Uwem Fo Ọsọn̄ Urua Adan̄a Didie?

KE ADAN̄AEMI ẹkewotde ekese owo ke Europe ke ini Ekọn̄ Ererimbot I, ke ẹkesịn ekese ukeme ndinyan̄a uwem mme owo ke Ata Edem Usụk. Afanikọn̄ ama esịm Ernest Shackleton, anam-ndụn̄ọde eyen Britain ye mme nsan̄a esie ke ini ebok ice ọkọtọde onyụn̄ anamde nsụn̄ikan̄ mmọ emi ekerede Endurance esịp. Shackleton ama an̄wana anyan̄a ikọt esie, onyụn̄ ada mmọ ye uwem ekesịm isuo emi ẹkotde Elephant Island ke Edem Usụk Inyan̄ibom Atlantic. Edi mmọ ẹkesụk ẹnen̄ede ẹdu ke itiendịk.

Shackleton ama edikụt ke n̄kukụre usụn̄ oro mmimọ ikekemede ndibọhọ ekedi ndidọn̄ ndusụk owo ke otu ikọt imọ ẹka ẹkekot mme owo ke itie ukọ isọnsi ke Isuo South Georgia ẹdin̄wam mmimọ. Ebiet oro ekedi kilomita 1,100, ndien Shackleton ekenyene ekpri ubom kiet kpọt oro ọniọn̄de ke n̄kpọ nte mita 7, emi enye okosiode ke nsụn̄ikan̄  esie oro ekesịpde. Eketie nte idotenyịn ikodụhe.

Nte ededi, ke ẹma ẹkewat usen 17, Shackleton ye nditọ ubom esie ition ẹma ẹdibehe ke South Georgia ke May 10, 1916, edi ke ntak idiọk mmọn̄, mmọ ẹkedian ke nsakiso isuo oro. Mmọ ẹkenyene ndisan̄a kilomita 30 ke obot oro mmọ mîkọfiọkke, emi ice okofụkde, man ẹsịm ebiet ukọ isọnsi oro. Kpa ye n̄kpọsọn̄ idaha—idaha eyo emi ekebịtde akan ice ye unana eti n̄kpọ ndida ndọk obot—Shackleton ye ikọt esie ẹma ẹsịm ebiet ukọ isọnsi oro, ndien ke akpatre enye ama anyan̄a kpukpru ikọt esie oro ẹkedude ke mbaba. Ntak emi Shackleton ekesịnde utọ ọkpọsọn̄ ukeme oro? Roland Huntford, emi edide ewetmbụk eyouwem owo, ewet ete ke “utịtmbuba esie” ekedi “ndinyan̄a kpukpru ikọt esie.”

“Baba Owo Mmọ Kiet Isopke”

Nso ikanam ikọt Shackleton ẹkûnana idotenyịn ofụri ofụri ke ini mmọ ẹkebetde ke “mbịtmbịt akai emi itiat ye ice ẹyọhọde onyụn̄ okponde ke kilomita 30”? Ekedi mbuọtidem oro mmọ ẹkenyenede ke etubom mmimọ ayanyan̄a mmimọ nte enye ọkọn̄wọn̄ọde.

Ukem nte iren oro ẹkedude ke Elephant Island do, ubonowo mfịn inen̄ekede inyene idotenyịn ubọhọ. Uwem enen̄ede ọsọn̄ ye ediwak owo, mmọ ẹnyụn̄ ẹfọfiọn̄ọ ubọk ẹyom se ẹkpedade ẹdu uwem. Kpa ye oro, mmọ ẹkeme ndinyene ọyọhọ mbuọtidem ke Abasi ‘oyosio owo ukụt’ ke nnanenyịn ye ukụt. (Job 36:15) Nen̄ede fiọk ke Abasi ada uwem kpukpru owo ke ọsọn̄urua n̄kpọ. Jehovah Abasi, kpa Andibot ọdọhọ ete: “Seme nọ mi ke usen ukụt: nyababade fi mbaba.”—Psalm 50:15.

Ndi ọsọn̄ fi ndinịm ke Andibot ese fi—owo kiet kpọt ke otu ediwak biliọn owo emi ẹdụn̄de ke isọn̄—ke ọsọn̄urua? Ke edide ntre, kop se Isaiah ekewetde aban̄a anana-ibat ntantaọfiọn̄ emi ẹdude ke anana-ibat otu ntantaọfiọn̄ ke akaka ekondo nnyịn. Nnyịn ikot ite: ‘Ẹmenede enyịn mbufo ke enyọn̄, ẹnyụn̄ ẹse! Anie okobot mme mmọ emi? Anie ada otu mmọ ọwọrọ ke ibat mmọ? Enye osio kpukpru mmọ enyịn̄: koro nsọn̄idem esie okponde, enye onyụn̄ ọsọn̄ odudu; baba owo mmọ kiet isopke.’—Isaiah 40:26.

