Ditaba tše Dibotse di Tšweletša Dienywa kua São Tomé le Príncipe

BATHO ba bantši mohlomongwe le ka mohla ga se ba ka ba kwa ka São Tomé le Príncipe. Dihlakahlaka tše gantši ga di bontšhwe ka diporoutšheng tša mafelo a maikhutšo. Mmapeng wa lefase, di lebelelega e le mafelo a manyenyane ao a lego Kgogometšaneng ya Guinea yeo e lego ka lebopong la ka bodikela la Afrika, São Tomé e moo e ka bago mogarafaseng gomme Príncipe e bonyenyane go ya ka leboa-bohlabela. Boemo bja leratadima bja dipula le bja monola bo tšweleditše dithokgwa tšeo di humilego tša dipula, tšeo di apareditšego dipatoga tša dithaba tša botelele bja dimithara tše 2 000.

Dihlakahlaka tše tša molatšatšing, tšeo di dikologilwego ke matšibogo ao a dikologilwego ke dihlare tša mopalema di dulwa ke batho bao ba nago le bogwera le ba botho, bao ditlogo tša bona tše tswakanego tša Afrika le Yuropa di bilego le mafelelo a kgahlišago a ditšo tše tswakanego. Baagi ba 170 000 ba swaregile kudu ka go romela khoukhou dinageng tša ka ntle, goba go lema le go rea dihlapi. Nywageng ya morago bjale, gaešita le go hwetša dijo tša letšatši e bile tlhohlo.

Lega go le bjalo, ngwaga-some wa mafelelo wa lekgolo la bo-20 la nywaga o hlatsetše tiragalo e nngwe yeo e kgomilego kudu maphelo a dipalo tše oketšegago tša batho dihlakahlakeng tše. Ka June 1993, Dihlatse tša Jehofa di ile tša ngwadišwa ka molao go mmušo wa São ­Tomé le Príncipe, ka gona seo sa fediša lebaka le letelele la histori ya Dihlatse tša Jehofa leo gantši le bego le le boima dihlakahlakeng tše.

Dipeu di Ile tša Bjalwa ka Tlase ga Mathata

Go bonagala gore Hlatse ya pele e ile ya tla nageng ye mathomong a bo-1950, ge bagolegwa ba tšwago dikoloning tše dingwe tša Portugal go la Afrika ba be ba romelwa go yo šoma dikampeng tša mošomo o thata dihlakahlakeng. Mmulamadibogo  wa Hlatse ya mo-Afrika, goba modiredi wa nako e tletšego, o ile a hudušwa go tšwa Mozam­bique ka gobane o be a bolela ditaba tše dibotse tša Mmušo wa Modimo nageng yeo. Hlatse ye e ­nnoši e ile ya dula e swaregile, gomme ka dikgwedi tše tshelelago feela, go be go na le ba bangwe ba 13 bao ba bego ba tšea karolo go phatlalatšeng ditaba tše dibotse. Ka morago, Dihlatse tše dingwe tšeo di bego di le ka tlase ga maemo a swanago di ile tša fihla go tšwa Angola. Nakong ya ge di golegilwe, di ile tša šomiša sebaka se sengwe le se sengwe go bolela ditaba tše dibotse le batho ba lefelong leo.

Ka 1966 bana babo rena ka moka bao ba bego ba le dikampeng tša mošomo o thata kua São ­Tomé ba be ba boetše kontinenteng ya Afrika. Sehlopha se senyenyane sa bagoeledi ba Mmušo seo se ilego sa šala, se ile sa tšwela pele ka sebete. Ba ile ba tlaišwa, ba bethwa gomme ba golegwa ka baka la ge ba be ba bokana gotee bakeng sa thuto ya Beibele, gomme go be go se na motho yo a ba etelago goba go ba kgothatša. Naga e ile ya hwetša boipušo go tšwa Portugal ka 1975 gomme ka go nanya dipeu tša therešo ya Mmušo di ile tša thoma go tšweletša dienywa.

