“Ẹkûda Idiọk Ẹsio Owo Usiene Idiọk”
“Ẹkûda Idiọk Ẹsio Owo Usiene Idiọk”
“Ẹkûda idiọk ẹsio owo usiene idiọk. Ẹnọ se ifọnde ke enyịn kpukpru owo.”—ROME 12:17.
1. Mme owo ẹsidu uwem didie mfịn?
KE INI eyenọwọn̄ eberide eyeneka esie, akpa n̄kpọ oro eyeneka esie esiwakde ndinam esidi ndiberi enye usiene. Edi n̄kpọ mfụhọ nditịn̄ ke idịghe nditọwọn̄ kpọt ẹsisio usiene. Ikpọ owo n̄ko ẹsitiene ẹsio owo usiene. Mmọ ẹsiyom ndisio usiene ke ini owo eduede mmọ. Edi akpanikọ ke ndusụk ikpọ owo isinamke owo ukem se ẹkenamde mmọ, edi ediwak ẹsisio usiene ke usụn̄ en̄wen. Mmọ ẹkeme ndisuan idiọk ikọedem mban̄a owo oro ekeduede mmọ, mîdịghe ẹyom usụn̄ nte ẹkpebiọn̄ọde enye ndikụt unen ke se enye anamde. Se ededi usụn̄ oro mmọ ẹnamde oro, kpukpru mmọ ẹyom ndisio usiene.
2. (a) Ntak emi ata mme Christian ẹn̄wanade ẹbiọn̄ọ edu usio usiene? (b) Mme mbụme ewe ye ewe ibuot Bible ke idineme?
2 Okposụkedi udọn̄ edisio usiene edide ndammana n̄kpọ, ata mme Christian ẹdomo ndibiọn̄ọ edu emi. Utu ke ndisio owo usiene, mmọ ẹdomo ndinam item apostle Paul emi: “Ẹkûda idiọk ẹsio owo usiene idiọk.” (Rome 12:17) Nso idin̄wam nnyịn inam se itien̄wed emi etemede? Anie akpan akpan ke nnyịn mîkposioho usiene? Nso idi mme ufọn editre ndisio usiene? Man ibọrọ mme mbụme emi, ẹyak idụn̄ọde se ikanamde Paul ewet ikọ oro, inyụn̄ ise nte Rome ibuot 12 owụtde ke editre ndisio usiene edi usụn̄ uwem oro enende onyụn̄ owụtde ima ye nsụhọdeidem. Nnyịn ididụn̄ọde n̄kpọ ita emi kiet kiet.
‘Mmọdo Mmekpe Mbufo Ubọk’
3, 4. (a) Nso ke Paul eneme ọtọn̄ọde ke Rome ibuot 12, ndien ntak emi enye ọtọn̄ọde ye “mmọdo”? (b) Nso ke mbọm Abasi akpakan̄wam mme Christian ke Rome ẹnam?
3 Paul ọtọn̄ọ ndineme mme akpan n̄kpọ inan̄ oro ẹnyenede n̄kpọ ndinam ye edu uwem Christian ke Rome, ibuot 12. Enye etịn̄ aban̄a itie ebuana nnyịn ye Jehovah, ye ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ, ọkọrọ ye mme andikara. Paul owụt ke enyene akpan ntak oro akpanamde nnyịn in̄wana ibiọn̄ọ ndiọi ekikere ye udọn̄ edisio usiene, ke ini ọdọhọde ete: “Mmọdo mmada mbọm Abasi n̄kpe mbufo ubọk, nditọete.” (Rome 12:1) Tịm se ikọ oro “mmọdo,” emi ọwọrọde “ke ntak n̄kpọ oro n̄ketịn̄de do.” Ke nditịm ntịn̄, Paul ọdọhọ ete ‘ke ntak n̄kpọ emi nsụk ntịn̄de nnọ mbufo mi, mmekpe mbufo ubọk nte ẹnam se nyomde nditịn̄ emi.’ Nso ke Paul eketịn̄ ọnọ mme Christian oro ke Rome?
