Nghena endzeni

Hundzela eka leswi nga endzeni

Pioneers George Rollston and Arthur Willis stop to fill up their car’s radiator.​—Northern Territory, 1933

MATIMU YA HINA

“Ku Hava Ndhawu Leyi Swi Nga Kotekiki Ku Yi Fikelela”

“Ku Hava Ndhawu Leyi Swi Nga Kotekiki Ku Yi Fikelela”

HI MARCH 26, 1937, vavanuna vambirhi lava karhaleke va chayele movha va ya eSydney, le Australia. Hi mpfhuka va suke edorobeni lembe leri hundzeke, va fambe tikhilomitara to tlula 19 300 va hundza tindhawu leti swi tikaka ku fika eka tona ni leti taleke maribye. Vavanuna lava a va nga ri eku lavisiseni ka swo karhi kumbe eku valangeni. Kambe Arthur Willis na Bill Newlands a va ri maphayona lama hisekaka lawa a ma tiyimisele ku ya chumayela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu etindhawini leti nga ekule swinene ni madoroba eAustralia.

Ku fikela eku heleni ka va-1920, ntlawa lowutsongo wa Swichudeni swa Bibele * eAustralia a wu chumayela ntsena emadorobeni lama nga ekusuhi ni lwandle. Ku ni ndhawu leyi omeke swinene leyi a yi ri ni vanhu vatsongo leyi nga ekule ni lwandle naswona hi ku kula yi ringana ni hafu ya tiko ra United States. Hambiswiritano, vamakwerhu lava a va swi tiva leswaku valandzeri va Yesu va fanele va nyikela vumbhoni hi yena “ku ya fika endhawini ya le kule swinene ya misava,” ku katsa ni vanhu va le ndhawini yoleyo. (Mint. 1:8) Kambe a va ta swi kotisa ku yini ku hetisisa ntirho lowu, lowukulu? Leswi a va ri ni ripfumelo ra leswaku Yehovha u ta katekisa matshalatshala ya vona, a va tiyimisele ku endla leswi va nga swi kotaka leswaku va wu endla.

MAPHAYONA MA SUNGULA KU CHUMAYELA

Hi 1929, mavandlha ya le Queensland ni le Western Australia ma lunghiselele timovha leswaku ti va ni swilo leswi a ma ta swi tirhisa leswaku ma fikelela tindhawu ta le kule. Timovha leti, a ti chayeriwa hi maphayona lama nga ni matimba lama nga kotaka ku chayela emagondzweni lama nga fambekiki ni ku tlhela ma ti lunghisa loko ti onhaka. Maphayona lawa ma endzele tindhawu to tala leti a ku nga si tshama ku chumayeriwa eka tona.

Maphayona lawa a ma nga ri na timovha a ma famba hi swikanyakanya. Hi xikombiso, hi 1932, Bennett Brickell loyi a ri ni malembe ya 23 u teke riendzo ra tin’hweti ta ntlhanu a ya eRockhampton le Queensland, a ya chumayela endhawini leyi nga ekule en’walungwini wa xifundzha xexo. Xikanyakanya xakwe a xi rhwale minkumba, swiambalo, swakudya ni tibuku to tala. Loko mathayere ya xikanyakanya xakwe ma hlakala a ya emahlweni ni riendzo a ri ni ntshembo wa leswaku Yehovha u ta n’wi pfuna. U chovhe xikanyakanya xakwe tikhilomitara ta 320 a hundza tindhawu leti vanhu vo tala va feleke eka tona hikwalaho ka torha. Eka malembe ya 30 lama landzeleke, Makwerhu Brickell u fambe tikhilomitara to tala ngopfu etikweni hinkwaro ra Australia hi xikanyakanya, xithuthu ni hi movha. U sungule ku chumayela Vaaborigine a tlhela a pfuna leswaku ku sunguriwa mavandlha lamantshwa naswona a a tiveka ni ku xiximiwa endhawini yoleyo hinkwayo.

