1, 2. ¿Imakunatan yachanchis wawa kaspa? ¿Imamantan chay kanqa?

SAPANKANCHISPAS hukniray uywasqan kanchis, manan kaqllatachu p’achakunchis, manan kaq mikhunallatachu munanchis, imayna kawsasqanchispas sapankanchispas hukniray, chhaynan kanchis imayna runakunawanchus wiñasqanchisrayku, maypi tarikusqanchisraykupiwan.

² Ichaqa imayna p’achakusqanchismantapas, ima mikhunatachus munasqanchismantapas kanmi aswan importante kaqkuna. Ejemplopaq, wawa kaqtinchisqa yachachiwarqanchismi wakin ruwaykuna allin kasqanta, wakin ruwaykunatataq mana allin kasqanrayku cheqnikunanchis kasqanta. Ichaqa sapankanchismanpas manan kaqllatachu yachachiwarqanchis. Mayninpiqa imapas munasqanchisqa conciencianchisman hinan. Bibliaq nisqan hina askha runakunan Diospa kamachikuyninta mana yachankuchu, chaywanpas askha kutipin ‘sonqonkuq yuyaychasqan kaspa Diospa kamachikuy siminta hunt’anku’ (Rom. 2:14). Ichaqa wakin ruwaykunataqa manan sut’itachu Diospa kamachikuynin hark’awanchis, ¿chayraykuchu wawa kasqanchispi imatachus yachachiwasqanchisman hinalla ruwasunman?

3. ¿Imaraykun cristianokuna mana wawa kasqanchispi imatachus yachasqanchisman hinachu otaq runakuna imatachus allinpaq qhawarisqanman hinachu kawsanchis?

³ Cristianokunapaqqa manan chhaynachu, chaytan yachanchis Bibliapi iskay sut’inchaykuna kasqanwan. Biblian nin: “Runapaqqa kanmi cheqanman rikch’akuq ñan, p’uchukayninmi ichaqa wañuna ñan”, nispa (Prov. 16:25). Huchayoq kasqanchisraykun kawsayninchispiqa pantanchispuni (Prov. 28:26; Jer. 10:23). Hinaspapas kay pachataqa Satanasmi kamachishan, chay diosmi runakunapaq imachus allin imataqchus mana allin kasqanmanta kamachikuykunata churan (2 Cor. 4:4; 1 Juan 5:19). Chhaynaqa Diospa bendicionninta chaskinapaq  allin qhawarisqan kanapaqpas kasukunanchismi Romanos 12:2 (leey *) textoq nisqanta.

4. ¿Imakunamantan yachasun kay estudiopi?

⁴ Romanos 12:2 textota t’aqwispan kay tapuykunata kutichisun: ¿Imaraykun kawsayninchispi cambiananchis? ¿Iman kawsayninchispi cambiay? ¿Imatan ruwasunman kawsayninchispi cambianapaq?

5. ¿Romanos 12:2 textopi nisqan pikunapaqmi qelqasqa karqan?

⁵ Pabloqa Roma llaqtapi akllasqa cristianokunamanmi chay cartata qelqarqan, 56 watapi hina (Rom. 1:7). Paykunatan kallpacharqan kawsayninkupi cambianankupaq, ‘amaña runakunaq imaynatachus kawsashasqanta hina kawsanankupaqpas’. ¿Imakunatan nirqan ‘runakunaq imayna kawsasqan’ nispa? Chaykunaqa karqan imatachus allinpaq mana allinpaq qhawarisqanku, imayna kawsasqanku, chay tiempopi imayna p’achakusqanku ima. Hinaspapas nirqanmi: “Amaña runakunaq [...] kawsashasqanta hinaqa kawsaychischu”, nispa; chaypin yachanchis wakin cristianokunaqa tiyasqanku llaqtapi runakuna hinaraq ruwasqankuta yuyaykusqankutapas. ¿Iman chaykuna karqan?

6, 7. ¿Imayna kawsaytan atipananku karqan Roma llaqtapi cristianokuna?

