Bai na kontenido

Bai na kontenido

E Mareanan Misterioso di Evripos

E Mareanan Misterioso di Evripos

E Mareanan Misterioso di Evripos

DI E KORESPONSAL DI SPIÈRTA! NA GRESIA

UN KANAL smal di awa ta dividí tera firme for di e isla di Évvoia n’e parti ost di Gresia, pegá ku e stat di Khalkís. Esaki ta e kanal di Evripos. E ta 8 kilometer largu i su hanchura ta varia di 1,6 kilometer pa apénas 40 meter. Na e parti mas plat, e ta apénas 6 meter hundu. E nòmber Evripos, ku ta nifiká “Koriente Rápido,” ta un bon deskripshon dje kanal su stromnan di awa ku tin biaha sa ta masha fuerte i ku hopi bes ta yega un velosidat di kasi 20 kilometer pa ora. Pero pa straño ku por parse, riba sierto dianan e strom ta masha swak, i e por asta para kompletamente! Hopi hende ku ta bishitá Khalkís ta bini na un brùg chikitu ku ta krusa e kanal pa opservá e fenómeno straño di marea aki.

Solo i luna ta ehersé un forsa di atrakshon (aantrekkingskracht) riba laman i esei ta kousa marea haltu òf abou. P’e motibu aki, mareanan ta kambia segun ku e posishon di tera en relashon ku solo i luna ta kambia. Ora ta luna nobo, solo i luna ta na e mesun banda di tera. Ora luna ta yen, kada un ta na un banda di tera. Den ámbos kaso, luna ku solo tin influensia riba laman i esei ta produsí e mareanan di mas haltu.

Generalmente, kada 24 ora e kanal di Evripos ta pasa den dos marea haltu i dos marea abou. Pa 6 ora i 13 minüt e koriente ta bai den un direkshon, i despues di un pousa kòrtiku e ta kuminsá bai bèk i strom den e direkshon kontrali. E ta sigui e patronchi regular aki pa 23 òf 24 dia di un siklo di luna. Sin embargo, durante e último kuater òf sinku dianan di e siklo lunar, algu straño ta tuma lugá. Riba algun dia, e strom no ta kambia mes. Riba otro dia, na tur, e por kambia direkshon 14 biaha!

Intentonan pa Splika e Fenómeno

Pa míles di aña e fenómeno di Evripos a laga esnan ku a mir’é keda babuká. Segun tradishon, Aristóteles di siglo 4 promé ku Era Komun, a hoga ora el a benta kurpa di desesperashon den e kanal aki dor ku e no por a resolvé e misterio di e mareanan. En realidat no ta hoga el a hoga su mes: ta purba el a purba duna un splikashon dje mareanan. Den su obra Meteorologica el a skirbi: “Ta parse manera kos ku laman ta pasa dor di e kanal smal pa motibu ku e ta rondoná pa tera. E ta kore for di un laman mas chikitu bai basha den un laman mas grandi dor ku e fondo di laman ta move bai bini.” Aristóteles a kere eróneamente ku ta e olanan di laman huntu ku e temblornan asina frekuente den e área ei ta pone e suela move. Mas o ménos un siglo despues, e astrónomo griego Eratóstenes a rekonosé ku “na kada banda [di e kanal] laman tin un diferente profundidat.” El a pensa ku e korientenan ta tuma lugá pa motibu ku un banda di e oriya di e kanal ta mas haltu ku e otro.

Te awe hende no ta komprendé kompletamente kiko ta kousa e iregularidat dje mareanan di Evripos. Pero tur kos ta mustra ku e korientenan regular ta wòrdu kousá pa un diferensia den nivel di awa n’e dos puntanan dje kanal. Esaki ta pone e awa kore for di e nivel mas haltu pa e nivel mas abou. E diferensia por yega kasi 40 centimeter, i ta visibel for di e brùg na Khalkís.

Kiko Ta Kousa e Diferensia?

Kon nos por splika e diferensia den e nivel di awa? E marea haltu ku ta drenta for di parti ost di Mediteráneo ta parti den dos ora e alkansá e Isla di Évvoia. E taki wèst ta kore den direkshon di e parti zùit dje kanal. Sin embargo, e taki ost mester pasa tur rònt di e isla promé ku e por drenta e kanal for di nort. E ruta mas largu aki ta pone e koriente ost yega Evripos rònt di un ora i 15 minüt mas lat. Bou di e sirkunstansianan aki, e nivel di laman i konsekuentemente e preshon di awa na un banda di e kanal por ta hopi mas grandi ku na e otro banda. E preshon adishonal aki ta oumentá e forsa dje marea regular ku ta pasa dor di Evripos.

Pero kiko ta kousa e korientenan iregular? Durante e promé i último kuart di luna, e gravedat di solo ta traha kontra e gravedat di luna en bes di refors’é. Luna ta produsí un marea abou miéntras ku solo ta kousa un marea haltu. Komo resultado di esaki, na e momentonan ei tin ménos diferensia entre e nivelnan di laman entre e puntonan nort i zùit dje kanal. Dor di esei, e forsa di e koriente ta baha. Tin biaha, ora tin bientu, e koriente ta keda neutralisá i ta para kompletamente.

Klaro ku tin hopi mas kos ku nos por konta bo tokante e komportashon interesante i misterioso dje koriente aki. Si un dia bo ta na Gresia, bai bishitá Évvoia i mira pa bo mes e fenómeno fasinante dje mareanan di Evripos!

[Mapanan na página 14]

(Pa e teksto den su formato kompleto, wak e publikashon)

LAMAN MEDITERÁNEO

LAMAN EGEO

ÉVVOIA

Khalkís

Kanal di Evripos

GRESIA

ATÉNAS

[Rekonosementu pa Potrèt na página 14]

Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Plachi na página 15]

Foto di laira di e Kanal di Evripos