4 Paul ada ibuot kiet esịm 11 ke leta esie eneme n̄wọrọnda ifet oro mme Jew ye mme Gentile ẹnyenede ndikabade ndi mme andikara ye Christ ke Obio Ubọn̄ Abasi, kpa idotenyịn oro ata nditọ Israel mîkadaha nte akpan n̄kpọ. (Rome 11:13-36) Mme Christian ẹkedinyene n̄wọrọnda ifet emi n̄kukụre ke ntak “mbọm Abasi.” Mme Christian ẹkpenam n̄kpọ didie ẹban̄a akwa mfọn Abasi emi owo mîdotke mi? Mmọ ẹkpenyene ndinen̄ede n̄wụt esịtekọm tutu mmọ ẹnyịme ndinam ikọ oro Paul eketịn̄de adian, ete: “Ẹnọ ikpọkidem mbufo nte uwa eke odude uwem, edide edisana, enemde Abasi esịt ndibọ, kpa edisana utom eke ẹdade ukeme ukere n̄kpọ mbufo ẹnam.” (Rome 12:1) Edi, didie ke mme Christian oro ẹkeme ndida idemmọ nnọ Abasi nte “uwa”?
5. (a) Didie ke owo ekeme ndida idemesie nnọ Abasi nte “uwa”? (b) Ewe edumbet ke mme Christian ẹkpeda ẹdu uwem?
5 Paul aka iso ọdọhọ ete: “Ẹkûnyụn̄ ẹbiet editịm n̄kpọ emi, edi ẹkpụhọde oto ke edinam ekikere mbufo edi obufa, man mbufo ẹkpedomo ẹfiọk uduak Abasi eke edide eti onyụn̄ enemde enye esịt onyụn̄ ọfọnde ama.” (Rome 12:2) Utu ke ndiyak edu ererimbot ebiere nte mmọ ẹkerede n̄kpọ, mmọ ẹkenyene ndinam esịt mmọ edi obufa, akabade enyene edu ukere n̄kpọ Christ. (1 Corinth 2:16; Philippi 2:5) Edumbet emi ke ata mme Christian ẹkpeda ẹdu uwem ke usen ke usen, kpa ye nnyịn mfịn.
6. Nte ekemde ye ikọ Paul ke Rome 12:1, 2, nso inam nnyịn itre ndisio usiene?
6 Didie ke ikọ Paul ke Rome 12:1, 2 enyene ufọn ọnọ nnyịn? Ukem nte mme Christian oro ẹkeyetde aran ke Rome, nnyịn n̄ko imenen̄ede iwụt esịtekọm iban̄a ediwak usụn̄ oro Abasi akade iso nditua nnyịn mbọm ke usen ke usen. Mmọdo, esịtekọm oro nnyịn inyenede ayan̄wam nnyịn ida ofụri odudu, inyene, ye ukeme nnyịn inam n̄kpọ Abasi. Utọ udọn̄ ofụri esịt oro ayan̄wam nnyịn inam ofụri se ikemede man ikere n̄kpọ nte Christ, idịghe nte ererimbot ẹkerede. N̄ko, ndinyene edu Christ oyotụk nte inamde n̄kpọ ye mbon en̄wen—esịnede ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ ye mbon oro mînịmke ke akpanikọ. (Galatia 5:25) Ke uwụtn̄kpọ, edieke nnyịn ikerede n̄kpọ nte Christ, oro ayan̄wam nnyịn ibiọn̄ọ udọn̄ edisio owo usiene.—1 Peter 2:21-23.
“Ẹkûyak Ima Mbufo Asan̄a ye Mbubịk”
