Re ‘Bopilwe wa Matete-tete’

‘O mpopile wa matete-tete.’—PSALME 139:14.

1. Ke ka baka la’ng bontši bja batho bao ba naganago bo dumela gore Modimo ke yena a dirilego dilo tše di makatšago tša lefase?

LEFASE ka tlhago le tletše ka dilo tša go makatša. Go tlile bjang gore di be gona? Ba bangwe ba dumela gore karabo e ka hwetšwa ka ntle le go nagana ka Mmopi yo bohlale. Ba bangwe ba dumela gore ge re hlokomologa Mmopi, tsela ya rena ya go kwešiša tlhago e ba e lekanyeditšwego. Ba dumela gore diphedi tša lefase di tloga di raragane e bile di fapane kudu, le gona o ka oketša ka gore ke tše di makatšago kudu moo re ka se kego ra dumela gore di tšweletše ka kotsi. Go batho ba bantši, go akaretša le ditsebi tše dingwe tša thutamahlale, bohlatse bo bontšha gore legohle le na le Mmopi wa lona yo bohlale, yo matla le yo a hlokomelago. *

2. Ke’ng seo se ilego sa tutuetša Dafida gore a rete Jehofa?

² Kgoši Dafida wa Isiraele ya bogologolo e be e le yo mongwe yo a bego a kgodišega gore Mmopi o swanelwa ke theto bakeng sa tlholo ya Gagwe e makatšago. Le ge Dafida a phetše nakong ya ge tsebo ya thutamahlale e be e se e ntši go swana le lehono, o ile a lemoga gore o be a dikologilwe ke mehlala e kgahlišago ya mediro ya Modimo ya bokgoni. Dafida o be a swanetše go fo hlahloba mmele wa gagwe gore a lemoge ka mo go tseneletšego bokgoni bja Modimo bja go bopa. O ngwadile gore: “Ke a Xo leboxa x’O mpopile wa matete-tete; medirô y’axo ké mehlôlô; le môya wa-ka o hlatha tše kxolo.”—Psalme 139:14.

3, 4. Ke ka baka la’ng go le bohlokwa gore yo mongwe le yo mongwe wa rena a nagane ka mo go tseneletšego ka mediro ya Jehofa?

³ Dafida o bile le kgodišego ye e matla ka ge a be a naganišiša ka mo go tseneletšego. Lehono, dithuto tšeo di rutwago sekolong le mekerong ya ditaba di tletše ka dithuto tša boikgopolelo tšeo di senyago tumelo tše di rutago ka mathomo a motho. Gore re be le tumelo e swanago le ya Dafida, le rena re swanetše go naganišiša ka mo go tseneletšego. Go dumelela ba bangwe ba re naganela go kotsi, kudu-kudu ditabeng tše bohlokwa tše bjalo ka go ba gona ga Mmopi le tema yeo a e kgathago.

⁴ Go feta moo, go naganišiša ka mediro ya Jehofa go matlafatša lerato leo re mo ratago ka lona le ditebogo tša rena gotee le go dira gore re bote dikholofetšo tša gagwe tša bokamoso. Ka baka leo, seo se ka re tutueletša gore re tsebe Jehofa gakaone gotee le go mo hlankela. Ka gona, a re hlahlobeng kamoo thutamahlale ya lehono e tiišeditšego ka gona phetho yeo e fihleletšwego ke Dafida ya gore re ‘bopilwe wa matete-tete.’

Tsela e Makatšago Yeo re Golago ka Yona

5, 6. (a) Bophelo bja rena bo thomile kae? (b) Dipshio tša rena di phetha modiro efe?

⁵ “Ké Wene mmopi wa letswalô la-ka [“dipshio  tša-ka,” PK]; ke loxilwe ke Wene mmeleng wa mmê.” (Psalme 139:13) Ka moka ga rena re thomile go phela re le ka mebeleng ya bo-mmago rena, re le sele e tee e nyenyane kudu ge e bapetšwa le khutlo yeo e lego mafelelong a lefoko le. Sele ye yeo e ka bonwago feela ka microscope e be e tloga e raragane kudu—go swana le laporatori e nyenyane kudu ya dikhemikhale. E ile ya gola ka lebelo. Ka morago ga dikgwedi tše pedi o le ka popelong, ditho tša gago tše bohlokwa di be di šetše di bopegile. Gare ga tšona go be go e-na le dipshio. Ge o be o belegwa, dipshio tša gago di be di loketše go hlwekiša madi a gago—di tloša diela tše e ka bago mpholo le meetse a sa nyakegego gomme di tlogela diela tše bohlokwa. Dipshio tša gago ka bobedi, ge di phetše gabotse, di hlwekiša meetse mading a gago—dilithara tše ka bago tše 5 bathong ba bagolo—metsotsong e mengwe le e mengwe e 45!

