Bai na kontenido

Bai na kontenido

Barbulètè, Mata i Vruminga—Un Relacion Vital

Barbulètè, Mata i Vruminga—Un Relacion Vital

Barbulètè, Mata i Vruminga—Un Relacion Vital

DJE CORESPONSAL DI SPIERTA! NA HULANDA

DEN juli e barbulètènan blou i frágil na West Europa sa cu ta tempu pa producí e siguiente generacion. Pero pa nan haci esaki e barbulètènan tin mester di mas cu un partner. Tambe nan tin mester di servicio dje flor blou dje mata cu na hulandes yama klokjesgentiaan i di vruminga corá cu hamber. Di con? Ki papel mata i vruminga ta hunga den e ciclo di bida di e barbulètènan aki?

Un sitio pa observá e fasinante relacion di tres aki ta na e Parke Nacional di Dwingelderveld den parti nort di Hulanda. E parke aki ta hogar di un gran cantidad di e barbulètènan blou aki. Den lente i zomer, e heide, cu ta sabananan muhá di Dwingelderveld ta ser transformá den un tapijt yen di color cu ta consistí di hopi mata cu ta florea, incluso klokjesgentiaan blou, dopheide ros i affodillelie geel. Barbulètè blou ta ser atraí foral na e flornan delicado i bunita di dopheide i e flor cu fraña di klokjesgentiaan, pero pa dos motibu diferente. Dopheide cu ta florea ta un lugá popular di come cu ta sirbi néctar, i e mata di klokjesgentiaan ta ser considerá como un posibel depósito. Pero kico e barbulètènan ta warda einan?

Un Plan di Sobrebibencia

Despues cu e concepcion a tuma lugá, e barbulètè hembra ta busca un klokjesgentiaan cu ta mas haltu cu e vegetacion den becindario. E barbulètè ta sinta riba e flor i depositá un poco webu blancu. Cuater pa dies dia despues, e webunan ta brui i entre dos pa seis bichi flacu ta cuminsá nan bida nobo dor di haci nan mes di cas den e stock di cuminda. Despues di tres siman di come sin stop, e bichinan ta laga nan curpa cai riba tera.

Ta interesante cu generalmente e bichinan ta warda te ora nochi cera pa nan baha. Esaki ta importante pasobra den anochi dos sorto di vruminga corá, cu tambe ta biba den e parke nacional, ta bandoná nan neshi en busca di cuminda. E bichinan ta baha net den caminda di e vruminganan aki cu ta en busca di cuminda. Aunke e echo cu e bichinan ta baha abou ta parce un acto di suicidio, esaki realmente ta parti dje plan di sobrebibencia. Pues, kico ta sosodé despues?

No ta dura mashá cu algun vruminga corá ta dal den e baricada di bichi. Mesora nan ta hala e bichi bai cuné den nan neshi. Una bes e ta paden, e bichi ta haña e trato di un huésped di onor i ta biba safe i confortabel durante herfst, winter i lente den un ambiente cu cuminda na abundancia. Ta cierto cu e menú dje bichi ta limitá, esta, larva di vruminga i nan cuminda principal ta cuminda cu vruminga trahadó ta saca bek. Pero e vruminganan tambe ta beneficiá. Regularmente nan ta hala e extracto zoet cu e bichi ta producí. Asta ora e bichi ta den e etapa di pop, e ta sigui suministrá e vruminganan cu vários tipo di extracto zoet cu e vruminganan ta gusta mashá. Pero pa e tempu ei, e bibamentu huntu ta yegando su final rápidamente.

Di Huésped pa Intruso

Durante e etapa di pop, e bichi ta cuminsá bira barbulètè. Ora e cambio ta completo, e pop ta habri i un barbulètè ta sali. Ta notabel cu generalmente esaki ta tuma lugá mainta trempan. Di con? Pasobra parti mainta e vruminganan no ta masha activo, i distinto dje biaha ora cu e bichi a laga su mes cai for dje mata, e tempu aki ta mihó pa e evitá di atraé su anfitrionnan.

Ora e vruminganan bini pa hala extracto for dje pop, nan ta keda di shok ora nan haña nan cu un criatura straño cu ala den nan neshi, i mesora nan ta cuminsá atacá e intruso. Mesora e bichi cu a bira barbulètè ta busca salida for dje neshi pa scapa su bida. Una bes pafó dje neshi, e barbulètè ta subi riba un taki i e vruminganan ta stop di persiguié.

Awor cu e ta na un haltura safe, e barbulètè ta habri su alanan i laga nan seca. Anto, casi un aña despues cu el a cuminsá biba, e momento grandi ta yega i e barbulètè ta klap su alanan pa promé bes. At’é ta bai, bulando riba e sabana! Un djis akí lo e haña un partner, i lo no dura mashá cu lo e cuminsá busca un klokjesgentiaan haltu yen di flor blou. Al fin i al cabo, ta tempu pa prepará p’e siguiente generacion.

[Kuadro na página 18]

Barbulètè Ta den Peliger

E habitat di e barbulètènan blou ta sabana. Sabananan a ser formá hopi siglo pasá den áreanan na West Europa caminda hende a kap e palunan dje selvanan original. Den pasado, asina leu cu wowo por a mira tabatin sabananan cu flornan lila cubriendo partinan grandi di Bélgica, Alemania i Hulanda. Pero awe tin solamente un par plamá aki i aya. Como resultado, e barbulètè blou ta perdiendo e lucha pa sobrebibencia rápidamente. Den e último dies añanan, e barbulètè aki a disparcé for di 57 di su 136 habitatnan conocí na Hulanda. De facto, su sobrebibencia ta asina na peliger cu a agregá su nomber n’e Lista Europeo di Barbulètènan den Peliger di Extincion, un documento compilá dor di Concilio di Europa, cu ta mencioná nomber di especienan di barbulètènan cu ta na peliger di ser exterminá.

Pa haci sigur cu e Parke Nacional di Dwingelderveld lo keda un refugio safe pa e barbulètè blou, awor e cuidadónan dje parke ta purba mantené e sabana dor di aplicá e mésun métodonan di agricultura cu cunukeronan a usa siglonan pasá. Manera den pasado, wardadónan di carné huntu cu nan tounan ta cana riba e sabananan, i baca ta come riba e terenonan cu yerba mas fuerte. Comiendo yerba e carné i bacanan ta habri lugá caminda struikheide, dopheide i otro matanan por spruit. (Actualmente, rond di 580 especie di mata ta crece den e parke.) Como resultado, e barbulètènan blou na Dwingelderveld tambe ta contribuí na nan sobrebibencia—nan cantidad ta aumentando. De facto, e parke di sabana aki, esun di mas grandi i mas importante na Europa, ta un hogar asina hospitalario pa barbulètè cu en general 60 porciento di tur sorto di barbulètè cu ta biba na Hulanda por ser mirá einan.

[Plachi na página 16]

Un barbulètè ta bishitá un klokjesgentiaan i ta depositá su webunan

[Plachi na página 17]

Vruminga corá ta cuida pop

[Rekonosementu]

Vruminga na página 16 i 17: Potret sacá dor di David Nash; www.zi.ku.dk/personal/drnash/atta/

[Plachi na página 17]

Dopheide ros

[Plachi na página 17]

Affodillelie geel

[Plachinan na página 18]

Carné cu baca ta yuda restorá habitat di barbulètè