Ir al contenido

Ri Biblia xukʼex ri kikʼaslemal

Ri Biblia xukʼex ri kikʼaslemal

Ri Biblia xukʼex ri kikʼaslemal

¿Jas xbʼanow che jun itzelalaj achi che xel ukʼuʼx chke ri rajil utzʼaqat y nim xeril wi? ¿Jas xubʼan jun ala che kel México rech xuya kan ri itzelalaj ukʼaslemal? ¿Jasche jun achi japonés xuya kan ri ciclismo? Chqilaʼ ri kkibʼij.

«In itzel achi, y kinbʼan nimal» (DENNIS O’BEIRNE)

XALAX PA RI JUNAB’: 1958

TINAMIT: INGLATERRA

NIK’AJ CHIK: JUN ITZEL ACHI CHE KRAJ TAJ KTZIJON KUK’ NIK’AJ CHIK

RI OJER NUK’ASLEMAL: Xinkʼiy pa ri kojonem católico irlandés, rumal che ri nutat pa Irlanda kel wi. Are kʼu utz ta kwilo che ri nufamilia nutukel kinkitaq bʼi pa ri iglesia. Knaʼtaj chwe che utz kwil ri jastaq re ri Dios. Rumal laʼ ronojel taq aqʼabʼ pa ri nuchʼat kinbʼan rezar ri padre nuestro, are chiʼ kbʼantaj ri nuchʼawem, kinchoman chrij ri kraj kubʼij.

Are chiʼ kʼa in ala na xwaj xwetaʼmaj jas riʼ ri rastafari xuqujeʼ utz xwil ri política junam rukʼ ri liga antinazi. Are kʼu are más utz xwil ri movimiento punk. Amaqʼel xintij drogas, más na ri marihuana. Kinqʼabʼarik, kinya ri nukʼaslemal pa kʼax y nim ta kenwil wi ri nikʼaj chik. Itzel kinwilo chiʼ kkesaj nufoto y kwaj taj kinchʼaw rukʼ nijun, xaq xiw kintzijonik we kwilo che nim ubʼanik ri kbʼix chwe. Are chiʼ knaʼtaj wariʼ chwe, kinwilo che xinux jun itzel winaq, xinbʼan kʼax, y xinbʼan nimal. Xaq xiw kintzijonik y kinsipan chke ri wachiʼl.

20 nujunabʼ, are chiʼ xwaj xwetaʼmaj chrij ri Biblia jun wachiʼl che kukʼayij drogas xumajij usikʼixik ri Biblia are chiʼ kʼo pa cárcel, jun qʼij naj xojtzijon rukʼ, chrij ri kojonem, ri iglesias y ri kubʼan ri Itzel cho ri uwach Ulew. Xinloqʼ jun nuBiblia y xinmajij usikʼixik. Xqasikʼij ri qaBiblia rukʼ ri wachiʼl, tekʼuriʼ xqamulij qibʼ rech kojtzijon chrij ri xqetaʼmaj. Kʼi ikʼ xqabʼan wariʼ.

Kinbʼij chiwe jujun taq jastaq che xqetaʼmaj pa ri Biblia: xqetaʼmaj che oj kʼo pa ri kʼisbʼal taq qʼij re wajun uwach Ulew riʼ, ri cristianos rajawaxik kkitzijoj ri utzalaj taq tzij re ri uQʼatbʼal tzij ri Dios, kkibʼan ta ri jastaq rech wajun uwach Ulew riʼ, kkinim ta kibʼ pa política xuqujeʼ xqetaʼmaj che ri Biblia kuya utz taq pixabʼ. Qas xqetaʼmaj che ri Biblia kubʼij ri qastzij, rumal laʼ xqachomaj che kʼo jun qastzij kojonem, are kʼu qetaʼm taj ¿jachin riʼ ri qastzij kojonem? Xqilo che ri iglesias che etaʼmatal kiwach kkinim kibʼ pa ri política xqil ronojel ri kkibʼano y xqilo che ri kkibʼano are ta ri xukʼut kan ri Jesús. Xqilo che ri Dios utz ta keril ri kojonem riʼ, rumal laʼ xqaj xqetaʼmaj chkij ri kojonem che qas ta etaʼmatal kiwach, rech kqilo we tajin kkibʼan ri kubʼij ri Biblia.

