MFULUMENDE ZILIKUBELEKA CHANGUZU KUTI ZIZWIDILILE MUNKANI ZYABUNOTI

Makanze: Kusumpula buumi bwabantu. Eezi zilakonzya kugwasya bantu kuti bapone buumi bulikabotu akugwisya kaambo kapati kapa kuti kube nkondo.

Buyumu-yumu bukonzya kuba: Ziyanda kuti mfulumende ikonzye kuchincha nzila njiibelesyaayo mali. Mu 2022, kuyeeyelwa kuti mali iisika ku 34.1 bbiliyoni dolazi (U.S.) yakabelesegwa kuzintu zikonzya kusumpula buumi bwabantu akubamba luumuno mundawu zisiyene-siyene. Nikuba oobo, mali eeyi yakalinche loko kwiinda mali yakabelesegwa kunkondo.

António Guterres, secretary-general wa-United Nations wakati: “Tubelesya mali nyiingi loko kugwasya aabo baswaana mapenzi akaambo kankondo kwiinda mali njitubelesya kuti kutabi nkondo.”

Nzilyaamba Bbayibbili: Mfulumende zyanyika atumwi tubunga, zileezya kugwasya bantu bafwaba. Pesi tazikonzyi pe kumaninsya kufwaba chakumaninina.—Deuteronomo 15:11; Mateyo 26:11.

 KUBAMBA LUUMUNO KWIINDA MUZIZUMINANO

Makanze: Kweezya kubamba luumuno kwiinda mukwaambuuzyania munzila iigwasya mabazu oonse aabili.

Buyumu-yumu bukonzya kuba: Bamwi balakonzya kutayanda kuzuminana abamwi naakuti kubamba luumuno. Alubo chimwi chiindi zizuminano zyakupanga luumuno zilakonzya kutazwiidilila.

Raymond F. Smith, wa-American Diplomacy wakaamba kuti: “Kupanga zizuminano takuzwidilili chiindi choonse. Chizuminano chichitwa anyika zibili kuti bamane nkondo chilakonzya kutazwiidilila zyakuti nkondo ilakonzya kuzoobuka lubo muchiindi chilikunembo.”

Nzilyaamba Bbayibbili: Bantu beelede “kuyandaula luumuno.” (Intembauzyo 34:14) Pesi bantu biingi mazubaano ‘tabasyomeki, . . . tabayandi kuzuminana aabamwi, . . . mbasikuuzya bamwi.’ (2 Timoti 3:​1-4) Buntu oobu bulakonzya kupa kuti beendelezi bakachilwe kumana kutamvwaanana.

KUCHESYA ZILWANISYO ZYANKONDO

Makanze: Kuchesya naakuti kutapanga zilwanisyo zyankondo ziswaanizya mabboomba aanyukkiliya azimwi zilwanisyo zijaya.

Buyumu-yumu bukonzya kuba: Nyika zyiingi taziyandi pe kuchesya naakuti kuleka kupanga zilwanisyo zyankondo nkaambo bayoowa kuti nga tabachikwabililidwe pe akuti balakonzya kulwanwa akuzundwa. Nikuba kuti nga beezya kuchesya akutapanga zilwanisyo zyankondo, pesi tabakonzyi kulesya bantu kuti balwane.

“Mfulumende zyakazuminana kuti zyakali kuyooleka kupanga zilwanisyo zyankondo kuzwa mu 1991, pesi zyakakachilwa kuzuzikizya chisyomezyo eecho, kuswaanizya kweezya kubamba luumuno akuti bantu bakkale kabakwabililidwe munyika.”—“Securing Our Common Future: An Agenda for Disarmament.”

Nzilyaamba Bbayibbili: Bantu beelede kusowa zilwanisyo ‘akufwula mapanga aabo kuba maamba akulimya.’ (Isaya 2:4) Pesi kuti nkondo imane bantu beelede kubeleka changuzu nkambo kulwana kusaangunina mumoyo wamuntu.—Mateyo 15:19.

 KUBELEKELAAMWI KUTI BALESYE NKONDO

Makanze: Zisi zilagwasyania kuti kwabuka nkondo. Eezi zyaamba kuti imwi nyika ilakonzya kuyoowa kusaanguna nkondo chiindi niibona zimwi zisi kazili kujatana.

Buyumu-yumu bukonzya kuba: Kulwana zisi zyiingi achiindi chiimwi takweeti luumuno pe. Zisi zilakonzya kutachita mbuli mbuzyasyoomezya. Alubo tazizuminani kuti ziyoogwasyania biyeni akuti ndiilili niziyoochita oobo.

“Nikuba kuti League of Nations a-United Nations zyaakeezya kugwasya mfulumende kuti zipange zizuminano akubamba luumuno. Pesi zizuminano eezyo tazili kuzwidilila pe.”—“Encyclopedia Britannica.”

Nzilyaamba Bbayibbili: Zintu zilazwidilila kuti bantu bagwasyania nkaambo maande ajatilwaamwi. (Mukambausi 4:12) Nikuba oobo mfulumende zyabantu tazikonzyi kweeta luumuno naakuti kukwabilila bantu. Bbayibbili lyaamba kuti: “Mutasyomi bami pe naba mwanaamuntu uutakonzyi kuleta lufwutuko. Muuya wakwe ulazwa, eelyo walo ulapiluka kubulongo; mubuzuba mbubonya oobo nzyayeeya zyoonse zilamana.”—Intembauzyo 146:​3, 4, Busanduluzi Bwanyika Mpya.