7. Nso orụk ima ke ẹtịn̄ ẹban̄a ke Rome ibuot 12?
7 Nnyịn nditre ndisio usiene idịghe n̄kukụre ke ntak oro edide nnennen n̄kpọ ndinam, edi n̄ko ke ntak emi ndinam ntre owụtde ima. Se nte apostle Paul etịn̄de aban̄a nte ima an̄wamde nnyịn itre ndisio usiene. Ke leta oro Paul ekewetde ọnọ ẹsọk mme Christian ke Rome, enye etịn̄ ediwak ini aban̄a “ima” (a·gaʹpe ke Greek) Abasi ye Christ. (Rome 5:5, 8; 8:35, 39) Nte ededi, ke ibuot 12, Paul etịn̄ aban̄a a·gaʹpe ke usụn̄ en̄wen—oro edi, ke ini etịn̄de aban̄a ima oro inyenede inọ ekemmọ owo. Ke Paul ama eketịn̄ ke mme enọ eke spirit ẹdi nsio nsio, ye nte ke ediwak mme andinịm ke akpanikọ ẹnyene enọ emi, enye asiak edu emi kpukpru mme Christian ẹkpenyenede. Enye ọdọhọ ete: “Ẹkûyak ima mbufo asan̄a ye mbubịk.” (Rome 12:4-9) Ndima kiet eken edi akpan n̄kpọ oro ẹdade ẹdiọn̄ọ ata mme Christian. (Mark 12:28-31) Paul eteme nnyịn ete ima ata ima nte mme Christian.
8. Didie ke nnyịn ikeme ndima ima oro mîsan̄ake ye mbubịk?
8 N̄ko-n̄ko, Paul etịn̄ nte ẹkemede ndima ima oro mîsan̄ake ye mbubịk, ete: “Ẹsua se idiọkde, ẹyịre ke se ifọnde.” (Rome 12:9) “Ẹsua” ye “ẹyịre” ẹdi ọkpọ ikọ emi ẹnyenede odudu etieti. Ẹkeme ndikabade “ẹsua” nte “nen̄ede sọn.” Idịghe utịp idiọkn̄kpọ kpọt ke nnyịn inyene ndisua, edi inyene ndisua idiọkn̄kpọ n̄ko ke idemesie. (Psalm 97:10) Ẹkabade “ẹyịre” ẹto ikọ Greek oro ke ata ata usụn̄ ọwọrọde “ndidian.” Christian oro enyenede ata ima akpakpa adiana ke eti ido tutu oro akabade edi usụn̄ uwem esie.
9. Ewe item ke Paul ọnọ ediwak ini?
9 Paul etịn̄ ediwak ini aban̄a akpan usụn̄ oro ikpamade ima. Enye ọdọhọ ete: “Ẹka iso ẹdiọn̄ mmọ oro ẹkọbọde mbufo; ẹdọdiọn̄ edi ẹkûsosụn̄i.” “Ẹkûda idiọk ẹsio owo usiene idiọk.” “Ẹkûsio usiene ẹnọ idem mbufo, ndima.” “Ẹkûyak idiọk akan mbufo, edi ẹka iso ẹda nti n̄kpọ ẹkan idiọk ubọk.” (Rome 12:14, 17-19, 21) Paul etịn̄ in̄wan̄-in̄wan̄ nte nnyịn ikpanamde n̄kpọ ye mbon oro mînịmke ke akpanikọ, idem kpa ye mbon oro ẹbiọn̄ọde nnyịn.
“Ẹka Iso Ẹdiọn̄ Mmọ Oro Ẹkọbọde Mbufo”
10. Didie ke ikeme ndidiọn̄ mme andikọbọ nnyịn?
10 Didie ke nnyịn inam item Paul emi ọdọhọde ete: “Eka iso ẹdiọn̄ mmọ oro ẹkọbọde mbufo”? (Rome 12:14) Jesus ọkọdọhọ mme anditiene enye ete: “Ẹka iso ẹma mme asua mbufo ẹnyụn̄ ẹbọn̄ akam ẹban̄a mmọ eke ẹkọbọde mbufo.” (Matthew 5:44; Luke 6:27, 28) Ntre, usụn̄ kiet oro nnyịn ikemede ndidiọn̄ mme andikọbọ nnyịn edi ndibọn̄ akam mban̄a mmọ, iben̄e Abasi ite edieke mme owo ẹbiọn̄ọde nnyịn ke unana ifiọk, yak Jehovah atat mmọ enyịn man mmọ ẹkụt akpanikọ. (2 Corinth 4:4) Edi akpanikọ ke ndibọn̄ akam mben̄e Abasi ọdiọn̄ owo oro ọkọbọde nnyịn ekeme nditie esen esen. Nte ededi, adan̄a nte nnyịn idomode ndinam ekikere nnyịn ebiet eke Christ, ntre ke nnyịn idima mme asua nnyịn. (Luke 23:34) Nso utịp ke utọ ima oro ekeme ndinyene?
