.

Usanaidem Ọnọ Abasi Nnyịn Ubọn̄

Ndisana idem nnyụn̄ nsịne n̄kpọ oro enyenede uku ẹsinam mme owo ẹkụt ke nnyịn itiehe nte mbon ererimbot, onyụn̄ anam mmọ ẹfiọk utọ Abasi emi ikponode. N̄kparawa iren ye iban 15 ẹkebe ẹdụk itie unyamudia ke ẹma ẹkesuana mbono Mme Ntiense Jehovah ke Toulouse ke France. N̄wan ye ebe oro ẹma ẹkekponi owo, oro ẹketiede ẹkpere mmọ ẹkekere ke mmimọ idikopke aba n̄kpọ ke emi n̄kparawa emi ẹma ẹkedi mi. Nte ededi, idem ama akpa mmọ ndikụt n̄kparawa emi ẹdude uwem nte mbon oro ẹketode ufọk ẹwọrọ ẹnyụn̄ ẹneme nti nneme ye ndiye ọfọn̄ mmọ ke idem. Ke ini n̄kparawa emi ẹkeyomde ndinyọn̄, ebe ye n̄wan oro ẹma ẹkọm mmọ ke eti edu mmọ ẹnyụn̄ ẹdọhọ owo mmọ kiet ete ke utọ n̄kparawa nte mbufo iwakke mfịn.

Mbon oro ẹsikade ẹkese n̄kọk itieutom Mme Ntiense Jehovah ẹsinen̄ede ẹma nte ebiet oro asanade. Ẹsisịn udọn̄ ẹnọ mbon oro ẹdụn̄ọde do ẹnam utom Abasi ke imaesịt ẹte ẹsiyere mmọn̄ ẹnyụn̄ ẹsịne edisana ọfọn̄ kpukpru ini. Ufuọn̄ oro ẹduọkde ke idem ikemeke ndinam idem owo asana. Ke ini mmọ ẹkwọrọde ikọ mbubịteyo m̀mê ke utịturua ke mbọhọ mmọ, usanaidem mmọ ẹsinọ etop mmọ uku.

“Ẹdi Mme Andikpebe Abasi”

Bible esịn udọn̄ ọnọ mme Christian ete ‘ẹkpebe Abasi.’ (Ephesus 5:1) Prọfet Isaiah ama ewet n̄kukụt oro aban̄ade nte mme angel ẹkekotde andibot, “Edisana, edisana, edisana.” (Isaiah 6:3) Emi owụt ke Abasi enen̄ede asana. Ntak edi oro enye oyomde kpukpru mme asan̄autom esie ẹsana. Enye ọdọhọ mmọ ete: “Ana mbufo ẹdi edisana koro ami ndide edisana.”—1 Peter 1:16.

Bible esịn udọn̄ ọnọ mme Christian ete “ẹsịne n̄kpọ eke owụtde bụt.” (1 Timothy 2:9, Edisana Ŋwed Abasi Ibom) Eyịghe idụhe emi n̄wed Ediyarade ọdọhọde ke “nsemnsem, edisana, eti linen” ada aban̄a ndinen utom ndisana owo. (Ediyarade 19:8) N̄wed Abasi esinyụn̄ awak ndibat idiọkn̄kpọ ke mbubiam ye se idehede.—Mme N̄ke 15:26; Isaiah 1:16; James 1:27.

Mfịn, ediwak miliọn owo ẹdụn̄ọ ke ebiet oro mîmemke utom ndisana idem nnyụn̄ ndu edisana uwem. Kpukpru emi ẹyetre ke ini Abasi ‘edinamde kpukpru n̄kpọ ẹkabade ẹdi mbufa.’ (Ediyarade 21:5) Ke ini un̄wọn̄ọ oro edisude, kpukpru ndek ẹyebe ẹfep ke nsinsi.

