Elavoko​—Li Kuete hẽ Esilivilo Komuenyo Wetu?

Eci Daniel a kuata 10 kanyamo, wa kala ale oku vela uvei wo kanser unyamo umosi. Olondotolo via kala oku u tata kuenda vangandiaye, va pumba elavoko. Pole Daniel wa kakatelele kelavoko liaye. Eye wa yonguile okuti, eci a kula o linga onoño, oco a kuatise oku sanga ovihemba vi sakula o kanser. Eye wa lavokaile calua epasu lia laikele oku lingiwa londotolo ya kũlĩha etato wuvei waye. Pole, eci eteke lia pitilapo, ndotolo wa sukilile oku pongolola eteke liepasu omo liotembo ka ya kaile ciwa. Ca sumuisa calua Daniel. Ya kala onjanja yatete, a pumba esanju lioku kala komuenyo. Noke yoloneke vimue eye wa fa.

Ulandu wa Daniel wa lomboluiwa la ndotolo umue wa lilongisa ndomo elavoko kuenda ekambo lielavoko vi kuete elitokeko luhayele. Citava okuti, wa yevele ale ovolandu a lisoka ndowu. Ndeci, omunu umue wa kuka o laika ale oku fa, pole o lavokavo lesanju oku mola oku tẽlisiwa kuocipito cimue okuti kua kamba otembo yalua oco ci lingiwe, ci kale oku nyuliwa lomunu umue eye a sole ale oku sambiliya eteke limue lilikasi. Eci eteke liocipito li pitilapo kuenda oku pita, eye o fa. Ovina vipi via kongela kovolandu nda-a? Anga hẽ elavoko li pondola oku kuata unene walua ndomo vamue va ci kolela?

Vakuakukonomuisa uhayele, va lekisa okuti oku kuata ocisimĩlo ca sunguluka, elavoko kuenda ovisimĩlo vikuavo viwa, vi kuatisa calua komuenyo kuenda kuhayele womunu. Pole, ovisimĩlo viaco ka via suilepo. Omanu vamue vakuakukonomuisa, ka va tava kovisimilo viaco kuenda va ci tenda okuti uhembi wolonoño. Ovo va nõlapo oku tava okuti ovovei eyilila omo liovina vi kasi vetimba.

Ocili okuti atatahãi atiamẽla kesilivilo elavoko hacinako co kaliye. Ci pitahãla olohulukãi vivali vianyamo, kua pingiwa konoño yimue u helasi o tukuiwa hati Aristotle oco a lombolole eci ci lomboloka elavoko, eye wa tambulula hati:” Onjoi yomunu wa pasuka.” Koloneke vilo, Benjamin Franklin ulume umue wa lilongisa calua wo ko Amerika yokonano, wa popiavo hati: “U o kala komuenyo omo lielavoko o fa loku li kandangiya okulia.”

Oco hẽ, cipi ocili catiamẽla kelavoko? Ca sunguluka hẽ omanu oku sanda elembeleko kolonjoi viesanda? Ale kuli esunga likuavo lioku tenda elavoko ndocina cimue ci kuete esilivilo, cina tu sukila oco tu kuate uhayele kuenda esanju okuti via kolapo havio vi tu kuatisa?