11. (a) Nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto uwụtn̄kpọ Stephen? (b) Nte se iketịbede inọ Paul owụtde, nso ukpụhọde ke ndusụk mme andikọbọ ẹkeme ndinam?
11 Stephen ama ọbọn̄ akam aban̄a mme andikọbọ enye, ndien akam esie ama enyene ufọn. Ikebịghike ke Pentecost 33 E.N. ama ekebe, mbon oro ẹkebiọn̄ọde esop mme Christian ẹma ẹmụm Stephen, ẹdụri enye ẹwọrọ ke Jerusalem, ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ enye ke itiat. Mbemiso enye akakpade, enye ama ofiori ete: “Jehovah, kûda idiọkn̄kpọ emi udori mmọ.” (Utom 7:58 esịm ibuot 8:1) Owo kiet ke otu mbon oro Stephen ọkọbọn̄de akam aban̄a usen oro ekedi Saul, emi okodude do onyụn̄ enyịmede ẹwot Stephen. Ikebịghike, Jesus oro ẹkenamde eset ama owụt Saul idem. Saul emi ekedide andikọbọ ke akpa, ama akabade edi anditiene Christ, ekem akabade edi apostle Paul emi ekewetde leta ọnọ ẹsọk mbon Rome. (Utom 26:12-18) Uyarade owụt ke Jehovah ama ọbọrọ akam Stephen onyụn̄ efen ọnọ Paul ke enye ndikọbiọn̄ọ ikọt Esie. (1 Timothy 1:12-16) An̄wan̄a ndien ntak emi Paul eketemede mme Christian ete: “Ẹka iso ẹdiọn̄ mmọ oro ẹkọbọde mbufo”! Enye ama ọdiọn̄ọ oto se iketịbede inọ enye nte ke mme andikọbọ ẹkeme ndikabade mme asan̄autom Abasi. Mfịn, ndusụk mme andikọbọ ẹkabade ẹdi mme andinịm ke akpanikọ ke ntak emi mme asan̄autom Jehovah ẹtiede emem emem.
“Ẹtie ke Emem ye Kpukpru Owo”
12. Didie ke item Paul ke Rome 12:9 enyene ebuana ye enye oro odude ke Rome 12:17?
12 Item en̄wen oro Paul ọnọde aban̄a nte ikpanamde n̄kpọ ye mme andinịm ke akpanikọ ye mbon oro mînịmke ke akpanikọ edi: “Ẹkûda idiọk ẹsio owo usiene idiọk.” Ikọ emi enen̄ede enyene ebuana ye se enye ekebemde iso etịn̄, ete: “Ẹsua se idiọkde.” Kamse, didie ke owo emi adade idiọk osio usiene idiọk ekeme ndidọhọ ke imọ imenen̄ede isua se idiọkde? Ndinam ntre ọwọrọ ndinyene ‘ima oro asan̄ade ye mbubịk.’ Ekem Paul ọdọhọ ete: “Ẹnọ se ifọnde ke enyịn kpukpru owo.” (Rome 12:9, 17) Didie ke nnyịn inam item oro?
13. Didie ke nnyịn inam n̄kpọ ke “enyịn kpukpru owo”?
13 Ke leta oro Paul ekewetde ọnọ ẹsọk mbon Corinth, enye ama ebem iso etịn̄ aban̄a ukọbọ oro mme apostle ẹkesobode. Enye ọkọdọhọ ete: “Nnyịn imakabade idi n̄kpọ ndise inọ ererimbot, inyụn̄ idi inọ mme angel, inyụn̄ idi inọ mme owo. . . . Ke ini ẹsụn̄ide nnyịn, nnyịn idiọn̄ mmọ; ke ini ẹkọbọde nnyịn, nnyịn iyọ; ke ini ẹbiatde nnyịn enyịn̄, nnyịn ikpe ubọk.” (1 Corinth 4:9-13) Kpasụk ntre, mme owo ke ererimbot emi ke ẹse ata mme Christian. Ke ini mme mbọhọidụn̄ nnyịn ẹkụtde nti edinam nnyịn ke ini ẹkọbọde nnyịn, mmọ ẹkeme nditọn̄ọ ndima etop nnyịn.—1 Peter 2:12.
