Mwet ngeni masouan

Mwet ngeni tettelin menlapen masouan

Menlapen Poraus Seni Ewe Äewin Kinikinin Ewe Puken Kölfel

Menlapen Poraus Seni Ewe Äewin Kinikinin Ewe Puken Kölfel

Än Jiowa We Kapas Mi Manau

Menlapen Poraus Seni Ewe Äewin Kinikinin Ewe Puken Kölfel

EPWE wor eü it mi mürinnö lap seni Kölfel fän iten eü puk mi masou ren köl mi mwareiti ewe Chon Förikich, Jiowa Kot? Ese wor eü it epwe fich me lükün Kölfel, are Kölün Mwareiti. Mei wor chommong köl mi ling mi awewe won lapalapen Kot kewe mi amwarar me an kewe föfför mi manaman. A pwal wor chommong oesini lon ei puken Paipel mi langattam seni meinisin. Chommong ekkeei köl ra pwäralo meefien ekkewe soumak lupwen ra riäfföü pokiten sokkopaten osukosuk. Ekkewe soumak ra makkei porauser lon ewe engeröü ier seni ränin Moses tori ewe fansoun mwirin Israel a liwinlo Jerusalem seni Papilon. Moses, King Tafit, me pwal ekkewe ekkoch ra makkei ekkewe köl. Ewe samol fel Esra a akkotaöchü ewe puk.

Seni me loom, ewe puken Kölfel a fen kkotolo lon limu kinikin: (1) Kölfel 1-41; (2) Kölfel 42-72; (3) Kölfel 73-89; (4) Kölfel 90-106; me (5) Kölfel 107-150. Ei lesen epwe awewe won ewe äewin kinikin. Tafit a makkei meinisin ekkewe köl lon ewe äewin kinikin chinon chök ülüngät me leir. Ese ffat iö a makkei Kölfel 1, 10, me 33.

JIOWA “I MI ÄI ACHAU”

(Kölfel 1:1–24:10)

Ewe äewin köl a apasa pwe emön mi pwapwaiti allükün Jiowa epwe pwapwa, iwe, ewe oruuen köl a fos ussun Muun Kot. a Mei wor chommong tingor lon ei kinikinin ewe puk. Ren chök awewe, lon Kölfel 3-5, 7, 12, 13, me 17, mei wor tingor fän iten älillis pokiten chommongun ekkewe chon koput. Kölfel 8 a alöllöi tekian Jiowa ngeni kükkünün aramas.

Tafit a makkei pwe Jiowa ewe Chon Tümünü nöün kewe aramas. A kölüwü: “Ai Kot, ai achau, ikewe ua chok opelo ie.” (Kölfel 18:2) Kölfel 19 a mwareiti Jiowa pokiten i ewe Chon Föratä me Chon Awora Allük. Kölfel 20 a mwareiti Jiowa pokiten i ewe Chon Amanau. Kölfel 21 a mwareiti Jiowa pokiten i ewe Chon Amanaua ewe King mi kerän seikitä. Lon Kölfel 23, Jiowa ewe Chon Masen Siip Mi Lapalap, me lon Kölfel 24, i ewe King mi lingemwarar.

Pölüen Kapas Eis Seni Ekkeei Wökisin:

2:1, 2—Ifa ewe ekiek “mwal” chon ekkewe muu ra foffos ussun? Ewe ekiek “mwal” a wewe ngeni an ekkewe muun aramas lolileniesini sopwosopwoloon ar nemenem. Mi mwääl are pöön ar ekiek pokiten ar kewe nemenem rese tongeni sopwosopwolo. Chon ekkewe muu repwe sopwöch ika “repwe u ngeni ewe SAMOL pwal ngeni noun we mi epit”?

2:7—Ifa än Jiowa “pwarata”? Ei pwäratä a wewe ngeni ewe ätipeeü fän iten eü muu lefilen Jiowa me nöün we mi achengicheng, Jises Kraist.—Luk 22:28, 29.

2:12—Ifa ussun ekkewe sou nemenem repwe “mitiri” nöün Kot? Me loom, loom, lupwen emön a kisi are mitiri pwal emön, a pwäralo an chiechi me tuppwöl. Aramas repwe etiwa ekkewe wasöla ina ussun. Mi allük ngeni ekkewe kingen fönüfan pwe repwe mitiri ewe nau, are etiwa ewe Messaia me King.

