Jehová Diospa Siminqa kawsaqmi

Hageo, Zacarías qelqakunamanta akllasqa yachachikuykuna

PHISQA pachak iskay chunka watan kashan, manaraq Jesús hamuqtin (m.J.h.). Chunka soqtayoq watañan karun Babilonia llaqtamanta kutimuq judío runakuna Jerusalén llaqtapi yupaychana wasita teqsichasqankumantapacha, ichaqa sinchi hark’apakuy kasqanraykun mana chay wasita hatarichisharankuchu. Chaymi Jehová Diosqa kamachiran profeta Hageota siminmanta willananpaq iskay killa qhepamantaq profeta Zacariasta kamachiran.

Iskayninkun Diospa llaqtanta kallpacharanku yupaychana wasita hukmanta sayarichinankupaq. Willasqankuqa allinmi karan, chaymi phisqa wata qhepaman yupaychana wasi sayarichiyta tukuranku. Chay iskaynin profetakunaq predicasqanqa sutinkuwan sutichasqa librokunapin tarikun; Hageo libron 520 watapi m.J.h. qelqayta tukukuran Zacarías librotaq 518 watapi m.J.h. Diosqa chay iskay profetakunata hinan ñoqanchistapas kamachiwanchis runakunaman Reinomanta willananchispaq Bibliamanta yachachinanchispaqpas, chaytaqa kay millay pacha manaraq p’uchukashaqtinmi hunt’ananchis. Qhawarisun imaynata yanapawasunman profeta Hageopa Zacariaspa qelqasqan librokuna.

“IMAYNATACHUS KAWSASQAYKICHISTA ALLINTA QHAWARIKUYCHIS”

(Hageo 1:1–2:23)

Profeta Hageoqa pachak chunka iskayniyoq p’unchaypi hinan tawa sumaq willaykunata willaran. Ñawpaqkaq willakuypi niran: “Imaynatachus kawsasqaykichista allinta qhawarikuychis. Orqokunata wichaspa kurkukunata apamuychis, hinaspa yupaychana wasita wakmanta sayarichiychis. Ñoqan chaywan kusikusaq, hinaspan hatunchasqa kasaq, ninmi Señor Diosqa”, nispa (Hageo 1:7, 8). Runakunataq chayta uyarispa kasukuranku. Iskaykaq willakuypi, Jehová Diospa promesanmanta kayta willaran: “Yupaychana wasiytataq anchata qhapaqchasaq”, nispa (Hageo 2:7).

Kinsakaq willaypi kayta sut’incharan: Jehová Diosmi qhellita hina qhawariran Israel ‘suyu runakunata, tukuy ruwasqankutapas’ yupaychana  wasi sayarichiyta saqesqankurayku. Chaywanpas yupaychana wasita wakmanta hatarichisqankumantapachan ‘saminchanan’ karan. Tawakaq willakuypitaq kayta niran: Jehová Diosmi ‘suyukunaq atiyninta qolluchinqa’ Zorobabeltataq “selloyoq anillota” hina kamachinanpaq churanqa, nispa (Hageo 2:14, 19, 22; 2: 23, NM).

Bibliamanta tapuykuna kutichiykunapiwan:

1:6. ¿Ima ninanmi “ukyankichismi, ichaqa ch’akichikushallankichismi [otaq manan machankichischu]” nisqa rimay? Vinoq pisiyasqanmantan rimashan. Jehová Diosqa manan Israel llaqtata saminchasharanchu chaymi vinonku pisiyapuran manan machanankupaqpas ayparanchu.

2:6, 7, 21, 22. ¿Pitaq chhaphchirin llapa suyukunata, imapaqmi chayta ruwan? Jehová Diosmi Reinomanta willakuykunawan ‘llapa suyukunata chhaphchirishan’. Chay willakuykunawanmi llapa suyumanta ‘qhapaq kaykuna [“Dios sonqo runakuna”, NM]’ Jehová Diospa wasinman haykuspa qhapaqchashanku. Tiempowanqa, “Tukuy-atiyniyoq Señor Diosmi” ‘chhaphchinqa hanaq pachata, kay pachata, lamar-qochata, ch’aki hallp’a patatapas’ chhaynapin millay kawsayta kay pachapi tukuchinqa (Hebreos 12:26, 27).