Xojtzijon kukʼ jujun kʼamal taq bʼe kech ri kojonem y xqabʼan kʼi preguntas chke. Rumal che qetaʼm chi ri kubʼij ri Biblia, xqaj xqilo we pa ri Biblia kesam wi ri kkibʼij. Are chiʼ xojtzijon kukʼ ri kʼamal taq bʼe rech ri e kojonem, amaqʼel xintaʼ che ri Dios che kinutoʼ che rilik we are ri qastzij kojonem rech kintzalij chi kukʼ. Are kʼu, kʼi chi ikʼ okʼowinaq che oj tzijonaq kukʼ ri winaq riʼ. Xqilo che majaʼ kqariq ri qastzij kojonem che qas kkikʼut ri kubʼij ri Biblia y rumal laʼ xwaj taj xintzalij kukʼ.

Kʼisbʼal re xojtzijon kukʼ ri testigos rech Jehová. Are chiʼ xqabʼan preguntas chke, xqilo che rukʼ ri Biblia xkitzalij wi uwach. Ri xkikʼutu xaq junam rukʼ ri qetaʼmam chik. Tekʼuriʼ, xqabʼan chi nikʼaj preguntas chke, chrij ri kuchomaj ri Dios chrij ri drogas, ri sikʼ y nikʼaj chik. Y xqilo che xuqujeʼ xkikoj ri Biblia are chiʼ xkitzalij uwach ri qapreguntas. Xqabʼij chke che kojbʼe kukʼ pa ri riqbʼal ibʼ pa ri Ja rech Ajawbʼal.

Kʼax xinriqo chiʼ xepe che uyaʼik rutzil nuwach rumal che kintzijon ta kukʼ e nikʼaj chik. Are kʼu xwilo che e utzalaj taq winaq y che qas utz kibʼanom che usukʼumaxik kibʼ. Qas ta utz xwilo che xechʼaw wukʼ, rumal laʼ xwaj ta chik xinbʼe pa ri riqbʼal ibʼ. Are kʼu, xintaʼ chi che ri Dios che kinutoʼ che rilik we are ri qastzij kojonem. Wariʼ xubʼano che xuya nuchuqʼabʼ y che xwaj xwetaʼmaj chrij ri Biblia kukʼ ri testigos rech Jehová.

RI BIBLIA XUKʼEX RI NUKʼASLEMAL: Wetaʼm che rajawaxik kinya kan ri drogas, rumal laʼ aninaq xinya kanoq. Are kʼu kʼax xinbʼan kan che uyaʼik ri sikʼ. Kʼi mul xwaj xinya kanoq are kʼu xinkun taj. Are chiʼ xkitzijoj chwe che e jujun xekunik xkiya kan utijik ri sikʼ, rumal laʼ xintaʼ che ri Jehová che kinutoʼo, y je wariʼ xinkunik xinya kanoq. Are kʼu xwetaʼmaj che nim ubʼanik kinbʼan nuchʼawem.

Jun chik che xinkʼexo are ri kinbʼan che usukʼumaxik wibʼ. Ri nabʼe mul che xinbʼe pa ri Ja rech Ajawbʼal intakʼabʼam bʼi ri nuwiʼ y sibʼalaj nimaʼq, nutzʼajom che azul eléctrico tekʼuriʼ xintzʼaj chi che naranja. Nukojom nupantalón junam rukʼ ri kkikoj ri vaqueros y jun chumpa re cuero che kʼo kʼi jastaq tzʼibʼatal chrij. Xinchomaj che rajawaxik taj kinkʼex wibʼ, paneʼ ri testigos rech Jehová kkibʼij chwe che rajawaxik kinkʼexo. Kʼisbʼal re xinchoman chrij ri kubʼij 1 Juan 2:15-17: «Miloqʼoqʼej ri uwach ulew, mawi ri jastaq ri e kʼo cho ri uwach Ulew. Apachin ri kuloqʼoqʼej ri uwach ulew, man kuloqʼoqʼej ta riʼ ri Tataxel». Xwilo che ri nubʼanom che usukʼumaxik wibʼ are tajin kinkʼutu che kinloqʼoqʼej ri uwach Ulew, y rech kinkunik kinkʼut ri nuloqʼoqʼebʼal che ri Dios rajawaxik kinkʼex wibʼ.

