1, 2. ¿Imanirtaq kanan witsanqa alläpa cuidakunantsik? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq fötukunata).

MËTSIKAQ doctorkuna y enfermërakunam muyakoq qeshyayoq nunakunata atiendiyan, peru tsë qeshya mana muyanampaqmi wantista, mascarïllakunata y maskunata utilizäyan. Tsënöllam noqantsikpis mana allikunata ruraq nunakunawan juntu kawantsik o trabajantsik. Pëkunanö këta mana munarqa alleqmi cuidakunantsik.

² Kanan witsan nunakunaqa manam Dios mandakunqankunata cäsukuyantsu. Timoteuman apostol Pablu cartakunqanchömi cläru nirqan, ushanan junaqkunachö nunakunaqa mas mana alliman tikrayänampaq kaqta (leyi 2 Timoteu 3:1-5, 13). Tsënö kayanqan mana gustamashqapis, ichikllapa ichikllapam pëkunanö pensar, parlar y rurar qallëkushwan (Prov. 13:20). Tsëmi kë yachatsikïchöqa rikärishun, Diosta mana cäsukoq nunakuna imanö kayanqanta, y Diosta sirweqkuna imanö kayanqanta. Jina rikäshunmi Diosta mana sirweq nunakunapa rurëninkunapita imanö cuidakunapaq, y wakin nunakunata Diospita yachatsirnin imanö yanapanapaq kaqta.

3. ¿Pikunataq 2 Timoteu 3:2-5 textu ninqannö kayänan karqan?

 ³ Rikärinqantsiknömi apostol Pabluqa nirqan ‘alläpa mana alli tiempukuna’ kanampaq kaqta. Tsëpitanam nirqan nunakunaqa imakunachö mana alli kayänampaq kaqta. Jina tsënöllam Romänus 1:29-31 textuchöpis parlan. Peru Timoteuchöqa mastam nin. Y “nunakunam kayanqa...” nirmi parlar qallëkun. Tsënö nirqa ollqukunapaq y warmikunapaqmi parlëkan, porqui llapankunam mana allikunata rurayan. Peru Diosta sirweqkunaqa alläpa jukläyam kayänan karqan (leyi Malaquïas 3:18 *).

4. ¿Qamqa orgullösu nunakuna imanö kayanqantaraq ninkiman?

⁴ Apostol Pabluqa nirqan nunakunaqa alabakoq, precisaq tukoq y pasëpa alli tukoq kayänampaq kaqtam. Tsënö nunakunaqa imatapis rurëta yachayanqampita, shumaqllan o qellëyoq kayanqampitam wakinkunapita mas precisaq kayanqanta pensayan, y alläpa respetayänanta y alabayänantam munayan. Tsënö nunakunapaq parlarmi juk yachaq nuna kënö nirqan: “Shonqunkunachömi altaryoq kayan y kikinkunallaman qonqurikïkur adorakoq cuentam kayan”. Wakin nunakunaqa niyan orgullösu këqa alläpa feyu kanqantam y hasta orgullösu kaqkunapis jukkuna orgullösu kayanqanta rikarqa melanäyanqantam.

5. ¿Imataq pasashqa Diospa wakin sirweqninkunawan?

⁵ Orgullösu këqa Jehoväpitam rakimantsik y Diablupa munëninmi (Sal. 10:4; 1 Tim. 3:6). Tsëmi Jehoväqa orgullösu nunataqa alläpa chikin (Prov. 6:16, 17). Peru llakinëpaqqa, Diospa sirweqninkunapis wakinqa orgullösu tikrakuriyanqanmi. Jukqa karqan Judäpa reynin Uzïasmi. Bibliam kënö willakun: “Rey këninchö mas patsakärirnam orgullösu tikrakurirqan, tsënö këninmi mana alliman chätsirqan y Jehovä Diosta mananam cäsurqannatsu. Diospa templunmanmi yëkurqan altarchö inciensuta kayanampaq”. Rey Ezequïaspis orgullösum tikrakurirqan, peru tsëpitaqa humillakurqanmi (2 Crön. 26:16; 32:25, 26).

