Defalarca Yeniden Doğan Köprü

UYANIŞ! YAZARI, BULGARİSTAN

BULGARİSTAN’IN ortakuzey kesimindeki Osım Irmağı kıyısında yer alan Loveç (Lofça) kentinde, bir “kapalı köprü” bulunur. Bu etkileyici yapının, hizmet verdiği insanlar kadar benzersiz bir geçmişi vardır.

Köprünün keşfedilmesini sağlayanlardan biri, Loveç’i 19. yüzyılın ilk yarısında ziyaret eden Avusturyalı yerbilimci Ami Boué’ydi. O, yazılarında “küçük dükkânlarla bezeli, kapalı bir taş köprü”den bahsetti. Evet, bu eşsiz köprü Loveç’in ulaşım sisteminin bir parçası olarak şehrin iki tarafını birbirine bağlamanın yanı sıra bir çarşı işlevi de gördü. Bu özellikleri sayesinde kentin simgesi oldu.

Loveç’teki kapalı köprünün orijinali, taştan değil tahtadan yapılmıştı. Fakat yıllar boyu, sellerden zarar gördü ve köprünün defalarca yeniden inşa edilmesi gerekti. Sonunda 1872 yılında yaşanan sel nedeniyle tamamen yıkılarak şehrin sakinlerini hayati bir bağdan yoksun bıraktı.

Köprüyü onarmak kolay olmayacaktı. Bu yüzden yeni ve daha sağlam bir köprü tasarlayıp inşa etmek üzere ünlü Bulgar mimar Kolyo Ficheto ile anlaşıldı.

Yenilikçi Bir Tasarım

Ficheto, orijinaline sadık kalarak küçük dükkânların olduğu kapalı bir köprü tasarlamaya karar verdi. Uzunluğu 84, genişliği 10 metre olan köprüyü, oval köprü ayaklarıyla destekledi. Dar kenarları suyun akış yönünde olan 5 metre yükseklikteki bu ayakların yeni bir özelliği vardı. Her ayağın ortasından tepesine doğru, sel sularının ayakların içinden geçip gitmesini sağlayan açıklıklar bulunuyordu. Ficheto, bu köprü ayaklarının tepelerine meşeden kirişler ve kalaslar döşedi. Köprünün her iki tarafına yerleştirilen 64 dükkân da dahil diğer kısımları, kayın ağacından yapıldı. Çatı da kayından yapıldı ve demir levhalarla kaplandı.

Ficheto’nun tasarımının başka ilginç bir yanı ise onun köprünün destek kirişlerini yaparken, demirden parçalar ve çiviler yerine tahta tıkaçlar ve derzler tercih etmesiydi. Köprü üzerindeki sokağın yapımı, tahta zeminin taşla kaplanması ve üzerine çakıl dökülmesiyle tamamlandı. Gündüz vakti, yanlardaki küçük pencereler ve çatıdaki açıklıklar gün ışığının içeri süzülmesini sağlıyordu. Geceleri ise gaz lambaları yakılıyordu. Yeni köprünün tasarlanıp, inşasının tamamlanması yaklaşık 3 yıl sürdü [1].

Köprüde Hayat

Köprüde hayat nasıldı? Orayı gören birinin anlattıklarına bakalım: “Üzerinden otomobil, at arabası ya da yüklü bir eşek nadiren geçerdi. Satıcıların, yoldan geçenlerin ve onları seyredenlerin sesleri, tenekecilerin gürültüsüne  . . . . ve mallarını satmak için bağıran satıcıların seslerine karışırdı. Köprünün kendi içinde bir hayatı vardı. Yün örgüler, boncuklar ve çeşitli eşyalarla dolu rengârenk küçük dükkânların kendine özgü bir hareketliliği ve gelenekleri vardı.”

İnsanlar alışveriş yapmak için olduğu kadar, dükkân sahiplerinden birçoğunun aynı zamanda müzisyen olduğu bu kapalı köprüde eğlenmek için de toplanırlardı. Daha önce bahsettiğimiz kişi sözlerine şunları ekledi: “Berberde yaylı çalgılar çalan, beş altı tane iyi müzisyen berber vardı. Çalmak için ara sıra biraz boş vakit bulurlardı, müşteriler de onları beklemeyi severdi.” Birinci dünya savaşından sonra bazı berberler, Berber Orkestrası’nın kurucuları oldular.

Bir Trajedi Yaşanıyor

Ficheto’nun kapalı köprüsü, yarım yüzyıl boyunca sellere, savaşlara ve başka felaketlere dayandı. Fakat 1925 yılının 3 Şubat gecesi Loveç’in gökleri alevlerle aydınlandı. Şehrin hoş tablosunun baş öğesi olan köprü alev aldı ve yanıp, kül oldu. Peki bu nasıl oldu? Bugüne kadar bunun ihmalden mi yoksa kundakçılıktan mı kaynaklandığından kimse emin değil. Nedeni ne olursa olsun Loveç, iki yakasını birleştiren bir köprüden yeniden mahrum kalmıştı.

1931’de sokağı çevreleyen küçük dükkânları ve atölyeleriyle yeni bir kapalı köprü yapıldı [2]. Ancak yeni müteahhit, köprüyü tahtadan ve taştan yapmak yerine beton ve çelik kullandı. Tasarımı Ficheto’nunkinden oldukça farklıydı. Çatısı camdan yapılmıştı ve ortadaki kısmın dış duvarları yoktu. 1981 ve 1982 yıllarında köprü Kolyo Ficheto’nun orijinal tasarımına göre yeniden inşa edildi [3].

Loveç’in kapalı köprüsü şehrin simgesi ve bir zanaatkârın başarısının göstergesidir. Köprü günümüzde de karşılıklı dükkânlarıyla, şehir sakinlerinin ve ziyaretçilerin ilgisini çekmeye devam ediyor.

[Sayfa 22’deki harita]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

BULGARİSTAN

SOFYA

Loveç

[Sayfa 23’teki resim tanıtım notu]

2. fotoğraf: Loveç i Lovçansko adlı kitaptan