⁶ Dipshio tša gago di thuša gape go lekanetša diela tše di lego mading a gago tšeo di nago le minerale gotee le go lekanetša esiti le kgateletšo e phagamego ya madi. Di phetha le mediro e mengwe e mentši e bohlokwa, e bjalo ka go dira gore bithamine D e fetoge seela se sengwe seo se dirago gore marapo a gole gabotse le go tšweletša homoune ya erythropoietin, yeo e dirago gore go tšweletšwe disele tše dikhwibidu tša madi ka marapong a gago. Ga go makatše ge dipshio di ile tša bitšwa “setsebi se segolo sa dikhemikhale tša mmele”! *

7, 8. (a) Hlalosa kamoo lesea leo le se la hlwago le belegwa le golago ka gona. (b) Ke ka tsela efe lesea leo le sa bopegago le ‘logegago botenyeng bja lefase’?

⁷ “Dithô tša-ka, mola di bopêxa kutamong, xo Wene di be di sa utaxale, mola kè sa loxêxa botenyeng bya lefase.” (Psalme 139:15) Sele ya pele e ile ya ikarola, gomme disele tše di tšwago moo di ile tša tšwela pele go ikarola. Kapejana disele di ile tša thoma go fapana, goba go ipopa bakeng sa modiro o itšego, go bopa disele tša mogalatšhika, disele tša digoba, disele tša letlalo, bjalo-bjalo. Disele tša mohuta o swanago di ile tša thoma go fapana bakeng sa go bopa ditlhalenama gomme ka morago tša bopa ditho tša motheo. Ka mohlala, bekeng ya boraro ka morago ga go ingwa, marapo a gago a ile a thoma go bopega. Ka nako ya ge o be o e-na le dibeke tše šupa feela, o le botelele bja disenthimithara tše 2,5, marapo a gago a 206 ao o bego o tla a diriša ge o le motho yo mogolo a ile a thoma go bopega le ge a be a se a tia.

⁸ Mogato wo wa diphetogo tše makatšago o ile wa direga ka gare ga popelo ya mmago, o be o utegile mahlong a batho bjalo ka ge eka o be o bolokilwe botenyeng bja lefase. Go ba gona, batho ba sa dutše ba sa tsebe go gontši mabapi le kamoo re golago ka gona. Ka mohlala, ke’ng seo se dirilego gore dikarolwana tša disele tša gago tša leabela di thome go kgobokana go ya ka go swana ga tšona? Thutamahlale mafelelong e ka thoma go tseba, eupša bjalo ka ge Dafida a ile a lemoga, Mmopi wa rena—Jehofa—o be a dutše a tseba.

9, 10. Go bopega ga ditho tša lesea leo le se la hlwago le belegwa go “ngwadilwe” bjang ka “pukung” ya Modimo?

⁹ “Mahlô a xaxo a mpone kè sešo ka bopêxa; pukung ya xaxo ké xe di setše di ngwadilwe tšohle, matšatši à beilwe, xò šešo xwa tšwêlêla le letee la ôna.” (Psalme 139:16) Sele ya gago ya mathomo e be e e-na le thulaganyo e feletšego ya mmele wa gago ka moka. Thulaganyo ye e be e hlahla tsela yeo o golago ka yona ge o be o le ka popelong ka dikgwedi tše senyane gomme ka morago ya hlahla nywaga e masome-pedi ya ge o golela bogolong. Nakong ye, mmele wa gago o ile wa feta megatong e mentši o hlahlwa ke tsebišo yeo e rulagantšwego ka gare ga sele ya mathomo.

¹⁰ Dafida o be a sa tsebe selo ka disele le ka dikarolwana tša leabela, ka ge a be a bile a se na microscope.  Eupša o ile a lemoga ka mo go nepagetšego gore go gola ga mmele wa gagwe go hlatsela gore o rulagantšwe e sa le pele. Dafida a ka ba a be a tseba gore lesea leo le lego ka popelong le gola bjang, ka gona o be a ka nea mabaka, gore mogato o mongwe le o mongwe o be o phethega ka nako le ka go ya ka thulaganyo yeo e dirilwego e sa le pele. Ka polelo ya theto, o ile a hlalosa thulaganyo ye e le bjalo ka ge eka e “ngwadilwe” ka “pukung” ya Modimo.