Tekʼuriʼ xwetaʼmaj, che are ta ri testigos rech Jehová ri kebʼin chwe che kinbʼe pa ri e riqbʼal ibʼ, xaneʼ are ri Dios, junam rukʼ ri kubʼij Hebreos 10:24, 25. Are chiʼ xinmajij bʼenam pa ri e riqbʼal ibʼ y xinchʼobʼ más kiwach ri qachalal, xwaj xinjach ri nukʼaslemal che ri Jehová y xinbʼan nuqasanjaʼ.

RI TEWCHIBʼAL CHE NURIQOM: Sibʼalaj kinmayo che ri Jehová kuyaʼo che kkʼojiʼ jun utz qachilanik rukʼ. Ri kubʼsal kʼuʼx y ri loqʼoqʼebʼal che kukʼutu ubʼanom chwe che kinwesaj uwach xuqujeʼ ri Jesucristo (1 Pedro 2:21). Xinwetaʼmaj che kinkunik kinkʼex ri nukʼaslemal y kinux jun utzalaj cristiano. Tajin kinkoj nuchuqʼabʼ rech kinkʼex ri nubʼantajik y kinux jun utz winaq che kloqʼoqʼenik, y kinkoj nuchuqʼabʼ che resaxik uwach ri Jesús are chiʼ utz kinbʼan che uchʼabʼexik ri wixoqil y ri walkʼwal. Xuqujeʼ kel nukʼuʼx chke ri wachalal pa ri nukojonik. Resaxik uwach ri Jesús ubʼanom jun utz winaq chwe, kinaʼo che kʼo chi nupatan y kenloqʼoqʼej ri wajil nutzʼaqat.

«Utz xkibʼan che nuchʼabʼexik» (GUADALUPE VILLARREAL)

XALAX PA RI JUNABʼ: 1964

TINAMIT: MÉXICO

NIKʼAJ CHIK: XUBʼAN TZʼIL TAQ MAK

RI OJER NUKʼASLEMAL: Junam xojkʼiy kukʼ ri wachalal pa jun lugar ubʼiʼ Hermosillo (Sonora, México), ri kʼo wi mebʼayil. Ri nutat xkamik are chiʼ in nitzʼ na, rumal laʼ ri nunan utukel xojukʼiyisaj. Kʼa in nitzʼ na are chiʼ xinmajij chak y xintobʼanik rech kʼo kqatijo, kʼo ta nuxajabʼ rumal che kʼo ta pwaq che uloqʼik. Oj kʼi oj kʼo pa jun ja, junam kukʼ ri nikʼaj chi familias.

Rumal che ri nunan ronojel taq qʼij kchakunik, kkun taj kojuchajij chkiwach ri winaq che kkibʼan kʼax chqe. Are chiʼ kʼateʼ seis nujunabʼ, jun ala che 15 ujunabʼ xnubʼan abusar sexualmente, y kʼi junabʼ je xubʼan chwe. Wariʼ xubʼano che xinchomaj che kʼo ta kubʼano che utz kenwil ri achijabʼ. Are chiʼ xintzukuj tobʼanik kukʼ ri kunanelabʼ y ri e kʼamal bʼe re ri qastzij taj kojonem xkibʼij chwe che wariʼ kʼo ta kubʼano.

Are chiʼ catorce nujunabʼ xinqʼalajisaj che in homosexual. Pa once junabʼ je xinbʼano y xenchʼabʼej e kʼi achijabʼ. Xwetaʼmaj usokaxik wiʼaj y xinkoj jun salón de belleza. Are kʼu xinkikot taj, xaneʼ sibʼalaj xinbʼisonik. Y xinchomaj che weneʼ utz ta ri tajin kinbʼano, amaqʼel kinchoman chrij we e kʼo utz taq winaq cho ri uwach Ulew.

Xnaʼtaj chwe are chiʼ ri wanabʼ xumajij retaʼmaxik chrij ri Biblia kukʼ ri testigo rech Jehová, tekʼuriʼ xubʼan uqasanjaʼ y xux testigo rech Jehová. Ri areʼ amaqʼel kutzijoj chwe ri tajin kretaʼmaj, are kʼu ri in qas ta xinta ri xubʼij. Sibʼalaj xinmayo rumal che uriqom utzilal pa ri ukʼulanem. Sibʼalaj utz kkibʼan che uchʼabʼexik kibʼ rukʼ ri rachajil y nim kkil wi kibʼ. Are chiʼ xqʼax ri tiempo xinmajij jun etaʼmanik re ri Biblia rukʼ jun qachalal ixoq. Nabʼe qas ta xwaj xinbʼano, are kʼu nojimal xkʼextaj ri nuchomanik.

