1, 2. a) Mariata watukuq runaqa, ¿ima nispanmi rimaykurqa? b) ¿Imapim Mariapa vidanqa cambiarurqa chay runapa watukusqanwan?

MARIAQA qawarikuspanmi wasinman yaykumuq huk runata rikururqa. Chay runaqa manam Mariapa tayta-mamanwan rimaytachu munan aswanqa Mariawanmi, chaymi payqa admirakurqa. Chay mana reqsisqa runaqa manam Nazaret llaqtamantachu karqa. Chay llaqtachapiqa lliwmi reqsinakuqku. Chay runam Mariata kaynata nirqa: “Rimaykullayki Diospa favorecesqan Maria, [Jehova Diosmi] qanwan kachkan”, nispa (leey Lucas 1:26-28).

² Bibliam willawanchik Mariaqa Nazaret llaqtayoq Eliypa churin kasqanmanta. Chaynataq Josey sutiyoq runapa casarakunankupaq rimapayasqanña kasqanmantapas, payqa carpintero wakcha runa kaspanpas Diosman sonqom karqa. Mariaqa tanteakurqañam Joseywan casarakuspan payta yanapaspan wawa-churinku uywananpaq kasqanpi. Ichaqa chay visitaqnin runam willarqa Diospa tanteasqanman hina ruwananpaq kasqanta, chaywanqa Mariapa vidanqa manam kikinpa tanteasqanman hinañachu karqa.

3, 4. Mariamanta allinta yachanapaqqa, ¿pikunapa yachachisqanpim mana hapipakunachu? ¿Imaynatam Mariamanta allinta yachachwan?

³ Achka runakunam admirakunku Bibliaqa Mariapa vidanmanta pisillapi willakusqanwan. Imakuna ruwasqanmantam pisillapi willawanchik, ichaqa manam willawanchikchu imayna rikchayniyoq otaq sayayniyoq kasqanmantaqa. chaywanpas Mariamanta yachayninchikqa ancha allinmi.

⁴ Mariamanta allinta yachanapaqqa manam hapipakunanchikchu religioso runakunapa yachachisqanpiqa. Runakunaqa imayna piensasqankuman hinam Mariapa rikchayninta dibujanku otaq pintanku, ruwankutaqmi yesowan otaq imawanpas. Humillakuq Mariataqa yanqataqmi kayna rimaykunawan sutichanku “Diospa maman” otaq “Hanaq pachapi kamachiq reina”, nispa. Religiosokunapa yachachisqanmantaqa Bibliapa yachachisqanmi aswan allinqa. Mariamantam Biblia willawanchik iñiyniyoq chaynataq qatipakunanchikpaq kasqanmanta.

5. a) ¿Imayna kasqantam Mariaqa qawachirqa angel Gabriel saludaykuptin? b) ¿Imamantam Mariaqa yacharqa?

⁵ Mariaman watukuq mana reqsisqan runaqa angel Gabrielmi karqa. “Rimaykullayki Diospa favorecesqan Maria” nisqanta ‘uyariruspanmi mana imanakuytapas atispan’ tapukurqa imanasqa chayna saludasqanmanta (Luc. 1:29). Mariaqa humillakuspanmi Diospa favorninta maskarqa manam runakunapa favorecesqan kaytachu. Ñoqanchiktapas Diosqa favorecewasunmi Maria hina humillakuq kaptinchikqa. Mariaqa yacharqam hatunchakuqkunataqa Dios humillasqanmanta, humillakuqkunatañataq kuyakuywan yanapasqanmanta (Sant. 4:6).

6. ¿Imapaq favorecesqa kasqanmantam angelqa Mariaman willarqa?

⁶ Mariapa humillakuq kayninqa allinpunim karqa, Diosmi tanteasqanman hina munayninta ruwananpaq Mariata akllarqa. Angelmi willarqa huk wawata wachakunanpaq. Chay wawaqa tiempo pasasqanman hinam lliw runakunamantapas ancha reqsisqa karqa. Angel Gabrielmi nirqa: ‘Diospa Churinwan sutichasqam kanqa. Señor Diospunim rey kananpaq churanqa ñawpaq abuelon Davidta hina. Gobiernonqa manam tukunqachu’, nispa (Luc. 1:32, 33). Waranqa wata ñawpaqtaraqmi Diosqa prometerqa Davidpa mirayninmanta wiñaypaq gobernante kananta, chaytam Mariaqa yacharqa (2 Sam. 7:12, 13). Mariapa wawanqa karqa Diosta serviqkunapa unay watakunaña suyasqanku Mesiasmi otaq Cristom.

7. a) ¿Imamanta mana penqakuspanmi Mariaqa angelta tapurqa? b) ¿Imaynatam Mariata qatipakunmanku mozo-sipaskunaqa?