14. Adan̄a didie ke nnyịn ikpodomo ndinam emem?
14 Edi, adan̄a didie ke nnyịn ikpodomo ndidu ke emem ye mme owo? Ikpenyene ndidomo adan̄a nte usụn̄ odude. Paul ọkọdọhọ ekemmọ mme Christian ete: “Edieke usụn̄ odude, adan̄a nte mbufo ẹkekeme, ẹtie ke emem ye kpukpru owo.” (Rome 12:18) “Edieke usụn̄ odude” ye “adan̄a nte mbufo ẹkekeme” ẹdi mme ikọ oro ẹwụtde ke ididịghe kpukpru ini ke nnyịn idikeme ndinam emem ye mbon en̄wen. Ke uwụtn̄kpọ, nnyịn ikemeke ndibiat ibet Abasi ke ntak emi iyomde ndinam emem ye owo. (Matthew 10:34-36; Mme Hebrew 12:14) Kpa ye oro, imesinam se ikekeme—ye unana edibiat edinen edumbet—man idu ke emem ye “kpukpru owo.”
“Ẹkûsio Usiene Ẹnọ Idem Mbufo”
15. Nso ntak ke Rome 12:19 ọnọ oro akpanamde nnyịn itre ndisio usiene?
15 Paul etịn̄ ata akpan ntak en̄wen oro nnyịn mîkposioho usiene; nditre ndisio usiene owụt edu nsụhọdeidem. Enye ọdọhọ ete: “Ẹkûsio usiene ẹnọ idem mbufo, ndima, edi ẹyak ufan̄ ẹnọ iyatesịt Abasi; koro ẹwet ẹte: ‘Jehovah ọdọhọ ete, usiene enyene mi; ami nyosio usiene.’” (Rome 12:19) Christian oro odomode ndisio usiene edi owo iseri. Enye odomo ndimen utom Abasi nnam. (Matthew 7:1) N̄ko, ke ntak emi enye anamde n̄kpọ ke usụn̄ idemesie, enye owụt ke imọ inyeneke mbuọtidem ke un̄wọn̄ọ Jehovah oro ọdọhọde ete: “Ami nyosio usiene.” Ke n̄kan̄ eken, ata mme Christian ẹnyene mbuọtidem ke Jehovah ‘ayanam ndimek ikọt esie ẹnyene unenikpe.’ (Luke 18:7, 8; 2 Thessalonica 1:6-8) Mmọ ẹsụhọde idem ẹyak usiene ẹnọ Abasi.—Jeremiah 30:23, 24; Rome 1:18.
16, 17. (a) Nso ke ‘ndibok mbubek ikan̄’ ke ibuot owo ọwọrọ? (b) Nte akanam omokụt nte mfọnido anamde esịt mbon oro mînịmke ke akpanikọ emem? Ke edide ntre, nọ uwụtn̄kpọ.
16 Ndisio asua usiene ayanam esịt esie etetịm ọsọn̄, edi ndifọn ido ye enye ekeme ndinam esịt esie emem. Ntak-a? Kere ban̄a se Paul eketịn̄de ọnọ mme Christian ke Rome. Enye ọkọdọhọ ete: “Edieke biọn̄ ọdọn̄de asua fo, nọ enye udia adia; edieke itọn̄ asatde enye, nọ enye mmọn̄ ọn̄wọn̄; koro ke edinam ntem afo oyobok enye mbubek ikan̄ ke ibuot.” (Rome 12:20; Mme N̄ke 25:21, 22) Nso ke ikọ emi ọwọrọ?