Koketšego le go Agwa

Kgweding yona yeo ya go ngwadišwa ka molao ga Dihlatse ka 1993, go be go na le tlhora ya bagoeledi ba Mmušo ba 100. Ngwageng wona woo, babulamadibogo ba kgethegilego ba ile ba tla ba e-⁠tšwa Portugal. Maiteko ao ba ilego ba a dira a go ithuta Sepotokisi sa se-Creole a ile a oketša lerato la bona go batho ba lefelong leo. Ka gona, lesolo la go tsoma lefelo la go aga Holo ya Mmušo e ile ya ba selo sa pele. Kgaetšedi yo a bitšwago Maria ge a e-⁠kwa ka lesolo leo o ile a ba fa seripa sa lefelo leo a bego a na le ntlo e nyenyane go lona. Jarata e be e le e kgolo ka mo go lekanego gore go agwe Holo ya Mmušo e kgolo. Maria o be a sa tsebe gore lefelo le le be le lebeletšwe ke bahlabolli ba naga ba fišegago, ka ge a be a se na ba leloko bao ba bego ba sa phela. Letšatši le lengwe rakgwebo yo a tumilego o ile a tla go tlo bolela le Maria.

O ile a mo lemoša ka gore: “Seo ke se kwago ka wena se ka se go hole! Ke kwa gore o neelane ka lefelo la gago. Na ga o tsebe gore le bitša tšhelete e ntši ka gobane le ka gare ga toropo?”

Maria o ile a botšiša gore: “Ge nkabe ke ile ka go nea lefelo le, na o be o tla ntefa bokae?” Ge monna a be a sa arabe, Maria o ile a tšwela pele ka  gore: “Le ge nkabe o ile wa nnea tšhelete ka moka ya lefase, e be e ka se be e lekanego ka gobane tšhelete e ka se reke bophelo.”

Monna o ile a botšiša gore: “Ga o na bana, na ga go bjalo?”

Go kgaotša poledišano, Maria o ile a re: “Lefelo ke la Jehofa. O ile a nkadima lona ka nywaga e mentši, ka gona ga bjale ke le bušeditše go yena gape. Ke lebeletše pele go phela ka mo go sa felego.” Ka gona o ile a botšiša monna gore: “Ga o na bophelo bjo bo sa felego bjo o ka nneago bjona, na ga go bjalo?” Ka ntle le go bolela le ge e ka ba lentšu, monna o ile a retologa gomme a sepela.

Mafelelo a se e bile gore moago wa mabato a mabedi o bogegago o agwe ka thušo ya bana babo rena bao ba nago le bokgoni ba tšwago Portugal. O na le lefelo la ka tlase ga moago, Holo ya Mmušo e bulegilego le mafelo a bodulo. Gape o na le diphapoši tšeo go ka swarelwago dikolo tša bagolo, bahlanka ba bodiredi le babulamadibogo. Diphuthego tše pedi ga bjale di swarela diboka tša tšona go ona, e lego seo se dirago gore moago e be lefelo le lebotse la tša thuto bakeng sa borapedi bjo bo sekilego motseng-mošate.

Kua Mé-Zochi go be go na le phuthego ya bagoeledi ba 60 ba mafolofolo. Ka ge diboka di be di swarelwa Holong ya Mmušo ya motšwa-o-swere yeo e bego e le sethokgweng sa dipanana, go ile gwa hlokagala Holo ya Mmušo ye e swanetšego. Se se ile sa tsebišwa diofising tša mmasepala gomme bahlankedi ba botho ba ile ba fana ka lefelo le lebotse leo le lego tseleng e kgolo. Holo ya Mmušo e botse e ile ya agwa ka dikgwedi tše pedi ka thušo ya bana babo rena ba tšwago Portugal, ba šomiša mokgwa wa go aga diholo tša Mmušo ka lebelo. Batho ba tikologong ba ile ba se kgolwe seo ba ilego ba se bona. Moentšeneare wa mo-Sweden yo a bego a aga moo toropong o be a maketše ge a bona bana babo rena le dikgaetšedi ba šoma. O ile a re: “Se se a makatša! Dihlatse tša Jehofa mo Mé-Zochi di šomiša mokgwa wa go aga diholo ka lebelo! Ye ke tsela yeo re swanetšego go rulaganya modiro wa rena ka yona.” Holo ya Mmušo e ile ya neelwa ka June 12, 1999, go e-⁠na le palo ya ba 232. Holo e fetogile selo sa bohlokwa se se gogelago baeti toropong ya Mé-Zochi.