2:9. ¿Imaynapin ‘qhepakaq wasiq sumaq-kayninqa aswanraq kanqa ñawpaqkaqmanta’? Kinsapi: chay wasiqa aswan unayta qheparan, aswan allin yachachiqmi chay wasipi yachachinan karan, wak llaqtamanta runakunan chaypi Jehová Diosta yupaychananku karan. Salomonpa ruwasqan wasiña tawa pachak iskay chunka watata qheparan chaypas (1027-607 m.J.h.), ‘qhepakaq wasiqa’ phisqa pachak pusaq chunka watatan qheparan, 515 watapi m.J.h. tukukusqanmantapacha 70 watakama J.h.q. Chaymantapas, Mesías Jesucriston kay ‘qhepakaq wasipiqa’ yachachiran, aswan askha runakunataq Diosta yupaychanankupaq hamuranku (Hechos 2:1-11).

Yachananchispaq:

1:2-4. Manaña runakuna uyariwasunchu predicasqanchista chaypas, manan chayraykuchu munasqanchista maskhananchis aswanpas ‘Diospa qhapaqsuyunta [otaq reinonta], [...] ñawpaqtaqa maskhananchis’ (Mateo 6:33).

1:5, 7. ‘Imaynatachus kawsasqanchista allinta qhawarikuyqa’ allinninchispaqmi, chhaynapin reparasun Jehová Dioswan allinpi kasqanchista.

1:6, 9-11; 2:14-17. Hageoq tiemponpiqa anchatan runakuna afanakuranku llank’anankupaq ichaqa manan askhatachu chaskiranku llank’asqankumanta. Manan Jehová Diospa saminchayninta otaq bendicionninta chaskirankuchu yupaychana wasi sayarichiyta saqepusqankurayku. Ñoqanchisqa manan chay runakuna hinachu kananchis aswanpas tukuy sonqowanmi Diospa munasqanta ruwananchis. Qhapaqña wakchaña kanchis chaypas, ‘Señor Diospa saminchayninmi qhapaqyachikunqa’ (Proverbios 10:22).

2:15, 18. Jehová Diosqa yupaychana wasi sayarichisqankumantapachan judío runakunata kallpacharan manaña ñawpaq ruwasqankuta ‘sonqonkupi yuyaykunankupaq’ aswanpas yupaychana wasi sayarichiypi yuyaykunanpaq. Kaqllatataqmi ñoqanchispas kunanmanta ñawpaqman kallpachakunanchis Jehová Diosta yupaychananchispaq.

‘MANAN RUNAQ KALLPANWANCHU, ASWANPAS ESPIRITUYWANMI’

(Zacarías 1:1–14:21)

Zacariasqa profetizayta qallarispan judío runakunata kallpacharan Jehová Diosman ‘kutirikunankupaq’ (Zacarías 1:3). Jehová Diosmi yanaparan yupaychana wasita wakmanta hatarichinankupaq, chaytan rikuchiran pusaq rikhuriykunawan (qhawariy “Zacariaspa pusaq rikhuriykuna rikusqan” nisqa recuadrota). Yupaychana wasiqa tukukuran ‘manan ejercitowanchu, manan runaq kallpanwanchu, aswanpas [Jehová Diospa] espiritunwanmi’ (Zacarías 4:6). Ch’ikchimuq nisqa sutiyoq qharin “Jehová Diospa wasinta wasichanqa” “sacerdote hinataq tiyananpi tiyaykunqa” (Zacarías 6:12, 13, NM).

Betel llaqta runakunan tawa kutita ayunaqku Jerusalén llaqtaq thunikusqanta yuyarinankupaq, chaymanta astawan yachanankupaqmi Jerusalén llaqtata rinku sacerdotekunata tapuq. Chay ayunasqankuqa ‘q’ochukuymanmi, kusikuymanmi, kusikuy fiestakunamanmi tukupunan’ karan, chaytan Jehová Diosqa Zacariaswan willachiran (Zacarías 7:2, 3; 8:19). Zacariasqa iskay willakuykunapin huchacharan  askha suyukunata millay profetakunatawan, willallarantaqmi Mesiasmanta profeciakunata, Diospa llaqtanpi ch’uya yupaychay kananmantawan (Zacarías 9:1; 12:1).

Bibliamanta tapuykuna kutichiykunapiwan:

2:1. ¿Imarayku huk qhari tupuna cordelwan Jerusalén llaqtata medisharan? Chhayna ruwasqanmi rikuchiran Jerusalén llaqta muyuriqpi perqakuna hatarichisqa kananta. Ichaqa huk angelmi niran: Jerusalén llaqtan mast’arikunqa Jehová Diospa pakaykusqantaqmi kanqa, nispa (Zacarías 2:3-5).