11. Ke’ng seo se dirago gore re be ka sebopego seo re lego ka sona?

¹¹ Lehono, go a tsebega gore dika tšeo o di abetšego go batswadi ba gago le go bagologolo ba gago—tše bjalo ka botelele, popego ya sefahlego, mahlo le mmala wa moriri le tše dingwe tše dikete—di ile tša rulaganywa ka dikarolwana tša gago tša leabela. Sele e nngwe le e nngwe ya gago e na le dikarolwana tša leabela tše dikete tše masome, le gona karolwana e nngwe le e nngwe ya leabela ke karolo ya ketwane yeo e bopago DNA (deoxyribonucleic acid [dikarolwana tša leabela]). Ditaelo tša go agwa ga mmele wa gago di “ngwadilwe” ka thulaganyong ya dikhemikhale ya DNA ya gago. Nako le nako ge disele tša gago di ikarola—bakeng sa go dira disele tše difsa goba go tšeela tša kgale sebaka—DNA ya gago e romela ditaelo tšeo, gomme ka go rialo tša dira gore o tšwele pele o phela le gore o be ka sebopego seo o lego ka sona. A mohlala o mobotse gakaakaang wa matla le bohlale tša Mmopi wa rena wa legodimong!

Monagano wa Rena wa Moswana-noši

12. Ke’ng seo se dirago gore batho ba fapane ka mo go feletšego le diphoofolo?

¹² “Xomme nna, tše di lexo mo pelong ya xaxo, Wene Modimo, di mpaletše ruri; ké tše ntši-ntši tše di sa balwexo. Xe nka re ke a di bala, di feta mohlaba xo ata.” (Psalme 139:17, 18a) Diphoofolo le tšona di bopilwe wa go makatša gomme tše dingwe di na le dikwi le bokgoni go phala batho. Eupša Modimo o neile batho matla a go nagana ao a fetago kgole a diphoofolo le ge e le dife. Puku e nngwe ya tša thutamahlale e re: “Ka ge le rena batho re swana ka ditsela tše dintši le diphedi tše dingwe, re fapane le dilo tše dingwe tšeo di phelago lefaseng ka ge re e-na le bokgoni bja go bolela le go diriša monagano. Le gona re fapane le diphedi tše dingwe ka ge re rata go nyakišiša ka rena: Mebele ya rena e hlamilwe bjang? Re bopilwe bjang?” Tše ke dipotšišo tšeo Dafida le yena a ilego a ilego a ipotšiša tšona.

13. (a) Ke bjang Dafida a bego a ka naganišiša ka dikgopolo tša Modimo? (b) Re ka latela mohlala wa Dafida bjang?

¹³ Go fapana le diphoofolo, sa bohlokwa kudu ke gore rena re kgona go akanya ka dikgopolo tša Modimo. * Mpho ye e kgethegilego ke e nngwe ya ditsela tšeo di bontšhago gore re bopilwe “ka xo swanthša ka Yêna Modimo.” (Genesi 1:27) Dafida o ile diriša mpho ye gabotse. O ile a naganišiša ka bohlatse bja gore Modimo o gona le ka dika tša gagwe tšeo di bonagatšwago ke lefase leo a phelago go lona. Dafida le gona o be a e-na le dipuku tša mathomo tša Mangwalo a Makgethwa, tšeo Modimo a ilego a ikutolla go tšona le go utolla mediro ya gagwe. Dingwalwa tše tše di  buduletšwego di ile tša thuša Dafida go kwešiša dikgopolo tša Modimo, semelo le morero wa gagwe. Go naganišiša ka Mangwalo, ka tlholo le ka ditirišano tša gagwe le Modimo go ile gwa tutueletša Dafida gore a rete Mmopi wa gagwe.