Kopano e Bohlokwa Kudu

Tiragalo e bohlokwa kudu go Dihlatse tša Jehofa kua São Tomé le Príncipe e be e le Kopano ya Selete ya matšatši a mararo ya “Thuto ya Modimo” ka January 1994​—kopano ya pele dihlakahlakeng tše. E be e swaretšwe ka holong e botse yeo e nago  le tshepedišo ya go laola go tonya le go fiša ga moya nageng yeo. Na o ka akanya ka lethabo la bagoeledi ba Mmušo ba 116 ge ba bona lešaba la ba 405 ba bilego gona e bile e le la mathomo ba bona diterama tša Beibele gomme ba amogela ditokollo tša kopano? Lebopo la molatšatšing le ile la šomišwa bakeng sa kolobetšo ya batho ba 20 bao ba bego ba ineetše.

Seo se bego se sa tlwaelega seo se ilego sa tanya tlhokomelo ya setšhaba e be e le dipetšhe tša moswana-noši tšeo di bego di hlomilwe ke batla-kopanong. Baeng ba 25 bao ba bego ba le gona go tšwa Portugal le Angola ba ile ba tlaleletša gore go bonagale kopano e le ya ditšhaba-tšhaba. Kapejana go ile gwa bonagala kgokagano ya borutho bjo lerato bja Bokriste gomme ba bantši ba ile ba lla lenaneong la mafelelo ge ba laelana.​—Johane 13:⁠35.

Bo-raditaba go tšwa go National Radio ba ile ba tla gomme ba boledišana le molebeledi wa kopano. Ba ile ba phatlalatša dikarolo tše itšego tša dipolelo tše mmalwa. Ka kgonthe e be e le tiragalo e bohlokwa kudu, gomme e ile ya thuša go dira gore mokgatlo wa Jehofa o bonagalago o bonagale o le kgaufsi kudu le Dihlatse tše tše botegago tšeo e lego kgale di le lekatana.

Go Tšweletša Dienywa e le Gore go Tumišwe Jehofa

Ge molaetša wa Mmušo o tšweletša dienywa, o tšweletša boitshwaro bjo bobotse bjo bo tumišago le go hlompha Jehofa. (Tito 2:​10) Mosetsana yo mongwe yo a lego mahlalagading o be a thabela seo a bego a ithuta sona thutong ya gagwe ya Beibele ya beke le beke. Lega go bjalo, tatagwe o ile a mo thibela go ya dibokeng tša phuthego. Ge a be a mo hlalosetša ka tlhompho bohlokwa bja diboka tša Bokriste le kganyogo ya gagwe ya go ba go tšona, kapejana o ile a mo raka ngwakong wa gagwe. Go bonagala a be a nagana gore o be a tla dira seo bafsa ba bangwe ba bantši ba se dirago​—kapejana a be le monna yo a tla mo hlokomelago. Ge tatagwe a hlokomela gore o be a phela bophelo bjo bobotse, bjo bo hlwekilego bjalo ka Mokriste, o ile a tutueletšega gore a mo dumelele a boe gomme a mo nea tokologo e feletšego ya go hlankela Jehofa.

Mohlala o mongwe ke wa moetapele wa sehlopha sa mmino. O ile a nolwa moko ke tsela ya gagwe ya boitshwaro bjo bo gobogilego ya go phela. Ge a sa dutše a tsoma morero bophelong, o ile a kopana le Dihlatse. Ge a thoma go phela ka go dumelelana le ditekanyetšo tša boitshwaro tša Beibele, o ile a bolelwa kudu setšhabeng. Kapejana o ile a bona go nyakega gore a fediše ditswalano ka moka tšeo di sa agego. (1 Ba-Korinthe 15:​33) Ka gona o ile a tšea mogato o bohlokwa wa go kolobetšwa e le pontšho ya gagwe ya go ineela go Jehofa.