⁶ Roma llaqtata riqkunaqa rikunku thunisqa templokunata, panteonkunata, estatuakunata, estadiokunata ima, chaykunamanta wakinkunaqa cristianokunaq tiemponpin ruwakurqan. Chaykunawanmi yachanchis chay tiempopi imayna kawsasqankuta, diosninkuta imayna yupaychasqankutapas. Runakunaq qelqasqan librokunapas willanmi maqanakuqkunamanta, carretapi llallinakuykunamanta, runakunaq ñawpanpi actuasqankumanta, imaymana clase musicakunamantapas, wakin ruwasqankuqa p’enqakunapaqmi karqan. Hinaspapas Romapi negociokuna kasqanwanmi mana sasachu karqan qolqe ganay (Rom. 6:21; 1 Ped. 4:3, 4).

⁷ Romapiqa askhan karqan templokuna dioskunapas, ichaqa runakunaqa manan kallpachakuqkuchu diosninkuta allinta reqsinankupaq. Paykunapaqqa diosninku yupaychayqa karqan nacesqanku p’unchaypi, casarakuykunapi, piqpa wañusqan p’unchaypipas imaymanakunata ruwaymi. Chaykunamantan Romapi cristianokunaqa cuidakunanku karqan. Hinaspapas wakin cristianokunaqa chhayna kawsaypin wiñarqanku, chaymi cheqaq cristiano kanankupaqqa chaykunata saqespa kawsayninkupi cambiananku karqan. Bautizakusqanku qhepamanpas cambiashanallankun karqan.

8. ¿Imaraykun kay pachapi kawsaymanta cristianokuna allinta cuidakunanchis?

⁸ Kunanpas tukuypin rikukun kay pachaq  millay ruwayninkuna, chaymi kallpachakunanchis chaykunaman mana urmanapaq (leey Efesios 2:2, 3; 1 Juan 2:16). Kay pachaq mana allin munapayayninkuna, ruwayninkunapas sapa p’unchaymi urmachiyta munawanchis, chayraykun cristianokunaqa allinta cuidakunanchis. Kasukunanchistaqmi Pabloq kay nisqanta: “Amaña runakunaq imaynatachus kawsashasqanta hinaqa kawsaychischu”, nispa; hinaspataq kawsayninchista cambiananchis. ¿Imatan chaypaq ruwananchis?

9. ¿Imakunapin cambiarqanku askha runakuna manaraq bautizakushaspa?

⁹ Pipas Bibliata estudiaspa chayman hina kawsaspaqa pisi-pisimantan allin iñiyniyoq kapun. Chaytan rikukun kawsayninpi cambiasqanpi, chaypaqqa pantasqa religionnintan saqen, Cristo hina kananpaqtaq kallpachakun (Efes. 4:22-24). Sapa watanmi waranqanpi runakuna kawsayninkuta cambianku bautizakunankupaq, chayta ruwaspaqa anchatan kusichinku Jehová Diospa sonqonta, ñoqanchispas anchatan kusikunchis chayta rikuspaqa (Prov. 27:11). Ichaqa kaytan tapukunanchis: “¿Bautizakusqanchis qhepamanpas cambiashanallanchischu?”, nispa.

10. ¿Imaraykun mana kaqllachu cambiaywan imapipas allinyaywan?

¹⁰ Ichaqa imapipas cambiayqa manan imapipas allinllayllachu. Yuyaykusun ima galleta rantisqanchispipas: Mayninpiqa hawanpin churamunku “ñawpaq kutikunamantaqa aswan sumaqmi kashan” nispa, ichaqa manan imatapas cambiamunkuchu, otaq yaqapaschá as chikanta azucarta yapaymunku otaq marcallanta aswan munayta ruwarqamunku. Bibliamanta huk diccionarion “cambiay” nisqa simimanta nin: “Romanos 12:2 textoqa rimashan Diospa espiritunpa atiyninwan imachus piensasqanchispi cambiaymantan”, nispa. Huk cristiano kawsayninta cambiaspaqa manan qhelli rimaynillantachu nitaq mana allin kawsaynillantachu saqen. Wakin runakunapas manaña Bibliamanta yachankuchu chaypas kallpachakunkun chaykunata mana ruwanankupaq. Chhaynaqa, ¿imapin cambianan huk cristiano?