RI BIBLIA XUKʼEX RI NUKʼASLEMAL: Xinbʼe pa jun riqbʼal ibʼ kukʼ ri Testigos y xinwilo che junam ta kibʼanik kukʼ ri winaq che xaq ketzeʼn chwij, ri e areʼ je ta kkibʼano. Xaneʼ rukʼ utzilal xinkichʼabʼej y nim xinkil wi. Utz xinnaʼo chiʼ xinnopan chilaʼ.

Xwil ri kiloqʼoqʼebʼal are chiʼ xinbʼe pa jun nim riqbʼal ibʼ y xwilo che paneʼ e kʼi kkiriq kibʼ, ri winaq riʼ kejunamataj rukʼ ri wanabʼ: e utzalaj taq winaq y kkibʼij ri qastzij. Xinchomaj «¿la are waʼ ri winaq che amaqʼel e nutzukum?». Sibʼalaj xinmay ri loqʼoqʼebʼal che kʼo chkixoʼl, y che amaqʼel kkikoj ri Biblia are chiʼ kkitzalij uwach ri preguntas. Xwilo che ri uTzij ri Dios kʼo xubʼan pa ri kikʼaslemal. Rukʼ wariʼ xinchʼobʼo che rajawaxik kinkʼex ri nukʼaslemal we kwaj kinkʼojiʼ kukʼ.

Sibʼalaj xinriq kʼax, rumal che ri nukʼaslemal junam rukʼ ri ukʼaslemal jun ixoq. Rajawaxik kinkʼex na ri kinbʼano chiʼ kintzijonik, ri nubʼinem, ri watzʼyaq, ri nuwiʼ y ri e wachiʼl. Ri winaq che xenwachilaj nabʼe, xkibʼij chwe: «¿Jasche kakʼex awibʼ? Kakʼex taj, chayaʼ kan ri etaʼmanik re ri Biblia. Kʼo yaʼ ronojel awukʼ». Sibʼalaj kʼax xinbʼan che ukʼexik ri nukʼaslemal.

Ri e tzij che kriqitaj pa 1 Corintios 6:9-11 xopan pa wanimaʼ, y xinchʼobʼo che kinkunik kinkʼex ri nukʼaslemal. Chilaʼ kubʼij: «¿La ma ta iwetaʼm chi ri winaq man e sukʼ taj man kkechbʼej ta ri rajawibʼal ri Dios? Mixsubʼutajik. Ri kebʼanow makunik kukʼ ixoqibʼ achijabʼ, mawi ri kekiqʼijilaj taq diosibʼ, mawi ri keqaj pa mak kukʼ nikʼaj chik, mawi ri achijabʼ ri kkibʼan kibʼ chi e ixoqibʼ, mawi ri achijabʼ ri kkibʼan ixoq che jun kach achi, [...] man kkechbʼej ta ri rajawibʼal ri Dios. E kʼo kʼu jujun chiwe e je taq waʼ nabʼe kanoq. Kimik kʼut ix chʼajtajinaq chik». Ojer ri Jehová xeʼutoʼ ri winaq rech xekunik xkikʼex ri kikʼaslemal, xuqujeʼ xinutoʼ in. Paneʼ naj tiempo xinkoj nuchuqʼabʼ, are kʼu ri xintoʼwik are ri pixabʼ y ri loqʼoqʼebʼal che xkikʼut ri Testigos chwe.

RI TEWCHIBʼAL CHE NURIQOM: Kimik kojkikot rukʼ ri wixoqil y tajin kqakʼut chuwach ri qalkʼwal ri pixabʼ che kubʼij ri Biblia. Knaʼtaj ta chi ri ojer nukʼaslemal, kimik kinkikotik rumal che nuriqom kʼi taq tewchibʼal y yaʼom nikʼaj eqeleʼn chwe. In kʼamal bʼe pa jun congregación, y e nutoʼm kʼi winaq rech kketaʼmaj ri qastzij chrij ri uTzij ri Dios. Rumal che xinkʼex ri nukʼaslemal xutoʼ ri nunan rech xumaj jun etaʼmanik re ri Biblia y chiʼ xqʼax ri tiempo xubʼan uqasanjaʼ. Xuqujeʼ jun chke ri wanabʼ che ojer xmakun kukʼ achijabʼ, xuqujeʼ xukʼex ri ukʼaslemal y xux testigo rech Jehová.