Bafsa ba mmalwa ba be ba nyaka bodumedi bja therešo. Go nyaka ga bona go ile gwa dira gore mafelelong ba bolele le baruti ba dihlopha tše mmalwa tša diebangedi, eupša mafelelo e bile kgakanego e kgolo le go nolega moko. Ka baka leo ba ile ba fetoga baneneri ba šoro le bakweri go selo se sengwe le se sengwe seo se lego mabapi le bodumedi.

Ka letšatši le lengwe, moromiwa yo mongwe wa Dihlatse tša Jehofa, o be a e-⁠ya go swara thuto ya Beibele gomme a fihla lefelong leo bafsa ba ba bego ba le go lona. Sehlopha se be se nyaka gore moromiwa a arabe tše dingwe tša dipotšišo, ka gona ba mo iša ka mafuri mo ba ilego ba mo kgopela gore a dule setulong se senyenyane. Seo se ilego sa latela ke dipotšišo tše dintši tša mabapi le ditaba tše bjalo ka moya, mollo wa dihele, bophelo legodimong le bofelo bja lefase. Hlatse e ile ya araba dipotšišo tša bona ka moka go tšwa Beibeleng yeo moetapele wa sehlopha a ilego a e nea yona. Iri ka morago, moetapele yo a bitšwago Law o ile a botša moromiwa gore: “Ge re be re go bitša go tla go araba dipotšišo, maikemišetšo a rena e be e le go go kwera, bjale ka ge re dirile go batho ba madumedi a mangwe. Re ile ra nagana gore ga go motho yo a ka arabago dipotšišo tšeo. Eupša o di arabile, gomme o di arabile o šomiša Beibele feela! Anke o mpotše, nka ithuta bjang mo go oketšegilego ka Beibele?” Thuto ya Beibele e ile ya thongwa le Law, gomme go se go ye kae a thoma go ba gona dibokeng. Kapejana ka morago ga moo, o ile a tlogela sehlopha gomme a tlogela tsela ya gagwe e šoro ya go phela. Ka ngwaga fela, o ile a neela bophelo bja gagwe go Jehofa gomme a kolobetšwa. Ga bjale o hlankela e le mohlanka wa bodiredi.

Moetlo o mongwe wa tikologo yeo o tsemilego medu ke wa gore batho ba babedi ba ka fo phela gotee ka ntle le go nyalana ka molao. Ba bantši ba phetše gotee ka nywaga e mentši, gomme ba na le  bana. Ba hwetša go le thata go amogela pono ya Modimo tabeng ye. Ke mo go ruthetšago pelo go bona ka tsela yeo Lentšu la Modimo le thušitšego yo mongwe go fenya lepheko le.​—2 Ba-Korinthe 10:​4-⁠6; Ba-Hebere 4:⁠12.

Antonio o ile a kwešiša gore o be a swanetše go ngwadiša lenyalo la gagwe ka molao gomme a dira dithulaganyo tša go dira bjalo ka morago ga puno ya lefela ge a tla ba a na le tšhelete e itšego bakeng sa monyanya wa lenyalo. Bošegong bjo bongwe pele ga puno, mahodu a ile a tla a utswa puno ya gagwe. O ile a phetha ka go emela puno ya ngwaga o tlago gomme ka mo go swanago e ile ya utswiwa. Ge maiteko a mangwe gape a go hwetša tšhelete a folotša, Antonio o ile a lemoga gore ke mang ka kgonthe yo e lego moganetši wa gagwe. O ile a re: “Sathane a ka se bapale ka nna le ka mohla. Ka kgwedi le seripa, re tla nyalana, go sa šetšwe gore go na le dijo goba ga di gona!” Ka gona ba ile ba nyalana gomme se se ilego sa ba makatša ke gore bagwera ba bona ba ile ba thuša ka dikgogo, mapidibidi le pudi bakeng sa monyanya wa lenyalo. Ka morago ga go ngwadiša lenyalo la bona, Antonio le mosadi wa gagwe​—gaešita le bana ba bona ba tshelelago​—ba ile ba kolobetšwa e le pontšho ya bona ya go ineela go Jehofa.

