Ima onqoypas jap’iwaqtinchisqa sinchi llakisqan tarikunchis, manan ima ruwanapaqpas ganas kanchu, mayninqa manan qolqenchispas aypanchu jampichikunanchispaq. ¿Imatan ruwawaq chhaynapi tarikuspa? Familiayki otaq amigoyki onqosqa kashan chayri, ¿imaynatan payta yanapawaq? Bibliaqa manaña medicinamanta willaq librochu chaypas consejokunatan qowanchis ima sasachakuykunatapas atipananchispaq.

Onqoyta aguantanapaq yanapaykuna

•   Doctorman riy

   Biblian nin: “Qhali runakunaqa manan doctorta necesitankuchu, onqosqakunan ichaqa necesitanku”, nispa (Mateo 9:12).

   ¿Ima ninantan nin?: Onqoshanki chayqa doctorman riy, paymi yanapasunki.

   Kayta ruway: Qhaliyanaykipaqqa allin tratamientotan maskhanayki qolqeykiq kasqanman jina. Chaymantapas manan juj doctorpa nisqallantachu ruwanayki juj doctorkunatapas tapukuwaqmi (Proverbios 14:15). Doctorman sut’ita willakuy imaykikunas nanashan chayta tapukuy imakunatas ruwawaq chaytapas, makillataq uyariy imakunatas doctor nisunki chaytapas (Proverbios 15:22). Ima onqoychus jap’ishasunki chaytaqa allintan yachanayki chayman jina jampichikunaykipaq. Onqoynikimanta yachayqa yanapasunkin allin yuyaywan imatapas ruwanaykipaq.

•   Qhalilla kanaykipaq cuidakuy

   Biblian nin: “Ejercicio ruwayqa yanapawasunmanmi”, nispa (1 Timoteo 4:8).

   ¿Ima ninantan nin?: Qhaliyanaykipaq allin kaqkunata ruway.

   Kayta ruway: Sapakutilla ejerciciota ruway, allinta mijuy, allinta puñuy, chay ruwaykunan yanapasunki, chaymanta yachaq runakunapas chaytan ninku. Sasaña chay ruwaykuna kanman chaypas kallpachakunaykin. Chaykunatan ichaqa doctorpa nisqanman jina ruwanayki, manan comuntachu.

•   Amigoykikunata niy yanapanasunkikupaq

   Biblian nin: “Cheqaq amigoqa tukuy tiempon munakun, sinchi llakikuy tiempopipas wayqe jinan qhawarisunki”, nispa (Proverbios 17:17).

   ¿Ima ninantan nin?: Amigokunaqa sasa tiempokunapin yanapanakunku.

   Kayta ruway: Amigoykiman willakuy imayna kashasqaykita chaymi yanapasunki thaj kanaykipaq. Chaymantapas familiaykikunaman amigoykikunaman sut’ita willay imapichus yanapasunkikuman chayta, paykunaqa kusisqan yanapasunkiku. Paykunaq yanapasqanmanta gracias niy. Sichus sayk’usqa kasqaykirayku manaña munawaqchu amigoykikuna sapa ratu jamunankuta chayqa willay ima ratupis, jayk’aqsi jamunkuman chayta.

•   Allin kaqkunapi piensay

   Biblian nin: “Kusisqa sonqoqa allin jampin, llakiq ñit’isqan sonqon ichaqa kallpata wañuchin”, nispa (Proverbios 17:22).

   ¿Ima ninantan nin?: Allin kaqkunapi piensaypas allinyanaykipi piensaypas yanapasunkin onqoyniykita aguantanaykipaq.

   Kayta ruway: Atisqallaykita ruway, amataq mana ruway atisqaykimantaqa nishuta llakikuychu. Amapuni jujkunaq imachus ruwasqanwanqa igualakuychu, amataq niychu ñaupaqpiqa allinmi karqani kunantaq mana nispaqa (Gálatas 6:4). Aswanpas listapi qelqay imakunatachus ruwayta munawaq chayta ichaqa ruway atinallaykita qelqay, chhaynapin mana pisipaqchu qhawarikunki (Proverbios 24:10). Atisqaykiman jinaqa jujkunapaqpas imallatapas ruwapuwaqmi. Chayta ruwaspan kusisqa kanki manataq sasachakuynillaykipichu piensanki (Hechos 20:35).

¿Imaynatan Dios yanapasunki?

 Manaña milagrota ruwaspachu Jehová Dios a qhaliyachisunki chaypas, payqa yanapasunkin onqoyniykita aguantanaykipaq. Chaytan Biblia sut’ita willashan. Chhaynaqa, ¿imaynatan Jehová Dios yanapan serviqninkunata?

 Thaj kaytan qosunki. Biblian nin: “Diosqa runaq mana entiendey atisqan thaj kayta qosunkichis”, nispa (Filipenses 4:6, 7). Diospa qosqan thaj kaywanqa manañan nishutachu llakikunki. Chaypaqmi ichaqa llapa llakikuyniykikunata payman willakunayki, payqa thaj kaytan qon mañakuqninkunaman (1 Pedro 5:7).

 Yachaytan qosunki. Jehová Diosqa yanapasunkin allin yuyaywan imatapas ruwanaykipaq (Santiago 1:5). Chaypaqmi ichaqa Bibliata estudianayki chayman jinataq kausanaykipas, chayta ruwaspan allin yuyayniyoq kanki.

 Sumaq kausaytan prometesunki. Bibliapin Jehová Dios prometewanchis: “Chaypi tiyaqqa manan pipas ninqachu: Onqosqan kashani, nispaqa”, nispa (Isaías 33:24). Chay willakuymi yanapashan askha runakuna onqoyninkuta aguantanankupaq, mana jampiy atina onqoyniyoqña kanku chaypas (Jeremías 29:11, 12).