⁷ Chaymantapas chay wawamantam angelqa nirqa: ‘Sutichasqam kanqa Diospa Churinwan’, nispa. ¿Imaynataq tulluyoq aychayoq warmiqa Diospa Churinta wachakunman? Mariaqa manaraqmi Joseywanqa casarasqachu karqa, ¿imaynataq wawayoq kayta atinman karqa? Chaymi kikin Mariapas kaynata tapukurqa: “Manaraq qariwan kachkaspayqa ¿imaynataq wawayoqqa kayman?”, nispa (Luc. 1:34). Mariaqa manam penqakurqachu doncella otaq virgen kasqanmantaqa. Chayna kaynintaqa anchatam valorarqa. Kay tiempopi mozo-sipaskunaqa yaqa lliwmi chayna kayninkutaqa chaylla yanqacharuyta munanku, qariwan otaq warmiwan manaraq kaqkunamantaqa burlakunkum. Runakuna imayna piensayninkupi cambiaptinkupas Jehova Diosqa manam cambianchu (Mal. 3:6). Maria hina  chuya sonqokunataqa Jehova Diosqa anchatam valoran (leey Hebreos 13:4).

8. ¿Imaynatam Mariaqa huchallikuq kaspanpas mana huchallikuq wawata wachakurqa?

⁸ Mariaqa Diosman sonqo kaspanpas huchallikuq otaq pantaq warmim karqa. ¿Imaynatam wachakunman karqa mana huchallikuq otaq chuya wawata? Angel Gabrielmi nirqa: “Chuya Espiritu qanman hamuptinmi hanaq pachapi Diospa atiynin puyu hina pampaykusunki. Chayraykum Diospa sapaqchasqan naceq wawapas sutichasqa kanqa Diospa Churinwan”, nispa (Luc. 1:35). Runakunaqa huchallikuq kasqanchikraykum wawa-churinchikkunapas huchallikuq nacenku. Chayraykum Jehova Diosqa atiyninwan Churinpa vidanta Mariapa wiksanpi rikurichirqa, hinaspam Churinqa chuya otaq mana huchayoq nacenanpaq tukuymanta ampararqa. ¿Creerqachu Mariaqa angelpa nisqanta? ¿Ima nirqataq Mariaqa?

9. a) Mariamanta Bibliapa, ¿ima nisqanpim wakin runaqa mana reparankuchu? b) ¿Imaynatam angelqa Mariata iñiyninpi kallpancharqa?

⁹ Wakinqa manam creenkuchu Maria imayna wiksayakusqanmanta willakuykunataqa. Dios imayna kasqanta estudiaq runakunapas manam creenkuchu doncella warmi wiksayakusqanmantaqa. Angel Gabrielmi kaynata nirqa: “Diospaqqa manam imapas sasaqa kanchu”, nispa. Chayna nisqanpiqa maynata estudiaspankupas paykunaqa manam reparankuchu (Luc. 1:37). Mariaqa iñiyniyoq kaspanmi angelpa nisqanpi confiarqa. Astawanraq convencechinanpaqmi angel Gabrielqa willarqa qolluq nisqanku ayllun Elisabetpas yuyaqña kachkaspanpas Diospa atiyninwan wiksayakusqanmanta.

10. ¿Imanasqataq Diospa kamachisqanqa sasa karqa Mariapaq?

¹⁰ ¿Imatam Mariaqa ruwarqa? Payqa mana iskayrayaspanmi angelpa nisqanman hina Diospa munaynin paypi cumplikunanpaq saqerqa. Ichaqa sasachá karqa chaypaq tanteakuyninqa. Payqa piensarqachá Joseypa rimapayasqanña kasqanpi. ¿Munanqachu Joseyqa Mariawan casarakuyta wiksayoq kasqanta yacharuspan? Yaqapaschá Mariaqa hukmanyasqa tarikurqa imata ruwananpaq Diospa kamachisqanwanqa. Imayna kaptinpas Diospa Churinta wachakunanpaq hinaspa tukuy mana allinmanta cuidananpaqmi Mariaqa tanteakurqa.

11, 12. a) Diospa kamachisqan sasa kaptinqa, ¿imaynam sientekurqa wakin qarikunapas? b) ¿Imayna kasqantam Mariaqa qawachirqa angelta imayna contestasqanwan?

¹¹ Bibliam willawanchik Diospa kamachisqan sasa kaptinqa  wakin qarikunapas mana chaylla ruwasqankumanta. Moisesmi nirqa: “¡Ay Señorlláy!” qanmanta willakuytaqa manam atiymanchu nispa (Ex. 4:10). Jeremiaspas nirqam: “¡Ay Señor Diosnilláy, ancha warmaraqmi kallani!” kamachiwasqaykita ruwanaypaqqa, nispa (Jer. 1:6). Jonasñataqmi Diospa kamachisqanta mana kasukuyta munaspan huklaw nacionman pasakurqa (Jon. 1:3). Mariaqa, ¿imatam nirqa?