Xuqujeʼ jujun chke ri winaq che nabʼe xkibʼij chwe che kinkʼex ta ri nukʼaslemal kilom che kimik kʼo jun utzalaj nukʼaslemal. Ri in wetaʼm jasche xinkʼex ri nukʼaslemal. Nabʼe xintzukuj tobʼanik kukʼ ri winaq are kʼu xinkitoʼ taj; are kʼu ri Jehová qas xinutoʼo. Paneʼ xinnaʼo che taqal ta chwe, are kʼu ri areʼ xukʼut ri uloqʼoqʼebʼal y ri upaciencia chwe. Wariʼ kʼo ta kjunamataj wi rukʼ: ri areʼ are jun utzalaj Dios, kʼo nimalaj retaʼmabʼal, xinutatabʼej y xubʼano che kʼo jun utzalaj nukʼaslemal.

«Xinkikot ta rukʼ ri kʼo wukʼ y xinnaʼo che xaq nutukel in kʼolik» (KAZUHIRO KUNIMOCHI)

XALAX PA RI JUNABʼ: 1951

TINAMIT: JAPÓN

NIKʼAJ CHIK: XBʼE UKʼUʼX RUKʼ RI CICLISMO

RI OJER NUKʼASLEMAL: Xinkʼiy pa jun tinamit portuaria re Shizuoka (Japón), oj ocho pa ri qafamilia y xa pa jun ja oj kʼo wi. Ri nutat keʼukʼayij bicicletas y chiʼ kʼa in nitzʼ na amaqʼel kinukʼam bʼi pa ri carreras, wariʼ xubʼano che xbʼe nukʼuʼx rukʼ ri ciclismo. Ri areʼ are kraj che kinux jun ciclista profesional, rumal laʼ xinutijoj are chiʼ 14 nujunabʼ. Are chiʼ 16 nujunabʼ kopan 18 xinchʼak oxibʼ títulos rech kinbʼe pa ri competición nacional. Jun universidad kraj che kintzʼibʼaj wibʼ chilaʼ, are kʼu ri in xintzukuj jun chi lugar che are más utz na. Are chiʼ kʼo 19 nujunabʼ xinux jun ciclista profesional.

Pa ri tiempo riʼ, ri kwaj are che kinux jun utzalaj ciclista re Japón. Xwaj xinchʼak kʼi pwaq rech kentoʼ ri nufamilia y rech kʼo ta kajwataj chke, rumal laʼ amaqʼel xintijoj wibʼ. Are chiʼ sibʼalaj kinkos pa jun carrera o che ubʼanik ejercicio, amaqʼel kinchomaj che kwaj kinux jun ciclista y che utz taj kubʼan kebʼ nukʼuʼx. Pa jubʼiqʼ tiempo xwilo che kʼo upatan ri chuqʼabʼ che tajin kinkojo. Xinsikʼixik rech kinbʼe pa jun carrera, tekʼuriʼ xinchaʼik rech kinbʼe che uchʼakik ri título re campeón re Japón. Seis mul xinkanaj kan che segundo lugar.

Sibʼalaj kʼo nuchuqʼabʼ y kʼi mul xinchʼakanik, rumal laʼ xkibʼij Locomotora de Tokai chwe, jun lugar che kʼo pa ri tinamit. Sibʼalaj kwaj kinchʼakanik rumal laʼ kʼi ciclistas kkixeʼj kibʼ chnuwach rumal che kintoqʼobʼisaj ta kiwach pa ri carreras. Rukʼ ri tajin kinchʼako xinkunik xinloqʼ ri xwaj. Xinloqʼ jun wachoch che kʼo jun utzalaj gimnasio chupam y xinloqʼ jun carro che junam ri rajil rukʼ ri wachoch. Y rech kinriq ta kʼax pa ri petinaq, kʼi jastaq xinloqʼo y xinkʼol kan nurajil.

Paneʼ je wariʼ, are kʼu xinkikot taj y xinnaʼo che kʼo kajwataj na chwe. Pa ri tiempo riʼ in kʼulan chik y e kʼo oxibʼ walkʼwal. Amaqʼel kpe woyowal rukʼ ri wixoqil y kukʼ ri walkʼwal rumal jastaq che kʼo ta upatan, sibʼalaj kqʼalajin che ri nupalaj are chiʼ kʼo woyowal.