11. Pabloq nisqanman hina, ¿imaynatan kawsayninchispi cambiota ruwakun?

¹¹ Pabloqa nirqanmi: ‘Piensayniykichista cambiaychis, kawsayniykichis cambiakunanpaq’, nispa. ‘Piensayniykichis’ nispaqa Bibliaqa nishan imapas ruway munasqanchista, imatapas imayna qhawarisqanchista, allinta yuyaykuq kay atisqanchista iman. Romapi cristianokunaman carta qelqasqanpin Pabloqa rimarqan ‘waqllisqa yuyayniyoq’ runakunamanta, ‘paykunaqa tukuy mana chanin ruwaqkunan karqanku: millaykuna, hillukuna, mana allinkuna, envidiakuqkuna, runa wañuchiqkuna, churanakuqkuna, q’otuqkuna’ hukkunapas (Rom. 1:28-31). Wakin cristianokunaqa chhayna kawsaypin ñawpaqpi karqanku, chaychá Pabloqa kallpacharqan imayna yuyaykusqankuta cambiaspa kawsayniykuta cambianankupaq.

12. a) ¿Imaynatan kay tiempopi runakuna yuyaykunku? b) ¿Imaraykun chaykunamanta cuidakunanchis?

 ¹² Ichaqa chhayna mana allin runakunawanmi kawsanchis. Paykunapaqqa allinta kawsanapaq kallpachakuyqa yanqan. Askha yachachiqkunapas tayta-mamakunapas runakunatan kallpachanku munasqankuman hina kawsanankupaq, paykunapaqqa manan imapas cheqaqqa kanchu. Diospi creeqkunamantapas askhan ninku: “Diospa kamachikuyninkunataqa manan llapantachu kasukunanchis, munasqanchisman hinan kawsananchis”, nispa (Sal. 14:1). Chhayna runakunamantaqa anchatan cheqaq cristianokunaqa cuidakunanchis. Mana chayqa manapaschá kasukapusunmanchu Diospa llaqtanpi imatapas niwasqanchista, otaq rimapakusunmanpaschá imapas ruwakusqanmanta. Kusirikuyta, Internetpi kaqkunata, profesional kaytapas imaynata qhawarinanchispaq Bibliawan yuyaychaykuna qowasqanchistapas rimapakusunmanpaschá.

13. ¿Imaraykun allinta qhawarikunanchis imayna kawsashasqanchista?

¹³ ¿Imatan ruwasunman kay pachapi runakuna hina mana kawsanapaq? Allintan qhawarikunanchis imayna kashasqanchista, imakunata allinpaq qhawarisqanchista, imakuna munasqanchistapas. ¿Imaraykun chayta ruwananchis? Hukkunaqa manan yachankuchu imachus sonqonchispi kasqanta, yaqapaschá allin cristianota hina qhawariwanchis. Bibliapi yachachikuykuna cheqaqtapunichus kawsayninchista cambiasqantaqa ñoqallanchismi yachakunchis, cambiawashallanchischus chaytapas (leey Santiago 1:23-25).

14. ¿Iman yanapawanchis sonqonchismantapacha kawsayninchista cambianapaq?

¹⁴ Kawsayninchispi cambiayqa sonqonchismantapachan kanan. ¿Iman yanapawasunman sonqonchismantapacha cambianapaq? Bibliapin yachanchis Jehová Diospa munasqanman hina ruwananchista, chayta yachasqanchis qhepaman imatachus ruwasqanchismi rikuchin imachus sonqonchispi kasqanta, ‘Diospa munayninta’ hunt’anapaq ima cambiokunata ruwananchis kasqantapas (Rom. 12:2; Heb. 4:12).

15. ¿Imapaqmi Jehová Dios t’uruta hina llut’awanchis?

¹⁵ Profeta Isaiasmi nirqan Jehová Diosqa t’uruta hina llut’awasqanchista (leey Isaías 64:8). ¿Imayna kanapaqmi chayta ruwan? Payqa manan rikch’ayninchistachu cambiawanchis aswan munay kanapaq. Nitaqmi cuerponchispi aswan kallpayoq kanapaqchu yanapawanchispas, aswanpas iñiyninchispin. Sichus Dioswan llut’achikullasun chayqa, imayna sonqoyoq kasqanchispi, imayna iñiyniyoq kasqanchispin cambiawasun. Chaykunatan necesitanchis kay pachaq mana allin ruwayninkunamanta t’aqakunapaq. ¿Imaynatan Jehová Dios llut’awanchis?

16, 17. a) ¿Imatan llank’i hallp’awan ruwakun allin mankata ruwakunanpaq? b) ¿Imaynatan Biblia yanapawanchis Jehová Diospa qhawarinanpaq ancha sumaq runa kanapaq?