17 ‘Ndibok enye mbubek ikan̄ ke ibuot’ edi ndamban̄a ikọ oro ẹdade ẹto nte ẹkesifọpde ukwak ke ini ẹkewetde Bible. Ke ini ẹsịnde mbat ukwak ke itie ubara utịm, ẹsidọn̄ mbubek ikan̄ ke idak ẹnyụn̄ ẹda ẹfụk enye ke enyọn̄ n̄ko. Mbubek ikan̄ oro ẹfụkde ke enyọn̄ ẹsinam ukwak oro etetịm ofiop onyụn̄ atara man ẹkeme ndidụhọde enye n̄kpọn̄ mbukpen̄ oro odude ke mbat ukwak. Kpasụk ntre, ndifọn ido ye owo oro ọbiọn̄ọde nnyịn ekeme ndinam enye etre nsọn̄ido onyụn̄ ọtọn̄ọ ndidu eti uwem. (2 Ndidem 6:14-23) Ke nditịm ntịn̄, ediwak ke otu mme andidu ke esop Christian ẹketọn̄ọ ndima utuakibuot akpanikọ ke ntak mfọnido oro mme asan̄autom Jehovah ẹkefọnde ye mmọ.
Ntak Emi Nnyịn Mîsisioho Usiene
18. Ntak emi editre ndisio usiene enende, onyụn̄ owụtde ima ye nsụkidem?
18 Ke emi inemede Rome ibuot 12 ibio ibio mi, nnyịn imokụt mme akpan ntak oro mîkpanaha ‘ida idiọk isio owo usiene idiọk.’ Akpa, nditre ndisio usiene edi nnennen n̄kpọ ndinam. Ke ntak mbọm oro Abasi atuade nnyịn, enen, onyụn̄ owụt eti ibuot nnyịn ndiyak idem nnyịn nnọ Jehovah nnyụn̄ n̄kop uyo esie ke ofụri esịt—emi esịnede nnyịn ndima mme asua nnyịn. Ọyọhọ iba, nditre ndisio usiene edi n̄kpọ emi owụtde ima. Ke nditre ndisio usiene nnyụn̄ nyom emem, nnyịn imodori enyịn ke idem mbon oro ẹkebiọn̄ọde nnyịn idiọk idiọk ẹyekabade ẹdi mme andituak ibuot nnọ Jehovah. Ọyọhọ ita, nditre ndida idiọk nsio usiene idiọk owụt ke imosụk idem. Ndisio usiene ke idem nnyịn ediwụt ke nnyịn idi mbon iseri, koro Jehovah ọdọhọ ete: “Usiene enyene mi.” Ikọ Abasi odụri nnyịn utọn̄ n̄ko ete: “Iseri edi, bụt edi n̄ko: edi eti ibuot odu ye mme osụk idem.” (Mme N̄ke 11:2) Ndiyak usiene nsịn Abasi ke ubọk owụt ke nnyịn imosụk idem.
19. Nso ke idineme ke ibuotikọ oro etienede?
19 Paul etịn̄ ibio ibio aban̄a ofụri se enye enemede aban̄a nte ikpanamde n̄kpọ ye mbon en̄wen. Enye eteme mme Christian ete: “Ẹkûyak idiọk akan mbufo, edi ẹka iso ẹda nti n̄kpọ ẹkan idiọk ubọk.” (Rome 12:21) Ewe ndiọi odudu ke nnyịn isobo mfịn? Didie ke ikeme ndikan mmọ? Ẹyebọrọ mme mbụme emi ye mmọ en̄wen ke ibuotikọ oro etienede.
Nte Emekeme Ndinam An̄wan̄a?
• Ewe item ke ẹnọ ediwak ini ke Rome ibuot 12?
• Nso idin̄wam nnyịn itre ndisio usiene?
• Nso ufọn ke nnyịn ye mbon en̄wen idinyene edieke nnyịn mîdaha ‘idiọk isio usiene idiọk’?
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ekebe ke page 22]
Rome ibuot 12 etịn̄ aban̄a itie ebuana oro Christian enyenede ye:
• Jehovah
• ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ
• mbon oro mînịmke ke akpanikọ
[Ndise ke page 23]
Leta oro Paul ekewetde ọnọ ẹsọk mbon Rome esịne nti item ọnọ mme Christian
[Ndise ke page 25]
Nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto uwụtn̄kpọ Stephen oro ekedide mbet?