MA HLULA SWIPHIQO

Tiko ra Australia hi rin’wana ra matiko lama nga ni vaaki vatsongo emisaveni hinkwayo, ngopfungopfu tindhawu leti nga ekule ni madoroba hi tona leti vaaki va kona va nga tatiki ni xandla. Nilokoswiritano, vanhu va Yehovha a va tiyimisele ku chumayela vanhu volavo.

Stuart Keltie na William Torrington na vona a va tiyimisele ku endla sweswo. Hi 1933, va tsemakanye Mananga ya Simpson, ku nga ndhawu leyi nga ni sava ro tala leswaku va ya chumayela edorobeni ra Alice Springs, leri nga exikarhi ka tiko leri. Loko ximovhana xa vona xi onhaka naswona va fanele va xi siya, Makwerhu Keltie—loyi a ri ni nenge wa mhandzi—u ye emahlweni ni riendzo rakwe ro chumayela a tirhisa kamela! Ku tiyimisela ka maphayona lawa ku ve ni vuyelo lebyinene loko ma hlangana ni mulanguteri wa hotela eWilliam Creek, ku nga xitichi xa xitimela lexi a xo va xoxe kwalaho. Hi ku famba ka nkarhi, Charles Bernhardt, mulanguteri wa hotela loyi va hlanganeke na yena u amukele ntiyiso. Kutani u xavise hotela yakwe ivi a phayona malembe ya 15 a ri yexe eka tin’wana ta tindhawu leti omeke naswona ti nga toxe ta le Australia.

Arthur Willis a ri karhi a tilunghiselela ku ya chumayela ePerth, le Vupeladyambu bya Australia hi 1936

Maphayona ya le nkarhini lowu hundzeke a ma lava xivindzi ni ku khutaziwa leswaku ma kota ku hlula swiphiqo leswi a ma ta langutana na swona. Loko va ri eriendzweni ra vona ro ya chumayela etindhawini ta le kule eAustralia, Arthur Willis na Bill Newlands, lava boxiweke eku sunguleni ka xihloko lexi, va tshame va boheka ku famba tikhilomitara ta 32 ku ringana mavhiki mambirhi hikwalaho ka timpfula letikulu leti vangeke ridaka. Minkarhi yin’wana, a va boheka ku chovha movha esaveni ri ri karhi ri hisa naswona a va hundza hi le mikoveni leyi nga riki na mati leyi nga ni maribye. Leswi movha wa vona a wu tshamela ku onhaka, a va famba hi milenge kumbe hi xikanyakanya ku ringana masiku yo karhi va ya eka doroba ra le kusuhi kutani va rindza mavhiki yo karhi leswaku ku fika swilo leswi a va ta swi tirhisa leswaku va wu lunghisa. Ku nga khathariseki swiphiqo leswi, va hambete va ya emahlweni. Hi ku famba ka nkarhi, Arthur Willis u tshahe magazini wa The Golden Age loko a ku: “Ku hava ndhawu leyi swi nga kotekiki ku yi fikelela leswaku Timbhoni ta Yehovha ti ya chumayela.”

Charles Harris loyi a veke phayona ku ringana nkarhi wo leha u vule leswaku ku va phayona endhawini leyi nga yoxe ni ku langutana ni swiphiqo swi endle leswaku a tshinela eka Yehovha. U tlhele a ku: “Swa antswa leswaku munhu a tihanyisa hi swilo switsongo. Loko Yesu a tiyimisele ku etlela ehandle loko swi boha ku endla tano, na hina hi fanele hi endla hilaha ku fanaka eswiavelweni swa hina loko swi boha.” Sweswo hi leswi maphayona yo tala ma swi endleke. Hikwalaho ka matshalatshala lawa ma ma endleke, mahungu lamanene ma fike etindhawini hinkwato leswi pfuneke vanhu vo tala leswaku va seketela Mfumo wa Xikwembu.

^ ndzim. 4 Swichudeni swa Bibele swi sungule ku vitaniwa Timbhoni ta Yehovha hi 1931.—Esa. 43:10.