6. (1) ¿Davidqa orgullösu tikrakurita puëdinmantsuraq karqan? (2) ¿Imataq yanaparqan orgullösu mana tikrakurinampaq?

⁶ Wakinkunaqa orgullösu tikrakuriyan alläpa shumaqllan y reqishqa karnin, müsicata toquëta yacharnin, kallpasapa karnin o wakinkuna alabapäyaptinmi. Peru Davidqa shumaqllan y reqishqa këkar y imëkata rurëta yachëkarpis humildim karqan. Këllaman pensarishun. Goliat-ta wanuratsiptinmi Rey Saulqa wamranwan casatsita munarqan, peru Davidqa humildi karninmi reypa mashan këta munarqantsu (1 Sam. 18:18). ¿Imataq yanaparqan orgullösu mana tikrakurinampaq? Cuentachömi katseq Diosnintsik humildi karnin imëka carguyoq kanampaq y imëka rurëta yachanampaq permitishqa kanqanta (Sal. 113:5-8). Entiendirqanmi Jehovälla imëkawan bendecishqa kanqanta (igualaratsi 1 Corintius 4:7 textutawan).

7. ¿Imaraq yanapamäshun humildi kanantsikpaq?

⁷ Noqantsikpis Davidnö humildi këtam procuranantsik. Hasta Jehoväpis ciëluchö y Patsachö mandakoq këkarpis humildim (Sal. 18:35). Tsëmi Diosnintsik kënö consejamanqantsikta cäsukunantsik: “Shonqupita  patsë kuyakurnin ankupäkoq këta, alli këta, qollmi shonqu këta, yachanëpaq këta y alläpa pacienciayoq këta imëka röpatanö vistikuyë” (Col. 3:12). Kuyakoq nunaqa, manam alabakuntsu ni allish tukuntsu (1 Cor. 13:4). Jinamampis, musyantsikmi humildi kanqantsikta rikämarnintsikqa wakin nunakunapis Jehoväta sirwita munariyänampaq kaqta (1 Pëd. 3:1).

8. (1) ¿Imanötaq kananqa rikäyan wamrakuna teytankunata mana cäsukuyanqanta? (2) ¿Imatataq Bibliaqa wamrakunata mandan?

⁸ Jina Pabluqa nirqanmi nunakunaqa nuna mayinkunata mana allipa tratayänampaq kaqtapis. Nirqanmi wamrakunaqa teytankunata mana wiyakuyänampaq kaqta. Kanan witsankunaqa librukuna, pelïculakuna y televisionpa yarqamoqkunam rikätsikun teytakunata mana cäsukïqa allilla kanqanta. Peru rasun kaqchöqa mana wiyakoq këqa familiachö shumaq kawakïtam ushakätsin y entëru naciontam mana alliman churan. Tsëmi unë witsan Grecia nacionchöqa juk nuna teytanta maqaptinqa llapan derëchunta qochiriyaq, y Römapa leyninnam juk wanutsikoqtawan igualatseq. Rasuntachi Bibliaqa wamrakunata mandan teytankunata respetayänampaq (Ex. 20:12; Efes. 6:1-3).

9. ¿Imaraq jövinkunata yanapanqa teytankunata cäsukuyänampaq?

⁹ ¿Imataq wamrakunata yanapanqa Diosta mana respetaq nunakunanö mana kayänampaq? Pëkunata kuyarnin teytankuna imëkata rurayanqanman pensayanqanmi. Jina teytankunata wiyakuyänampaq Diosnintsik imanir mandanqanta entiendiyanqanmi, agradecikoq kayänampaq yanapanqa. Jövinkuna teytankunapaq allita parlayaptinqa, wakin jövinkunapis teytankunata respetayanqam. Peru teytakuna wamrankunata mana kuyayaptinqa, jövinkunapaqqa teytankunata respetëqa manam fäciltsu kanqa. Peru kuyayaptinqa imata rurëta munarpis teytankunata llakitsita mana munarninmi alleq portakuyanqa. Austin jutiyoq jövinmi kënö nin: “Höraqa mana allikunatam rurarita munaq kä, peru teytäkunaqa clärum entienditsiyämaq imakunata rurëta puëdinqäta y mana puëdinqäta, y imë hörapis parlakuriyänäpaqmi listu këkäyaq. Y biennïpaq niyämanqanta musyarmi, cäsukoq kä”.