3:ekkewe kapas asan—Met lamoten ekkewe kapas asan lon ekkoch ekkewe köl? Fän ekkoch, ekkewe kapas asan repwe affata iö a makkei ewe köl are awewei met a fiffis lupwen ewe soumak a föri ewe köl. A ina ussun Kölfel 3. A pwal tongeni mak lon ekkewe kapas asan popun ewe köl a fför are ineet repwe kölü (Kölfel 4 me 5). Mei pwal tongeni wor emmwen fän iten ewe chon nemeni köl (Kölfel 6).

3:2—Met weween “Sela”? Sia ekieki pwe ei kapas eü esissin pwe aramas repwe ekis kaülo fän iten ar repwe ekiekifichi ewe poraus, ese lifilifil ika ewe mwichen chon köl ra köl fän emmwenien eü kaktai are aapw. Ar ekis kaülo epwe menlapei ewe poraus are memmeef a pwälo me mwan. Sisap älleaani ewe kapas lupwen sia leuwommong le ällea.

11:3—Ikkefa ekkewe longolong mi katalo? Ekkewe longolong ra wewe ngeni ekkewe allük me ewe kkotöch me pwüng lon eü fönü menemenöchün aramas a alongolong won. Lupwen mettoch meinisin a kkotongaü, a wor fitikoko lefilen aramas, iwe, esor pwüng. Ina ewe fansoun “aramas mi pung” repwe unusen lükülük won Jiowa.​—Kölfel 11:4-7.

21:3—Ifa lamoten ewe “mwaramwar kolt mi auchea”? Ese makketiu ika iei eü mwaramwar wesewesan are eü kapas awewe mi mwareiti Tafit pokiten chommongun an kewe win lon maun. Iwe nge, ei wökisin a oesini ussun ewe wiis king Jises a angei seni Jiowa lon 1914. Pokiten ewe mwaramwar a fför seni kolt mi aüchea, sia silei pwe än Jises nemenem epwe fokkun mürinnö.

22:1, 2—Met popun Tafit a lükü pwe Jiowa a likitalo i? Tafit a fokkun riäfföü pokiten chon koputaan. A ussun itä pwe ‘letipan a fakkun potete, a chok telilo me lon upwan.’ (Kölfel 22:14) Neman ina ewe popun a meefi pwe Jiowa ese chüen älisi. A ina ussun meefien Jises lupwen a eituetä won efoch ira. (Mattu 27:46) Än Tafit kapas a pwäralo pwe meefian a ussun chök meefien aramas meinisin mi nonnom fän riäfföü wachemuk. Nge, sia küna seni an we iotek lon Kölfel 22:16-21 pwe ese pöüt seni Tafit an lükü Kot.

Ekkewe Lesen Fän Itach:

1:1. Sisap chiechi ngeni chokkewe rese tongei Jiowa.​—1 Korint 15:33.

1:2. Sipwe ekieki ussun ach fel ngeni Kot iteiten rän.​—Mattu 4:4.

4:4. Lupwen sia song, mmen mürinnö ach fanafanelo pwe sisap apasawu och kapas sipwe lolileniesini mwirin.​—Efisus 4:26.

4:5. Ach kewe asor lon pekin ngün repwe ‘asorun pwüng” ika ach kewe föfför ra fich ngeni minne Jiowa a kütta senikich me ra pop seni eü letip mi mürinnö.

6:5. Epwe wor eü popun ren manauach mi lapalap seni ei?​—Kölfel 115:17.

9:12. Jiowa ewe chon kütta föfför mwänesol me osukun chcha ren an epwe apwüngü ekkewe chon nni manau. A chechchemeni “kechiuen ekkewe mi kuna riaffou.”

15:2, 3; 24:3-5. Chon fel mi enlet repwe kapas enlet, apwönüetä ar kewe pwon, me resap pweni aramas.

15:4. Sipwe achocho le apwönüetä ach kewe pwon, pwal mwo nge lupwen ach apwönüüretä a weires, chinon chök ika a pwälo ngenikich pwe ach pwon ese pwüng me ren ewe Paipel.

15:5. Pokiten kich chon fel ngeni Jiowa, sisap äeämwäälli moni.