Ndi se oro ọwọrọde an̄wan̄a fi? Ntọn̄ntọn̄ Otu Ntantaọfiọn̄—emi ekondo nnyịn edide sụk ubak esie—enyene ke nsụhọde n̄kaha ntantaọfiọn̄ biliọn 100. Edi otu ntantaọfiọn̄ ifan̄ ẹdu? Owo ndomokiet itịmke ifiọk, edi ndusụk owo ẹdọhọ ke edi n̄kpọ nte biliọn 125. Anaedi ibat ntantaọfiọn̄ oro ẹdude ẹwak didie ntem! Kpa ye oro, Bible asian nnyịn ke Andibot ekondo ọfiọk enyịn̄ kpukpru ntantaọfiọn̄.

“Ẹmebat kpa Kpukpru Idet Ibuot Mbufo”

Owo ekeme ndifan̄a ete, ‘Edi ikpîkpu edifiọk enyịn̄ ediwak biliọn ntantaọfiọn̄—m̀mê eke ediwak biliọn owo—iwọrọke ndikere mban̄a mme owo emi kiet kiet.’ Kọmputa ekeme ndimụm enyịn̄ ediwak biliọn owo. Edi idụhe owo emi ekemede ndikere ke kọmputa oro ekere aban̄a mme owo oro. Nte ededi, Bible owụt ke Jehovah Abasi ikpọn̄ ọfiọk enyịn̄ ediwak biliọn owo, onyụn̄ ekere aban̄a mmọ kiet kiet. Apostle Peter ekewet ete: “Ẹtop kpukpru ọkpọsọn̄ ekikere eke ẹtịmerede mbufo esịt ẹduọk ẹdori Enye, koro Enye ke ekere mbufo.”—1 Peter 5:7.

Jesus Christ ọkọdọhọ ete: “Nte inyamke n̄kpri inuen iba ke obubịt okụk? ndien baba mmọ kiet iduọhọ ke isọn̄ ke mîtoho Ete mbufo: edi ẹmebat kpa kpukpru idet ibuot mbufo. Ẹkûfehe ndien; mbufo ẹmesọn̄ urua ẹkan ediwak n̄kpri inuen.” (Matthew 10:29-31) Tịm fiọk ke Jesus ikọdọhọke ke okụre ke Abasi  ndifiọk se isitịbede inọ n̄kpri inuen ye mme owo. Enye ọkọdọhọ ete: “Mbufo ẹmesọn̄ urua ẹkan ediwak n̄kpri inuen.” Ntak emi afo ọsọn̄de urua akan? Koro ẹkebot fi “ke mbiet Abasi”—afo omonyụn̄ enyene ukeme ndikọri nnyụn̄ n̄wụt nti ido uwem, mbufiọk, ye mme edu eke spirit emi ẹwụtde n̄kokon̄ edu Abasi.—Genesis 1:26, 27.

“Ubọkutom Owo Emi Enyenede Mbufiọk”

Kûyak ikọ mbon oro mînịmke ke Abasi odu otụn fi usụn̄. Mmọ ẹdọhọ ke afo ekedidu ke mbuari. Mmọ ẹdọhọ ke utu ke ndikobot fi “ke mbiet Abasi,” ke afo edi ukem ye mme unam oro ẹdude uwem ke ekondo emi—ukem nte n̄kpri inuen.

Ndi enen̄ede esịne ifiọk ndidọhọ ke afo ekedidu ke mbuari? Nte Michael J. Behe, ekpepn̄kpọ mban̄a ata n̄kpri nsen ọdọhọde, “ekese awak-n̄kukọhọ ndutịm” oro ẹkarade uwem iyakke utọ ekikere oro ọwọrọ usụn̄. Enye ọdọhọ ke uyarade ukpepn̄kpọ aban̄ade mmọn̄ibọk emi ẹdude ke odu uwem n̄kpọ anam ẹsịm ubiere oro owo mîkemeke ndineni nte ke “uwem ke isọn̄, ọkpọkọm ke ata ntọn̄ọ esie . . . edi ubọkutom owo emi enyenede mbufiọk.”—Darwin’s Black Box—The Biochemical Challenge to Evolution.

Bible asian nnyịn ke kpukpru uwem emi ẹdude ke isọn̄ ẹdi ubọkutom owo emi enyenede mbufiọk. Enye onyụn̄ asian nnyịn ke Enye emi enyenede mbufiọk, emi anamde mme n̄kpọ emi edi Jehovah Abasi, kpa Andibot ekondo.—Psalm 36:9; Ediyarade 4:10b.

Kûyak ndutụhọ ye ubiak oro nnyịn ibọde ke ererimbot anam fi enịm ke Andibot, emi onyụn̄ edide Andinam isọn̄ ye uwem emi ẹdude ke esịt, idụhe. Ti akpan n̄kpọ iba emi. Akpa edi ke idịghe Abasi edi ntak unana mfọnmma oro odude mfịn ke ererimbot. Udiana edi ke Andibot nnyịn enyene nti ntak ndiyak unana mfọnmma emi odu ke ibio ini. Nte magazine emi esinemede kpukpru ini, Jehovah Abasi ayak idiọkido odu ke ata ibio ini man ekpebiere mme eneni oro Satan ekedemerede ke ini oro owo ekesịnde ukara Abasi. *—Genesis 3:1-7; Deuteronomy 32:4, 5; Ecclesiastes 7:29; 2 Peter 3:8, 9.