10, 11. (1) ¿Diosta mana sirweq nunakunaqa imanötaq kayan? (2) ¿Y cristiänukunaqa imanötaq kayänan karqan?

¹⁰ Jina apostol Pabluqa nirqan nunakunaqa mana agradecikoq kayänampaq kaqtam. Tsënö nunakunaqa manam yanapayanqampita agradecikuyantsu. Jina nirqanmi jaqikoq y ima acuerdumampis chëta mana munaq kayänampaq kaqta. Tsënö nunakunaqa manam ima problëmatapis altsë munayantsu. Jina nirqanmi wakin nunakunaqa Diospa contran churakaq y nuna mayinta rantikoq kayänampaq kaqta. Tsënö nunakunaqa nuna mayimpaq y Diospaqmi alläpa mana allikunata parlayan. Jina chikikur tumpakoqmi kayänan karqan. Tsënö nunakunaqa wakinkunata mana allichö quedatsiyänanrëkurmi mana kaqta parlayan. *

¹¹ Peru Jehoväta sirweqkunaqa nuna mayinkunata imëpis kuyayashqam. Tsëmi Jesusqa nirqan Moises qellqanqan leypa ishkë kaq mandakïninchöqa, nuna mayinkunata kuyayänan mas precisaq kanqanta. Tsënö kuyakïqa agäpe nishqanmi (Mat. 22:38, 39). Jina nirqanmi cristiänukunaqa kuyakoq kayanqampita reqishqa  kayänampaq kaqta (leyi Juan 13:34, 35). Y hasta chikeqninkunatam kuyayänan karqan (Mat. 5:43, 44).

12. ¿Imanötaq Jesusqa nunakunata kuyanqanta rikätsikurqan?

¹² Jesusqa nunakunata alläpam kuyarqan. Tsëmi Diospita yachatsinampaq markan markan ëwarqan, wiskukunata, cöjukunata, lepra qeshyayoqkunata, sordukunata kachakätsirqan y wanushqakunata kawaritsirqan (Lüc. 7:22). Y hasta wakin nunakuna chikïkäyaptimpis llapan nunakunata salvanampaqmi wanurqan. Teytan kuyakoq kanqantam cläru rikätsikurqan. Jehoväpa testïgunkunapis Jesus ruranqannöllam nuna mayintsikkunata kuyantsik.

13. ¿Imanöraq wakinkunata yanapanman kuyakoq kanqantsik?

¹³ Kuyakoq kanqantsikta rikämarnintsikmi, wakin nunakunaqa Jehoväta sirwita munariyan. Këllaman pensarishun, Tailandiapita juk nunam juk jatun asamblëaman ëwarqan y alläpa kuyakoq kayanqanta rikanqanmi alläpa gustarqan. Tsëmi wayinta kutirirqa semänachö ishkë kuti Bibliapita yachatsiyänampaq mañakurqan. Llapan familiankunatam Bibliapita parlaparqan y joqta killallatam reunionchöna Bibliata leyï tocarirqan. Y noqantsikqa, ¿nuna mayintsikta rasumpaku kuyantsik? Tsëta musyanapaqqa kënömi tapukunantsik: “¿Yanapëta procuräku familiäta, congregacionchö cristiänu mayïkunata y Diospita yachatsinqä nunakunata? ¿Jehovänöku llapan nunakunata kuyä?”.

14, 15. (1) ¿Imanötaq mëtsika nunakuna kayan? (2) ¿Ima cambiutataq wakin nunakuna rurayashqa?

¹⁴ Jina kë ushanan junaqkunachöqa nunakunaqa manam alli rurëkunata kuyayänantsu karqan, y tsënö këpitaqa cuidakunantsikmi. Tsëpaq parlarmi juk Bibliaqa nin “alli kaq rurëkunapa chikeqnin” kayanqanta. Jina peqankunata tsarëta mana yachaq, alläpa lïsu y munëninkunallata rurakoqmi kayänan karqan. Juk parlakïchöqa, kikinkunallaman pensarmi  rurayanqankuna jukkunata llakitsinampaq kaqmanqa pensayänantsu karqan.