¹² Angel Gabrielmanmi nirqa: “Nisqaykipi hinayá ñoqawan rurasqa kachun. Señorpa sirvientallanmi ñoqaqa kani”, nispa (Luc. 1:38). Chayna nisqanwanmi qawachirqa humillakuspan sirvienta hina kasukuy munasqanta. Sipas kaq sirvientakunaqa patronninpa humillasqanmi karqaku, paypa tanteasqanman hinam kawsaqku. Mariaqa Jehova Diostam qawarqa patronninta hina. Payqa yacharqam Diosman sonqo kaqkunaqa mana haykapipas saqesqa kasqankuta, kamachisqan sasa kaptinpas cumplinanpaq kallpanchakuqkunataqa Dios bendecisqanmanta, chaywanmi Mariaqa amparasqa sientekurqa (Sal. 18:25).

13. ¿Imatam Mariamanta yachachwan Diospa kamachisqankuna sasa otaq mana ruway atinapaq hina rikchakuwaptinchikqa?

¹³ Wakinpiqa Jehova Diospa kamachiwasqanchikkunam rikchakuwanchik sasa ruwanapaq otaq mana ruway atinapaq hina. Ichaqa Palabranwanmi Diosqa kallpanchawanchik Maria hina tukuy sonqonchikwan confiaspa munayninta ruwanapaq (Prov. 3:5, 6). ¿Maria hinachu kasukusun? Chaynata kasukuptinchikqa Jehova Diosmi bendeciwasun hinaptinmi iñiyninchikpipas astawan ñawparisun.

14, 15. a) ¿Imaynatam Diosqa Mariata kallpancharqa Elisabetpa wasinman riptin? b) Mariapa, ¿imayna kasqantam willawanchik Lucas 1:46-55 nisqankunapi?

¹⁴ Elisabetmanta angel Gabrielpa willasqanqa Mariatam astawan kallpancharqa. Chaymi Mariaqa chaylla pasarqa Elisabetpa kasqan Juda lawman yaqa kimsa otaq tawan punchaw puriyta. Elisabetpa qosanmi karqa Zacarias sutiyoq sacerdote, paykunapa wasinman chayaruptinmi Jehova Diosqa Mariata iñiyninpi astawan kallpancharqa. Mariaqa saludaykuptinmi Elisabetpa wiksanpi wawa kusikuymanta kuyuyta qallaykurqa, hinaptinmi chuya espiritupa yanapayninwan Elisabetqa nirqa: “Señorniypa maman”, nispa. Diosmi payman revelarqa Mariapa wawanqa Señor otaq Cristo  kasqanmanta. Chaymantapas Mariaqa Diosman sonqo hinaspa kasukuq kasqantam alabarqa kaynata nispan: “Creesqaykiraykum qamqa ancha kusisqa kanki”, nispa. Chaytam nirqa chuya espiritupa yanapayninwan (Luc. 1:39-45). Mariaman Jehova Diospa prometesqankunaqa cumplikunqapunim.

¹⁵ Elisabetta Mariapa imayna contestasqanqa Bibliapim kachkan, chay kutipim Mariaqa astawan rimarqa wakin kutikunamantaqa (leey Lucas 1:46-55). Payqa alabaspanmi Jehova Diosta agradecekurqa Churinta wachakunanpaq favorecesqanmanta. Jehova Diosqa hatunchakuqkunatam humillan, humillakuspa serviqninkunatam yanapan nisqanwanmi iñiyniyoq kasqanta qawachirqa.  Chayna rimasqanqa qawachirqataqmi Hebreo rimaypi Diospa Palabranmanta allinta yachasqanta, payqa rimarqam 20 masnin textokunamanta. *

16, 17. a) ¿Imaynatam qawachirqaku Diospa Palabran respetasqankuta Mariawan Jesusqa? b) ¿Imatam amistadmanta yachachiwanchik Mariawan Elisabetqa?

¹⁶ Mariaqa imayna rimasqanwanmi sutillata qawachirqa Diospa Palabranpi yuyaymanaq kasqanta. Piensasqanman hina rimananmantaqa humillakuspanmi Bibliapa nisqanman hina rimarqa. Wawan Jesuspas tiempo pasasqanman hinam chaynata rimarqa, paymi nirqa: “Kay yachachisqayqa manam ñoqallapachu aswanqa kachamuwaqniypam”, nispa (Juan 7:16). ¿Diospa Palabranta chayna respetasqanchiktachu ñoqanchikpas qawachinchik? Icha, ¿piensasqanchikman hina yachachiytachu munanchik? Allinmi kanman Mariata qatipakuyninchikqa.