17:14, 15. “Aramas mi nonnom lon fonufan” ra achocho le atufichi manauer, tümünü ewe famili, me isoni met epwe tori nöür kewe mwirin ra mälo. Iwe, Tafit a mochen pwe epwe itöch ren Kot pwe epwe ‘nennengeni won-mesen’ Kot, weween pwe a mochen küna feiöch seni Kot. Lupwen a “nelo,” Tafit a ‘kinamwe ren an epwe nennengeni lapalapen’ Kot, weween pwe a chengel pwe Jiowa a nom ren i. Sipwe äppirü Tafit ren ach kükkütta ekkewe pisek aüchea lon pekin ngün ren unusen letipach.

19:1-6. Lap ngeni förien Kot kewe rese tongeni ekiek are fos nge ra alinga Jiowa. Iwe, epwe ifa me watten ach alinga Kot pokiten sia tufichin ekiek, fos, me fel ngeni i.​—Pwarata 4:11.

19:7-11. Minne Jiowa a kütta senikich epwe efeiöchükich.

19:12, 13. Sipwe tümünü pwe sisap föffor mwääl are eäni föfför mi lamalam tekia.

19:14. Sisap chök ekilapei met sia kan föfföri nge epwe pwal weneiti met sia kan apasa me ekkekieki.

“KA AMOCHUEI POKITEN MANAUEI MI ENLET”

(Kölfel 25:1–41:13)

Ekkewe ruu köl akkom lon ei kinikinin ewe puken Kölfel ra pwäralo üküükün än Tafit mochen le amwöchü an tuppwöl ngeni Kot. Tafit a kölü: “Nge usun ngang, ua chok fefetal lon manau mi enlet.” (Kölfel 26:11) Lupwen Tafit a tingor omusamus fän iten an tipis, a apasa: “Lupwen use apasata ai tipis, inisi a chok kichuchuulo ren ai ngungu chok unusen ran.” (Kölfel 32:3) Tafit a alükülükü ir meinisin mi tuppwöl ngeni Jiowa: “Mesen ewe Samol ra nengeni ekkewe aramas mi pung, o selingan kewe ra rong ar pupuchor.”​—Kölfel 34:15.

Ewe fön lon Kölfel 37 a fokkun aüchea ngeni ekkewe chon Israel. A pwal lamot ngenikich mi nonnom lon “ekkewe ran le sopolon.” (2 Timoti 3:1-5) Ewe oesini lon Kölfel 40:7-8 a weneiti Jises: “Nengeni, ua feito; a fen mak usi lon chon taropween ewe puk. Ai Kot, ua chok pwapwaesini ai fori letipom; om we alluk a nonnom lon letipei.” Tafit a tingor älillis lon ewe säingoon köl lon ei kinikinin Kölfel, lon ekkewe ier mi ur ren osukosuk mwirin an tipis ren Patsipa. Tafit a kölü: “Nge ka amwochuei pokiten manauei mi enlet, o ka isetiu ngang mwen mesom feilfeilo chok.”​—Kölfel 41:12.

Pölüen Kapas Eis Seni Ekkeei Wökisin:

26:6—Ifa ussun sia fotupuku ünükkün are pwellifeili än Jiowa leenien asor ussun chök Tafit? Ewe leenien asor are roong a liosuetä letipen Jiowa lupwen a etiwa än Jises asor fän iten amanauen aramas. (Ipru 8:5; 10:5-10) Sia pwellifeili än Jiowa leenien asor ren ach eäni lükülük lon ena asor.

29:3-9—Met sia käeö seni ewe poraus pwe ngingin Jiowa mi pöchökkül ussun chök chopulap? Ei kapas awewe a ameef ngenikich üküükün watteen än Jiowa manaman.

31:23—Ifa ewe liwin fän iten emön mi lamalam tekia? Ei liwin a wesewesen wewe ngeni ewe liwinin tipis. Nge ewe liwin ngeni emön mi pwüng lupwen a mwäällilo pokiten an wewe ngaü, ina emirit seni Jiowa. Pokiten emön mi lamalam tekia esap kul seni an tipis, ewe liwin epwe wewe ngeni kapwüng mi chou.—An Salomon Fos 11:31; 1 Piter 4:18.

33:6—Ifa ewe ‘ngasangasen auen’ Jiowa? A wewe ngeni ewe ngün mi fel Kot a äeä le föratä läng me fönüfan. (Keneses 1:1, 2) Ngün mi fel a iteni ngasangasen aüan mi manaman pün Jiowa a tongeni tiinalo ewe ngün mi fel ren an epwe apwönüetä letipan lon ekkewe leeni mi towau seni leenian.