“Enye Ayanyan̄a Ubuene ke Ini Enye Esemede”

Idem kpa ye mme idiọk idaha oro ediwak owo ẹdude mfịn, uwem osụk edi utịbe utịbe enọ. Ndien nnyịn imesinam se ikekeme man ika iso idu uwem. Uwem ini iso oro Abasi ọn̄wọn̄ọde enen̄ede ọfọn akan uwem oro in̄wanade-n̄wana ndidu idahaemi ke ata idiọk idaha oro asan̄ade ye ubiak—nte oro ikọt Shackleton ẹkedude ke Elephant Island. Uduak Abasi edi ndinam nnyịn ibọhọ ikpîkpu uwem oro ọyọhọde ye ubiak mi man otodo nnyịn ‘ikpomụm uwem eke edide ata uwem ikama,’ kpa uwem oro enye ọkọn̄wọn̄ọde ke ata akpa ini ọnọ mme owo.—1 Timothy 6:19.

Abasi edinam kpukpru emi koro nnyịn owo kiet kiet imọsọn̄ urua ke enyịn esie. Enye ama anam ndutịm man Eyen esie, Jesus Christ, ọnọ uwa ufak oro ẹkeyomde man ẹnyan̄a nnyịn ẹsio ke idiọkn̄kpọ, unana mfọnmma, ye n̄kpa oro nnyịn ikadade ito akpa ete ye eka nnyịn, Adam ye Eve. (Matthew  20:28) Jesus Christ ọkọdọhọ ete: “Abasi akamama ererimbot ntem, tutu Enye osio ikpọn̄-ikpọn̄ Eyen emi Enye obonde ọnọ, man owo ekededi eke ọbuọtde idem ye Enye . . . enyene nsinsi uwem.”—John 3:16.

Nso ke Abasi edinam ọnọ mbon oro ubiak ye ufịk ẹbiatde uwem mmọ? Ikọ Abasi eke odudu spirit asian nnyịn se Eyen esie edinamde ete: “Enye ayanyan̄a ubuene ke ini enye esemede; ye owo ukụt, ye owo eke mînyeneke andinyan̄a. Enye ayatua eyen unana ye ubuene mbọm, onyụn̄ anyan̄a ukpọn̄ mme ubuene. Enye ayafak ukpọn̄ [mmọ] osio ke ukụt ye nnama.” Ntak emi enye edinamde emi? Koro ‘enye ese iyịp, m̀mê uwem, mmọ ke n̄kpọ-uto.’—Psalm 72:12-14.

Ubonowo ọbọ ufen idiọkn̄kpọ ye unana mfọnmma ke ediwak isua ikie nte n̄kpọ eke enye ‘omụmde mmụm’ ke ntak ọkpọsọn̄ ubiak ye ndutụhọ. Abasi akayak emi etịbe sia ọkọfiọkde ke imọ imekeme ndidiọn̄ se ededi oro emi edibiatde. (Rome 8:18-22) Ke mîbịghike enye ọmọn̄ ada ukara Obio Ubọn̄ esie emi Eyen esie, Jesus Christ akarade anam “kpukpru n̄kpọ ẹtọn̄ọ ntak ẹfọn ẹma.”—Utom 3:21; Matthew 6:9, 10.

Emi esịne edinam mme owo emi ẹkekụtde ndutụhọ ẹnyụn̄ ẹkpan̄ade ẹset. Abasi ifreke mmọ. (John 5:28, 29; Utom 24:15) Ke mîbịghike mmọ ẹyenyene uwem “ẹnyụn̄ ẹdọdiọn̄ ẹnyene ẹkan”—kpa mfọnmma nsinsi uwem ke Paradise isọn̄ emi ubiak ye ndutụhọ mîdidụhe. (John 10:10; Ediyarade 21:3-5) Kpukpru owo ẹyekop inem uwem ọyọhọ ọyọhọ ẹnyụn̄ ẹnyene mme utịbe utịbe edu ye ukeme oro ẹdade ẹdiọn̄ọ mbon oro ẹkebotde “ke mbiet Abasi.”

Nte afo oyodu man okop inem uwem oro Jehovah ọn̄wọn̄ọde? Afo enyene ndimek oro. Nnyịn isịn udọn̄ inọ fi ite ọbọ ufọn oto kpukpru ndutịm oro Abasi anamde ndida mme edidiọn̄ emi ndi. Mme Ntiense Jehovah ẹyekop inemesịt ndin̄wam fi anam oro.

[Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 4, 5]

Ikọt Shackleton oro ẹkedude ke mbaba ẹma ẹnyene mbuọtidem ke enye ayanyan̄a mmimọ nte enye ọkọn̄wọn̄ọde

[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

© CORBIS

[Ndise ke page 6]

“Mbufo ẹmesọn̄ urua ẹkan ediwak n̄kpri inuen”