¹⁷ Mariaqa Elisabetpa wasinpim yaqa kimsa killa qeparqa, chaywanqa maynatachá kallpanchanakurqaku (Luc. 1:56). Chay willakuymi qawachiwanchik chayna amistadkunaqa kallpanchawaqninchik kasqanta. Jehova Diosta kuyaq amistadkunata maskaspaqa iñiyninchikpi ñawparispam Diosman astawan asuykusun (Prov. 13:20). Chaymantam Mariaqa wasinman kutirqa. ¿Ima ninqataq Joseyqa wiksayoq kasqanmanta yacharuspan?

18. ¿Imamantam Mariaqa Joseyman willarqa? ¿Imaynam Joseyqa tarikurqa chay willasqanwan?

¹⁸ Mariaqa manam suyarqachu Joseyman willakunanpaqqa wiksayoq kasqan sutilla rikurinantaraqchu. Manaraq willakuspanqa piensarqachá Diosman sonqo Josey imayna sientekunanpi. Chaywanpas valorchakuspanmi willakurqa imam sucedesqanmanta. Mariapa willakusqanwanqa Joseyqa llumpay hukmanyasqam tarikurqa. Kuyasqan Mariapa willasqanpi creeyta munaspanpas piensarqachá hukwan kakusqanta. Bibliaqa manam willawanchikchu Josey imakuna piensasqanmantaqa ichaqa willawanchikmi pipapas mana yachasqallan Mariamanta rakikuy munasqanta. Chay tiempopiqa casarakunankupaq comprometikuqkunaqa casarasqa hinañam karqaku. Joseyqa manam munarqachu hukkunapa qayllanpi Mariata penqaypi churaytaqa, chaymi mana pipapas yachasqallan rakikunanpaq tantearqa (Mat. 1:18, 19). Mariaqa maynatachá llakikurqa Josey imayna sientekusqanwanqa ichaqa manam hukmanyarqachu willakusqanta mana creesqanwanqa.

19. ¿Imaynatam Jehova Diosqa Joseyta yanaparqa allinta tanteakunanpaq?

 ¹⁹ Joseytaqa Jehova Diosmi yanaparqa allinta tanteananpaq. Mosqoyninpim huk angel willarqa Mariaqa milagrowan wiksayakusqanmanta. Chaywanqa, ¡maynatachá Joseyqa kusikurqa! Chaymi Jehova Diospa kamachisqanta Maria hina kasukunanpaq tantearqa. Mariawan casarakuspanmi Diospa Churinta uywarqaku (Mat. 1:20-24).

20, 21. ¿Imaynatam yanapanman casado kaqkunata otaq casarakuy piensaqkunata Mariamantawan Joseymanta yachasqanku?

²⁰ Mariamantawan Joseymanta yachasqankuqa allintam yanapanqa casarasqa kaqkunata chaynataq casarakuy piensaqkunatapas. Mariaqa kuyakuywan wawan atiendesqanta qawaspanchá Joseyqa anchata kusikurqa angelnintakama Diospa kamachisqan kasukusqanmanta. Chaymantapas cuentatachá qokurqa Diospa kamachisqanman hina tanteakuyqa allinpaq kasqanmanta (Sal. 37:5; Prov. 18:13). Joseyqa familianpi uma otaq nanachikuq kasqanraykuchá kuyapayakuywan imapaqpas tantearqa.

²¹ ¿Imatam yachachiwanchik Mariaqa Joseywan casarakunanpaq tanteakusqan? Wiksayoq kasqanmanta willakuptin mana creeptinpas Mariaqa pacienciakuspanmi Josey imayna tanteananpaq suyarqa, confiarqataqmi familianpi nanachikunanpaq allin qosa kananpipas. Mariaqa cuentatam qokurqa pacienciakuyqa allinpaq kasqanmanta. Chaymantapas Mariawan Joseyqa yacharurqakuchá tukuy sonqonkuwan parlarinakuyqa allinpuni kasqanta. Mariapa ejemplonta qatipakuyninkuqa mayna allinpunim Diosta serviq warmikunapaqqa (leey Proverbios 15:22).

22. ¿Imataq Mariatawan Joseyta yanaparqa casado vidankupi allin kanankupaq? ¿Imapaqmi kamachisqa karqaku?

²² Mariawan Joseyqa Jehova Diospa kamachikuyninman hinam casado vidankupi qallarirqaku. Imamantapas puntatam Jehova Diosta kuyarqaku, chaymantapas kallpanchakurqakum wawankuta Diospa agradonpaq hina kuyakuywan uywanankupaq. Chayraykum bendicionkunata chaskinanku karqa, ichaqa sasachakuykunapipas tarikunankum karqa. Diospa Churin Jesustam uywananku karqa, paytaqa enteron pachapim reqsinanku karqa.