Seo Tumelo e se Akaretšago

14. E le gore re be le tumelo go Modimo, ke ka baka la’ng re swanetše go tseba dilo tšohle ka yena?

¹⁴ Ge Dafida a be a tšwela pele go naganišiša ka tlholo le ka Mangwalo, o ile a lemoga gore go kwešiša tsebo ya Modimo le bokgoni bja gagwe ka mo go feletšego ga go kgonege. (Psalme 139:6) Le go rena go bjalo. Re ka se ke ra tsoga re kwešišitše dilo ka moka mabapi le mediro ya Modimo ya tlholo. (Mmoledi 3:11; 8:17) Eupša Modimo o ‘dirile gore tsebo e bonagale’ gabotse ka Mangwalong gotee le dilong tšeo a di bopilego, bakeng sa go thuša batsomi ba therešo bao ba phelago nakong le ge e le efe gore ba kgone go ba le tumelo yeo e theilwego bohlatseng bja kgonthe.—Baroma 1:19, 20; Baheberu 11:1, 3.

15. Bontšha kamoo tumelo le tswalano ya rena le Modimo di tswalanago ka gona.

¹⁵ Go ba le tumelo go akaretša selo se se fetago go fo dumela gore bophelo le legohle di bopilwe ke Mmopi yo bohlale. Go akaretša go holofela Jehofa Modimo bjalo ka motho—motho yo a nyakago re mo tseba le go boloka tswalano e botse le yena. (Jakobo 4:8) Re ka nagana ka tumelo yeo motho a bago le yona go tate yo lerato. Ge e ba motho yo mongwe a belaela gore tatago a ka go thuša e le ka kgonthe ge o le mathateng, o ka no se kgone go mo kgodiša gore tatago o a botega. Lega go le bjalo, ge e ba o kgobokeditše bohlatse bja go bontšha gore tatago ke motho yo mobotse, o ka kgodišega gore a ka se ke a go nyamiša. Ka mo go swanago, go tseba Jehofa ka go ithuta Mangwalo, go naganišiša ka tlholo le go bona ge a re thuša ka go araba dithapelo tša rena go dira gore re mmote. Go dira gore re nyake go dula re ithuta mo gontši ka yena le go mo tumiša ka mo go sa felego ka lerato le boineelo tše di se nago boithati. Wo ke morero o bohlokwa woo motho le ge e le ofe a ka o phegelelago.—Baefeso 5:1, 2.

Tsoma Tlhahlo ya Mmopi wa Rena!

16. Ke’ng seo re ka ithutago sona tswalanong ya kgaufsi yeo Dafida a bego a e-na le yona le Jehofa?

¹⁶ “Modimo, mphêtlêkê, O tsebê pelo ya-ka; O ntekê O tsebê dikxopolô tša-ka. O mpônê xe nka ba wa tsela e mpe, O nkišê tseleng e sa felexo.” (Psalme 139:23, 24) Dafida o be a tseba gore Jehofa o be a šetše a mo tseba gabotse—selo se sengwe le se sengwe seo a bego a se nagana, a se bolela goba go se dira se be se ka tsebja ke Mmopi wa gagwe. (Psalme 139:1-12; Baheberu 4:13) Go tsebja ke Modimo ka tsela e bjalo e lerato go ile gwa dira gore Dafida a ikwe a šireletšegile, bjalo ka ge ngwana yo monyenyane a ikwa a šireletšegile ka matsogong a batswadi ba gagwe ba lerato. Dafida o be a tšeela godimo tswalano ye ya kgaufsi yeo a bego a e-na le yona le Jehofa gomme o be a šoma ka thata go e boloka e le bjalo, ka go naganišiša ka mediro ya Gagwe le ka go Mo rapela. Ge e le gabotse, Dipsalme tše dintši tša Dafida—go akaretšwa le Psalme 139—ke dithapelo tšeo di sepedišanago le dikopelo. Ka mo go swanago, go naganišiša le go rapela go ka re thuša go batamela kgaufsi le Jehofa.

17. (a) Ke ka baka la’ng Dafida a ile a nyaka gore Jehofa a hlahlobe pelo ya gagwe? (b) Tsela yeo re dirišago tshwanelo ya rena ya go ikgethela e kgoma maphelo a rena bjang?