Ge re Lebelela Sehlakahlakeng sa Príncipe

Nywageng ya morago bjale, molebeledi wa selete le babulamadibogo go tšwa São Tomé ba be ba etela ka sewelo badudi ba 6 000 ba Príncipe. Badudi ba dihlakahlaka e be e le batho ba amogelago baeng le ba fišegelago go kwa seo Dihlatse di bego di tla se bolela. Ka morago ga go bala pampišana yeo a bego a e tlogeletšwe, monna yo mongwe o ile a tsoma babulamadibogo letšatšing le le latelago gomme a ithapela go ba thuša gore ba phatlalatše dipampišana tše oketšegilego. Babulamadibogo ba ile ba hlalosa gore wo ke mošomo o ba bego ba swanetše go o dira, eupša monna o ile a phegelela gore o swanetše go sepela le bona ka ntlo le ntlo gore a tle a ba tsebiše go beng ba dintlo le go nea keletšo ya gore ba theetše ka kelohloko. Mafelelong monna o ile a sepela, eupša pele o ile a reta babulamadibogo modirong woo ba bego ba o dira o bohlokwa.

Ka 1998 babulamadibogo ba babedi ba tšwago São Tomé ba ile ba hudugela Príncipe gomme go se go ye kae ba be ba swara dithuto tša magae tša Beibele tše 17. Modiro o ile wa tšwela pele o gola gomme go se go ye kae Thuto ya Puku ya Phuthego e be e e-⁠na le palogare ya ba 16 gomme ba fetago 30 ba ile ba ba gona polelong ya phatlalatša. Go nyakega ga lefelo la diboka go ile gwa tsebišwa diofising tša mmasepala gomme ka lethabo, lefelo le ile la newa gore go agwe Holo ya Mmušo. Bana babo rena go tšwa São Tomé ba ile ba ithapela go aga Holo e nyenyane ya Mmušo yeo gape e nago le madulo bakeng sa babulamadibogo ba babedi ba kgethegilego.

Ka ntle le pelaelo ditaba tše dibotse di tšweletša dienywa tše dintši e bile di a oketšega dihlakahlakeng tše tšeo di lego lekatana. (Ba-Kolose 1:​5, 6) Ka January 1990 go be go na le bagoeledi ba 46 kua São Tomé le Príncipe. Ngwageng wa tirelo wa 2002, go ile gwa fihlelelwa tlhora ya bagoeledi ba Mmušo ba 388! Go bagoeledi, ke ba ka godimo ga 20 lekgolong bao ba lego tirelong ya nako e tletšego, gomme mo e ka bago 1 400 ya dithuto tša magae tša Beibele di a swarwa. Palo ya ba bilego gona Segopotšong ka 2001 e ile ya fihlelela tlhora e phagamego ya ba 1 907. Ee, dihlakahlakeng tše tša molatšatšing, lentšu la Jehofa le tšwela pele ka lebelo e bile le a tagafatšwa.​—2 Ba-Thesalonika 3:⁠1.

[Lepokisi/Seswantšho go letlakala 12]

Diphatlalatšo Radiong e Tumilego

Kgatišo yeo e thabelwago kudu mo dihlakahlakeng tše ke Dipotšišo tša Bafsa le Dikarabo tše Šomago. * Dibekeng tše dingwe le tše dingwe tše pedi, go swarwa lenaneo la metsotso e 15 ka sehlogo se sengwe go National Radio. Ke mo go thabišago gakaakang go kwa mogoeledi a botšiša gore: “Bafsa, le tseba bjang gore ke lerato la kgonthe goba ke go tšeega maikwelong?” gomme a tšwele pele ka go bala karolo ya puku! (Bona kgaolo 31.) Phatlalatšo e swanago e newa ka go diriša dikarolo tše kgethilwego tša puku ya Sephiri sa Lethabo la Lapa.*

Globe: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Diswantšho go letlakala 10]

Holo ya pele ya Mmušo kua São Tomé ka 1994

1. Holo ya Mmušo ya go agwa ka lebelo kua Mé-Zochi

2. Kopano e bohlokwa kudu ya selete e ile ya swarelwa holong ye

3. Bao ba thabilego ba yago kolobetšong kopanong