6:11-13. ¿Kamachikuqmanchu Josué tukupuran uma sacerdote kananpaq coronata umanman churaqtinku? Manan, payqa manan Davidpa mirayninmantachu karan; ichaqa coronata uman pataman churasqankun rikuchiran, Mesías uma sacerdote hina kamachikuq hina kananta (Hebreos 6:20). Chay Ch’ikchi nisqa sutiyoq qharimanta willaq profeciaqa Kamachikuq Sacerdote Jesucristopi hunt’akun (Jeremías 23:5). Imaynan Josuepas yupaychana wasipi uma sacerdote karan judío runakunata yanapananpaq, chhaynallatataqmi Jesucristopas Jehová Diospa espiritual yupaychana wasinpi uma sacerdote hina kashan cheqaq yupaychayta mast’arinanpaq.

8:1-23. ¿Hayk’aqmi hunt’akun kay textopi chunka willakuykuna? Sapanka willakuykunan qallarin “Señor Diosmi nin” nisqa simiwan, chhaynapin Jehová Dios prometesharan llaqtanman thak kayta qonanpaq. Wakin promesakunan hunt’akuran 600 watapi m.J.h., ichaqa yaqa llapanmi 1919 watamanta kunankama hunt’akushan. *

8:3. ¿Imarayku Jerusalenta sutichakuran “cheqaq kaqpa kanan llaqta” nispa? Jerusalenqa 607 watapi m.J.h., manaraq thunisqa kashaqtin mana ‘kasukuq’ llaqta karan, chaypin tiyaranku mana allin ruwaq profetakuna, sacerdotekuna, mana kasukuq runakunapas (Sofonías 3:1; Jeremías 6:13; 7:29-34). Ichaqa yupaychana wasita tukusqankumantapachan Jehová Diosman prometeranku yupaychanankupaq, chaypin ch’uya yupaychay kanan karan, chaymi “cheqaq kaqpa kanan llaqta” nispa Jerusalenta sutichakuran.

11:7-14. ¿Imatan Zacarías rikuchiran “khuyakuq” “Hukllachay” nisqa tawnakunata p’akispa? Zacariasmi michinan karan ‘nak’anapaq t’aqasqa ovejakunata’, chay ovejakunaqa llaqtapi umalliqkunaq ñak’arichisqan llanp’u sonqo runakunan. Zacariastan michiq Jesucristowan tupachikushan, paytan Diosqa judío runakunata michinanpaq kachamuran, ichaqa manan uyarirankuchu. Chaymi Jehová Diosqa judío runakunawan Kamachikuy Simipaq rimanakuy ruwasqanta p’akiran, chaytan “Khuyakuq” tawnaq p’akikusqan rikhuchiran. “Hukllachay” tawnaq p’akikusqantaq rikuchiran Israel llaqtawan Judá llaqtawan t’aqanakusqanta, chay llaqtakunaqa manañan Jehová Diosta huk nisqallachu yupaycharanku.

12:11. ¿Iman ‘Meguido pampapi Hadad-rimonpi’ waqay? Kamachikuq Josiasmi “Meguido pampapi” wañuran Egipto suyumanta Nekó sutiyoq faraonwan maqanakuspa, wañusqanmantan anchata waqaspa takirankuraq, chaytaqa watan-watanmi yuyariranku (2 Crónicas 35:22-25). ‘Hadad-rimonpi’ waqayqa Josiaspa wuñusqanmanta waqasqankuwanmi tupan.

Yachananchispaq:

1:2-6; 7:11-14. Jehová Diosqa wakmantan chaskiran kasukuq runakunata, chay runakunan tukuy sonqomanta payta yupaycharanku. Wakin runakunan ‘ichaqa mana kasukuyta munarqankuchu, aswanpas [Diosta] qheparparirqanku,  uyariq roqt’un kapurqankupas’ chaymi Diosqa mana uyariranchu mañakusqankuta.

4:6, 7. Diospa espiritunpaqqa manan imapas sasachu, chaymi yupaychana wasita wakmanta sayarichiranku. Sichus Diospi iñisun chayqa, ima sasachakuykunatapas atipasunmanmi (Mateo 17:20).

4:10. Zorobabelpas llank’aqkunapas Jehová Diospa kamachisqanman hinan yupaychana wasi sayarichiyta tukuranku. Chaymi huchayoq runakunapaqqa mana sinchi sasachu Diospa munayninman hina kawsay.