¹⁷ Ka ge re bopilwe ka seswantšho sa Modimo,  re neilwe tshwanelo ya go ikgethela. Re ka kgetha go dira dilo tše dibotse goba tše mpe. Tshwanelo yeo e sepedišana le boikarabelo bja boitshwaro. Dafida o be a sa nyake go balwa le batho ba babe. (Psalme 139:19-22) O be a nyaka go phema go dira diphošo tšeo di kwešago bohloko. Ka gona, ka morago ga go naganišiša ka tsebo ya dilo tšohle yeo Jehofa a nago le yona, Dafida o ile a kgopela Modimo ka boikokobetšo gore a hlahlobe seo a lego sona ka gare le gore a mo lebiše tseleng yeo e yago bophelong. Melao ya motheo ya Modimo ya go loka e šoma go bohle; ka gona le rena re swanetše go dira dikgetho tše di nepagetšego. Jehofa o re kgothaletša ka moka ga rena gore re mo kwe. Go dira bjalo go tla dira gore a re amogele le go re tlišetša ditšhegofatšo tše dintši. (Johane 12:50; 1 Timotheo 4:8) Go sepela le Jehofa letšatši le letšatši go re thuša go hlagolela khutšo ya ka gare, gaešita le ge re lebeletšane le mathata a nyamišago.—Bafilipi 4:6, 7.

Latela Mmopi wa Rena yo a Makatšago!

18. Ke phetho efe yeo Dafida a ilego a e fihlelela ge a be a naganišiša ka tlholo?

¹⁸ Ge e be e sa le lesogana, gantši Dafida o be a dula a le nageng a hlokomela mehlape. Dinku di be di inamiša dihlogo gore di fule, gomme yena o be a phagamišetša mahlo a gagwe legodimong. Lefsifsing la bošego, Dafida o be a naganišiša ka bogolo bja legohle le seo bo bego bo se bolela. Dafida o ngwadile gore: “Maxodimo a re anêxêla boxolo bya Modimo; medirô ya ’atla tša xaxwe e rêtwa ke leratadima. ’Tšatši le akxoletša ’tšatši taba; bošexo bo sêbêlana le bošexo tsebô.” (Psalme 19:1, 2) Dafida o be a kwešiša gore o be a swanetše go tsoma le go latela Yo a dirilego dilo ka moka ka tsela e makatšago gakaakaa. Le rena re swanetše go dira bjalo.

19. Ke’ng seo ba bafsa le ba bagolo ba ka ithutago sona go ‘bopšeng ga bona wa matete-tete’?

¹⁹ Dafida e bile mohlala wa keletšo yeo ka morago morwa wa gagwe Salomo a ilego a e nea bafsa, e rego: “Xopola Mmopi wa xaxo Ò sa le yo mofsa . . . Boifa Modimo, O lôtê taêlô tša xaxwe. Ké se se swanetšexo batho bohle.” (Mmoledi 12:1, 13) Bjalo ka mofsa, Dafida o be a šetše a lemogile gore o “bopilwe wa matete-tete.” Go dira dilo ka go dumelelana le tsebo ye go dirile gore a šegofatšwe bophelo bja gagwe ka moka. Ge e ba rena, ba banyenyane le ba bagolo, re tumiša le go hlankela Mmopi wa rena yo Mogolo, bophelo bja rena e ka ba bjo bo thabišago ga bjale le nakong e tlago. Mabapi le bao ba dulago ba le kgaufsi le Jehofa le go phela ka ditsela tša gagwe tša go loka, Beibele e holofetša gore: “Ba batála, ba enywa dienywa, ba hloxa botalá ba taxa, È le xore ba tumišê xo loka xa Morêna.” (Psalme 92:14, 15) Le gona, re tla ba le kholofelo ya go thabela mediro ya Mmopi wa rena e makatšago ka mo go sa felego.

[Mengwalo ya ka tlase]

Na o ka Hlalosa?

• Tsela yeo lesea leo le se la hlwago le belegwa le golago ka yona e bontšha bjang gore re “bopilwe wa matete-tete”?

• Ke ka baka la’ng re swanetše go naganišiša ka dikgopolo tša Jehofa?

• Tumelo ya rena le tswalano ya rena le Jehofa di tswalana bjang?

[Dipotšišo tša Thuto]

[Diswantšho go letlakala 23]

Go gola ga lesea ka mpeng go tla ka morago ga mokgwa wa go hlama wo o rulagantšwego e sa le pele

DNA

[[Mothopo]

Unborn fetus: Lennart Nilsson

[Seswantšho go letlakala 24]

Go swana le bana bao ba botago tate yo lerato, re bota Jehofa

[Seswantšho go letlakala 25]

Go naganišiša ka mediro ya Jehofa go tutueleditše Dafida go Mo reta