¹⁶ Allin mankaqa allin llank’i t’uruwanmi ruwakun. Chaypaqmi ichaqa manka ruwaqka kaykunata ruwanan: Ñawpaqtaqa llank’i hallp’atan unuwan mayllin ima qhellikunatapas horqonanpaq, chaymantataq necesitakusqanman hinalla unuwan tupachin allin t’uruta ruwananpaq.

¹⁷ Rikusqanchis hina allin mankata ruwananpaqqa llank’i hallp’atan unuwan mayllin, allin t’uru kananpaqpas unuwanmi allinta tupachin. Unuqa llank’i hallp’atan tukuchin mankata ruwanapaq hina kananpaq, chhaynatan Bibliapas kawsayninchista cambian. Bibliaqa yanapawanchismi amaña kay pacha runakuna hina yuyaykunapaq, chhaynapin Diospa qhawarinanpaq  ancha sumaq runakuna kapunchis (Efes. 5:26). Chayraykun sapa kutilla kallpachawanchis Bibliata sapa p’unchay leenapaq, huñunakuykunaman mana faltakunapaqpas, chaypin Bibliata estudianchis. Chaykunata mana saqespan Jehová Dioswan llut’achikunchis (Sal. 1:2; Hech. 17:11; Heb. 10:24, 25).

18. a) ¿Imaraykun yuyaymanananchis Bibliapi yachachikuykuna kawsayninchista cambiananpaq? b) ¿Ima tapuykunapin yuyaymanananchis?

¹⁸ Ichaqa Bibliata leeyqa kawsayninchista cambianapaq qallariyllanmi. Askha runakunan maynillanpi Bibliata leenku, allintataq yachankupas. Yaqapaschá chhayna runakunawan tuparqanki predicasqaykipi. Wakinqa umallankumantan rimanku wakin textokunata. * Ichaqa manan yachasqankuman hinachu kawsanku. Chay hinaqa, ¿imatan ruwanan kawsaynin cambiananpaq? Kallpachakunanmi Bibliaq yachachikuyninkuna sonqonman chayananpaq (Gál. 6:6). Chayraykun tiempota horqonanchis yachasqanchispi yuyaymananapaq. Tapukunanchismi: “¿Cheqaqpaqpunichu qhawarini religionniypi yachasqaykunata? ¿Rikurqanichu kawsayniypi chaykuna cheqaq kasqanta? ¿Ñoqata yanapawananpaq hinachu chay yachachikuykunata qhawarini, icha hukkunata yanapananpaq hinallatachu? ¿Jehová Diospas rimapayawashanman hinatachu qhawarini?”, nispa. Chay tapuykunapi yuyaymanaspaqa astawanmi Jehová Diosman asuykuyta munasun, astawantaq munakusunpas. Chaykunata ruwaqtinchisqa sonqonchismi kallpachawasun Diosta kusichinapaq hina kawsayninchista cambianapaq (Prov. 4:23; Luc. 6:45).

19, 20. ¿Bibliapi ima yuyaychayta kasukuymi askha bendicionkunata qowasun?

¹⁹ Sapa kutilla Bibliata leeypas, chaykunapi yuyaymanaypas kallpachawasunmi Pabloq kay nisqanta ruwanapaq: ‘Ñawpa kawsayniykichispi millay ruwaykunata wikch’upuychis, hinaspan mosoq runa-kaywan p’achawan hina churakuychis’, nispa (Col. 3:9, 10). Sichus Bibliapi yachachikuykunata allinta entiendesun chayman hinataq kawsasunpas chayqa, kallpachakushallasunmi allin runa kanapaq, chaytaqmi yanapawasun Satanaspa trampankunaman mana urmanapaq.

²⁰ Apóstol Pedron yuyarichiwanchis: “Ama Diosta manaraq reqsishaspa kawsasqaykichis millay munayniykichisman hinaqa kawsaychischu”, nispa. Nillarqantaqmi aswanpas tukuypi ch’uyata kawsanapaq kallpachakunanchista (1 Ped. 1:14, 15). Sichus kallpachakusun ñawpaqpi imayna yuyaykusqanchista, imakuna munapayasqanchista saqenapaq, sonqonchismantapachataq kawsayninchista cambiasun chayqa askha bendicionkunatan chaskisun, chaykunamantan qatimuq estudiopi yachasun.