7:8-10; 8:16, 17. Jehová Diospa allin qhawarisqan kananchispaqqa, chanin kaqta ruwananchis, sumaq sonqo, khuyapayakuq kananchis, cheqaq kaqtataqmi rimananchispas.

8:9-13. Jehová Diosqa saminchawasunmi tukuy ‘kallpawan’ paypaq llank’aqtinchis. Saminchawaqtinchisqa thak kaypin mana manchakuspataqmi kawsasunchis, Jehová Dioswanpas allinpi kasunchis.

12:6. Jehová Diospa llaqtanpi umallikunaqa ‘nina sansa hina’ kananku, rawrashaq sonqoyoqmi kananku Diospaq llank’aspanku.

13:3. Maytaña munakunchis runamasinchista otaq familianchista chaypas, Jehová Diosta, llaqtanwan kamachiwasqanchistan astawanqa kasukunanchis.

13:8, 9. Jehová Diosmanta karunchakuspa contranpi hatariqkunaqa askhan karanku: kinsa t’aqamanta iskay t’aqa. Kinsa t’aqamantaqa huk t’aqallan ninawan hina ch’uyanchasqa karan. Kay tiempopipas askhan cristianon kayku niqkunaqa, chay runakunaqa manan Jehová Diospa allin qhawarisqanchu kanku. Ichaqa pisi t’aqa runakunan —hawisqa cristianokuna— Jehová Diosmanta ‘mañakushanku [otaq “sutinmanta waqyakushanku”, NM]’ Diospa kamachikusqanta kasukuspataq ch’uyanchakushanku. Hawisqa cristianokunapas paykunawan kuska llank’aqkunapas ruwasqankuwanpunin rikuchinku Jehová Diospa testigon kasqankuta.

Tukuy sonqowan ruwanapaq kallpachakunanchis

¿Imaynatan yanapawanchis Hageopa Zacariaspa predicasqan? Willasqankuqa anchatan judío runakunata kallpacharan yupaychana wasita wakmanta hatarichinankupaq, ñoqanchistapas anchatan kallpachawanchis tukuy sonqowan Reinomanta predicananchispaq, runakunaman yachachinanchispaqpas.

Zacariasmi Mesiasmanta willaspa niran: “Asnopi sillaykusqan” hamunqa, ‘kinsa chunka qolqepaqmi’ hap’ichisqa kanqa, k’irisqa kaqtinmi ‘ovejakuna ch’eqechisqa kanqa’, nispa (Zacarías 9:9; 11:12; 13:7). Chay profeciakunaq hunt’akusqanpi yuyaymanayqa anchata iñiyninchista kallpachan (Mateo 21:1-9; 26:31, 56; 27:3-10). Arí, kallpachawanchismi Diospa Siminpi hap’ipakunanchispaq, qespichisqa kananchispaq qokuyninkunapi iñinanchispaqpas (Hebreos 4:12).

[Uranpi willakuy]

[9 paginapi recuadro]

ZACARIASPA PUSAQ RIKHURIYKUNA RIKUSQAN

1:8-17. Yupaychana wasiq tukukunanmanta, Jerusalén llaqta, Judá suyupi wakin llaqtakunapas saminchasqa kananmantawan willan.

1:18-21. Judá llaqtapi ‘tiyaqkunata ch’eqechiq atiyniyoq suyukunaq’ chinkananmanta willan, paykunan kanku Jehová Diospa contranpi hatariq kamachikuqkuna.

2:1-13. Jerusalén llaqtaq mast’arikunanmanta, ‘muyuriqninpi nina perqa hina’ Jehová Dios chay llaqtata pakaykunanmantawan willan.

3:1-10. Yupaychana wasita wakmanta hatarichinankupaq Satanaspa hark’asqanmanta, uma sacerdote Josué ch’uyanchasqa qespichisqa kasqanmantawan willan.

4:1-14. Sinchi sasachakuykunaq chinkananmanta, kamachikuq Zorobabel yupaychana wasita tukunanmantawan willan.

5:1-4. Yuyaypi millay runakunaq ruwasqanta ñakan.

5:5-11. Millay kawsaykunaq tukukunanmanta willan.

6:1-8. Angelkunaq pakaykusqan, qhawarisqan kananchismanta willan.

[6 paginapi dibujo]

¿Imapaqmi karan Hageopa Zacariaspa willasqan?

[8 paginapi foto]

¿Imaynapin ancianokuna ‘nina sansa hina’ kananku?