Jun qʼij ri wixoqil xumaj jun etaʼmanik re ri Biblia kukʼ ri testigos rech Jehová, wariʼ xubʼano che xukʼex ri ukʼaslemal. Are chiʼ xubʼij chwe che kraj kbʼe pa ri riqbʼal ibʼ, in xinbʼij che qonojel kojbʼek. Kʼa knaʼtaj na chwe are chiʼ jun kʼamal bʼe xopan wukʼ cho ja y xumaj jun etaʼmanik re ri Biblia wukʼ. Ri xwetaʼmaj qas xopan pa wanimaʼ.

RI BIBLIA XUKʼEX RI NUKʼASLEMAL: Ksach ta chwe chiʼ xinsikʼij Efesios 5:5. Che kubʼij: «Iwetaʼm chik chi konojel ri kemakun kukʼ ixoqibʼ achijabʼ, o kkibʼan tzʼilalaj taq jastaq, o kkirayij kʼiʼalaj taq jastaq (xa junam waʼ rukʼ ri kiqʼijilaxik taq diosibʼ), konojel waʼ man kʼo ta kechbʼal pa ri rajawibʼal ri Cristo ri xuqujeʼ rech ri Dios». Xwetaʼmaj che ri carreras rech ciclismo kʼo ubʼanik rukʼ ri apuesta y kubʼano che ri winaq kurayij kʼi jastaq, rumal laʼ ri retaʼmabʼal nukʼuʼx xubʼan kʼax chwe. Xwilo che rech kinkikotemaj ri Jehová, rajawaxik xinya kan ri ciclismo, sibʼalaj kʼax xinriq che uyaʼik kanoq.

Sibʼalaj utz xinriq pa ri nukʼaslemal y xwaj xinmajij chi jumul. Are kʼu wetaʼm che retaʼmaxik chrij ri Biblia are kyaʼow ri qas kikotemal pa ri nukʼaslemal, ri carreras kuya ta wariʼ chwe. Rumal che majaʼ kinkunik kinya kan ri carreras oxmul xinbʼe na are chiʼ numajim chi ri etaʼmanik re ri Biblia. Y wetaʼm taj jas kinbʼan che uyaʼik ri kajwataj che ri nufamilia. Xinriq kʼax rumal wariʼ, y más na rumal che ri nufamiliares utz ta xkil ri kojonem che xinbʼe wi. Xbʼison ri nutat wumal. Rumal ri xkibʼij chwe, sibʼalaj xinbʼisonik che xel lo úlcera chwe.

Ri xintoʼwik are che xinya ta kan ri etaʼmanik re ri Biblia y ri bʼenam pa ri kiriqbʼal ibʼ ri Testigos. Nojimal chi nojimal xnimar ri nukojonik. Xintaʼ che ri Jehová che kutatabʼej ri nuchʼawem y che kinutoʼo. Xuqujeʼ nim xtobʼan wi chwe are chiʼ ri wixoqil xubʼij che rajawaxik ta jun nim qachoch rech kojkikotik. Nojimal chi nojimal xnimar ri nukojonik.

RI TEWCHIBʼAL CHE NURIQOM: Qas wilom pa ri nukʼaslemal che qastzij ri xubʼij kan ri Jesús pa Mateo 6:33, chilaʼ kubʼij: «Rumal kʼu riʼ are chikojoʼ ichuqʼabʼ che uriqik ri rajawibʼal ri Dios chibʼanaʼ kʼut ri kutoqʼij ri Dios, keʼikʼam kʼu na xuqujeʼ konojel taq we jastaq riʼ». Ri Jehová uyaʼom ronojel ri kajwataj chqe pa ri qakʼaslemal junam rukʼ ri xubʼij kan ri Jesús. Paneʼ qas ta nim chi ri kinchʼako, are kʼu qariqom ri kajwataj chqe pa we kʼisbʼal taq veinte junabʼ riʼ.

Upatanexik ri Dios kukʼ ri qachalal uyaʼom kikotemal chwe y kinnaʼ taj chiʼ keqʼax ri qʼij. Más kʼo chi kikotemal pa ri qafamilia, ri oxibʼ walkʼwal y ri kixoqil tajin kkipatanij chi ri Jehová.