¹⁵ Peru alläpa kushikïpaqmi, imëka chukaru animalnöpis mana kuyakoq nunakuna kuyakoq tikrayanqanta rikëqa (leyi Isaïas 11:6, 7 *). Isaïas libruqa willakun atoq, leon, üsha y becërru mana mantsanakushpa juntu kayänampaq kaqtam. Y entëru Patsachö alli kawakï kanampaq kaqtam willakun, porqui llapankunam Jehoväta reqiyänan karqan (Is. 11:9). Musyanqantsiknöpis, animalkunaqa manam Jehoväpita yachakïta puëdiyantsu, tsëmi kë profecïaqa nunakuna mana alli geniunkunata cambiayänampaq kaqta parlëkan.

16. ¿Imanötaq wakin nunakunata Biblia yanapashqa cambiayänampaq?

¹⁶ Wakin nunakunaqa, nuna mayinkunatam imëka mana allikunata rurayaq. Imëka leonnömi mantsëpaq kayaq, peru kananqa nuna mayinkunawan allinam kawakuyan. Tsënö cambiayanqantaqa leyita puëdintsik, jw.org päginachö “La Biblia les cambió la vida” neq willakïchömi. Diospa sirweqnin tikrashqa nunakunaqa, manam janan shonqullatsu Diosta sirwiyan. Janan shonqulla sirweqkunaqa, “Diostam sirwi” nikarpis rurëninkunawanqa Diosta mana cäsukuyanqantam rikätsikuyan. Peru Jehoväta rasumpa kuyaq nunakunaqa, mana alli nuna kashqa këkarpis alli nuna këmanmi tikrayashqa (Efes. 4:23, 24). Diospita yachakuyanqanmannömi, consëjunkunata wiyakïqa alläpa precisanqanta cuentata qokuyan. Tsëmi pensëninkunata cambiayan y alli kaqllatana rurëta procurayan. Tsënö cambiuta rurayänanqa manam fäciltsu, peru Diosta rasumpa kushitsita munayaptinmi santu espïritu yanapan.

17. ¿Imatataq rurashwan Diosta mana sirweq nunakunata mana qatinantsikpaq?

¹⁷ Diosta mana sirweqkunapita, Diosta sirweq kaqkuna jukläya kayanqanqa mas clärunam rikakun. Tsëmi Diosta mana sirweq nunakuna rurayanqanta mana qatinapaqqa alleq cuidakunantsik. Jehoväqa 2 Timoteu 3:2-5 textuchö clärum nimantsik tsënö nunakunapita rakikäkurinapaq. Rasumpa kaqchöqa, pëkunapita paqwë rakikäkuritaqa manam puëdintsiktsu, porqui trabäjuchö, escuëlachö o mëchöpis pëkunawanqa itsa juntu këkäshun, peru pensëninkunata y imanö portakuyanqantaqa evitëta puëdintsikmi. Y tsëpaqqa Jehoväwan mas amïgu kanapaqmi Bibliata leyinantsik y pëta rasumpa sirweqkunallatam amïguntsikpaq akranantsik.

18. ¿Imanötaq wakin nunakunata yanapanman alli portakunqantsik y parlakunqantsik?

¹⁸ Jina nunakunata imë hörapis Diospita yachatsitam procuranantsik, y mas wanayanqan hörachö shumaq parlapärinapaqmi Jehoväta mañakunantsik. Willakushun Jehoväpa testïgun kanqantsikta, tsëmi alli portakoqta rikämarnintsik noqantsiktaqa alabamäshuntsu, sinöqa Diosnintsiktam alabayanqa. Porqui Diosnintsikmi yachatsimarquntsik chikinqan rurëkunata y mana alli munëkunata melanänapaq, jina “alli juiciuwan, alli kaqta rurar y llapan shonquwan Diosta sirwirnin” kawakunapaq (Tïtu 2:11-14). Jehovä nimanqantsikta cäsukushqa y alli portakushqaqa, itsa nunakuna kënö nimäshun: “Qamkunawan ëwëtam munayä, porqui qamkunawan Dios këkanqantam wiyayarqö” (Zac. 8:23).