35:19—Met weween än Tafit tingor pwe chon koputaan resap afimaser? Neman ekkewe chon koput ra afimaser lupwen a sopwöch ar kewe kokkot mi pwünüchöü fän itan ar repwe akkufu Tafit. Tafit a tingorei Jiowa pwe ar kokkot resap sopwöch.

Ekkewe Lesen Fän Itach:

26:4. Sipwe mamasa pwe sisap chiechi ngeni aramas lon internet sise sissileer, ngeni chienach chon angang are chon sukul ra tipin chiechi ngenikich nge ra wesewesen mochen raueekich, ngeni chon rikilo mi tipin tongeekich, pwal ir mi manaueni ruu sokkun manau.

26:7, 12; 35:18; 40:9. Sipwe mwareiti Jiowa lupwen sia kulou fengen me chienach kewe chon lükü.

26:8; 27:4. Sia fokkun pwapwaiti ach fiffiti ekkewe mwich?

26:11. Tafit a apasawu üküükün watteen an mochen le amwöchü an tuppwöl, nge a pwal tingor omusamusen an kewe tipis. Pwal mwo nge kich chon tipis, sia tongeni amwöchü ach tuppwöl.

29:10. Weween än Jiowa mottiu won ekkewe noter pwe a unusen nemeniöchü an manaman.

30:5. Tong, sap song, ewe lapalapen Jiowa mi nemeni an kewe lapalap meinisin.

32:9. Jiowa ese mochen pwe sipwe ussun chök emön ass mi älleasochis pokiten ewe mecha lon aüan are lupwen emön a wichi ren efoch säl. A mochen pwe sipwe älleasochisi i pokiten sia wewefichiiti letipan.

33:17-19. Ach amanau esap pop seni än aramas kokkot, ese lifilifil pöchökkülan. Sipwe eäni lükülük won Jiowa me Muun we.

34:10. Ei pwon a alükülükü ekkewe aramas mi akkomwa ewe Muu lon manauer.

39:1, 2. Lupwen ekkewe aramas mi ngaü ra kütta poraus mi efeiengaüa pwiich kewe, sipwe ‘ririfengenni auach,’ weween pwe sipwe fanafanelo.

40:1, 2. Ach äpilükülük won Jiowa epwe älisikich lupwen sia letipechou pwe sipwe towu seni “ewe pwang mi alollol, seni ewe pwul mi pwokak.”

40:5, 12. Ese lifilifil chommongun ach kewe osukosuk are apwangapwang, nge sisap kkuf ika sipwe chechchemeni pwe ach kewe feiöch mi ‘chommong seni minne aramas ra tongeni alleani.’

“Mwareiti Ewe SAMOL”

Ekkeei 41 köl mi fen ra fokkun auruurukich me älisikich. Ika sia riäfföü pokiten sossot are pokiten mwelien letipach a mina kich, sia tongeni pöchökkülelo seni ei kinikinin än Kot we Kapas. (Ipru 4:12) Mei wor fön me emmwen mi mürinnö fän iten manauach. Fän fitu a wor ewe kapasen alükülük pwe ese lifilifil ach we osukosuk, Jiowa esap likitikichelo.

Ewe äewin kinikinin Kölfel a muchulo ren ekkewe kapas: “Repwe mwareiti ewe Samol; ewe Koten Israel, seni chok me lom, o feilfeilo chok! Amen o Amen.” (Kölfel 41:13) Ach käeö ussur a amwökütükich le mwareiti me efeiöchü Jiowa.

[Footnote]

a Kölfel 2 a akkom pwönüetä lon ränin Tafit.

[Ekis Pworous]

Ika förien Jiowa kewe rese manau mi tongeni alinga Jiowa, iwe, a ifa me watteen ach sipwe alinga i?

[Sasing lon pekin taropwe 28]

Lap ngeni ekkewe 41 köl mi akkom ir förien Tafit

[Sasing lon pekin taropwe 29]

En mi silei menni köl a eliosu Jiowa ussun ewe Chon Masen Siip Mi Lapalap?

[Sasing lon pekin taropwe 31]

Ekkekieiki ekkewe mettochun ngün iteiten rän

[Credit Line]

Ekkewe füü: Kilisou ngeni United States Naval Observatory

[Credit Line]

Ekkewe füü, pekin taropwe 29 me 30: Kilisou ngeni United States Naval Observatory

[Credit Line]

Ekkewe füü: Kilisou ngeni United States Naval Observatory