[Ikọ Idakisọn̄]

 [Ekebe ke page 10]

Abasi Oyom Nnyịn Isana Idem

Ke ini nditọ Israel ẹkedude ke wilderness, Abasi ama owụk mmọ ete ẹfụk ndek mmọ. (Deuteronomy 23:12-14) Anaedi emi ikememke utom sia mme owo ẹma ẹwak etieti, edi ndutịm usanaidem emi ikayakke mme owo ẹdọn̄ọ typhoid ye utọrọ ye ikpọhi.

Ẹkedọhọ mmọ ẹyet m̀mê ẹfọp n̄kpọ ekededi oro otụkde okpo unam. Okposụkedi mmọ mîkọfiọkke ntak ẹkedọhọde mmọ ẹnam emi, ewụhọ emi ikayakke mmọ ẹmen udọn̄ọ ẹto ndek ekededi.—Leviticus 11:32-38.

Akana mme oku ẹyet ubọk ye ukot mmọ mbemiso ẹnamde utom ke ataya. Ikesimemke utom ndidọn̄ mmọn̄ nyọhọ akpan̄kpan̄ oro mme oku ẹkesiyetde ubọk ye ukot, edi emi ekedi ibet oro akanade ẹnịm.—Exodus 30:17-21.

[Ekebe ke page 11]

Item Oro Abiausọbọ Ọnọde

Mmọn̄ ọnọ owo uwem, edi mmọn̄ oro mîsanake ekeme ndinam owo ọdọn̄ọ onyụn̄ akam ekeme ndiwot owo. Mbangue Lobe, emi edide akwa abiausọbọ ke Douala ke Cameroon ọnọ nti item ke ini ẹkenamde ndụn̄ọde ye enye.

Enye ọdọhọ ete: “Tem edin̄wọn̄ mmọn̄ fo edieke ekerede ke isanake.” Edi enye odụri owo utọn̄ ete: “Idiọkke ndida mme ibọk oro ẹsidade ẹyet ọfọn̄ man enen̄ede asana nyet ọfọn̄, edi edieke owo mînịmke mmọ ke eti itie, mmọ ẹkeme ndisịn owo ke fehesan̄. Da mmọn̄ ye suọp yet ubọk kpukpru ini mbemiso adiade udia ye ke ini ọwọrọde ke itie uken̄idem. Esan̄ ọ-suọp kiet ikpaha enan̄, ntre, idem ọkpọikpọi ubuene ekeme ndidep. Yet ọfọn̄ fo kpukpru ini, ndien edieke enyenede mfat m̀mê n̄kpọ ntre, da ufiop mmọn̄ yet.”

Abiausọbọ oro aka iso ete: “Kpukpru owo ke ubon ẹkpenyene ndisana idem nnyụn̄ ntiene nnịm ufọk asana. Mme owo isidọn̄ke enyịn ke mme itie uken̄idem ye mme ufọkesa, ndien mfem ye nsụn̄ ẹsikabade ẹdụn̄ọ do.” Abiausọbọ emi adian akpan item kiet ọnọ nditọwọn̄ ete: “Ẹkûyere mmọn̄ ke n̄kpri edịk emi ẹdude ke mbọhọ mbufo. N̄kpri unam udọn̄ọ ẹyọyọhọ n̄kpri edịk. Ẹyere mmọn̄ edifọn edifọn ke ufọk mbemiso ẹdụkde idap. Ẹtụk edet ọfọn mbemiso ẹdụkde idap, ẹna ke esịt ufọkọbọn̄.” Kpukpru se inemede emi ẹwụt ke oyom itie ikere se ikpanamde, inyụn̄ inam se anade inam ye unana ubiatini mbak nnyịn idikam isịn edịm ibọn̄ idem.

[Ndise ke page 10]

Ndiyet ọfọn̄ iyakke mfat ye mme n̄kpọ ntre ẹta fi, inyụn̄ iyakke emen udọn̄ọ

[Ndise ke page 10]

Mme Christian ẹkpenyene ndinịm ebiet mmọ ẹsana

[Ndise ke page 10]

Eti eka esinam ekese man okụt ete ke ikọtufọk imọ ẹsana