1. Ta eo juon baam̦le ej aikuj kõm̦m̦ane bwe ren lem̦õn̦õn̦õ?

JEOVA ANIJ ekõn̦aan bwe baam̦le n̦e am̦ en m̦õn̦õn̦õ. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Baibõl̦ ej letok elõñ naanin kakapilõklõk kõn ta ko Anij ekõn̦aan bwe aolep ro ilo juon baam̦le ren kõm̦m̦ani. El̦aññe l̦eo im lio kab ajri ro rej aolep kõm̦m̦ane ijo kun̦aaer ekkar ñan naanin kakapilõk ko jãn Anij, innem baam̦le eo aer enaaj lem̦õn̦õn̦õ. Jijej ear ba: “El̦apl̦o̦k an m̦õn̦õn̦õ ro rej eo̦roñ naanin Anij, im kõjparoke.”—Luk 11:28.

2. Bwe juon baam̦le en lem̦õn̦õn̦õ, ta eo ej aikuj in mel̦el̦e kake?

² Jijej ear ba bwe Jeova ej ‘Jemãdwõj.’ (Matu 6:9) Innem bwe juon baam̦le en lem̦õn̦õn̦õ, ej aikuj kile bwe Jemãdwõj ilañ ear ejaake mourin baam̦le. E eo ear kõm̦m̦an bwe en wõr baam̦le ilo lal̦ in, im ejel̦ã ta ko juon baam̦le  ej aikuj kõm̦m̦ani bwe ro uwaan ren m̦õn̦õn̦õ. (Epesõs 3:14, 15) Innem ekkar ñan Baibõl̦, ewi ijo kun̦aan l̦eo im lio kab ajri ro?

3. (1) Ta eo Baibõl̦ ej ba kõn jinoin an kar ejaak mourin baam̦le? (2) Etke jejel̦ã bwe em̦ool men in?

³ Jeova ear kõm̦anm̦an armej ro ruo m̦oktata, Adam im Iv, im ear kõm̦areik erro bwe ren pãlele. Innem ear likũt erro ilo juon jikin kallib eaiboojoj etan Iden, im ear jiroñ erro bwe ren neje. Jeova ear ba: “Kom̦win tũm̦oon̦ im orl̦o̦k, im kobrak lal̦, im kajoor jãne.” (Jenesis 1:26-28; 2:18, 21-24) Bwebwenato in ejjab juon ino̦ñ bajjek. Ej juon bwebwenato em̦ool kõnke Jijej ear kwal̦o̦k ta eo bokin Jenesis ej ba kõn wãween an kar jino ejaak mourin baam̦le. (Matu 19:4, 5) Meñe jej iioon elõñ apañ im wãween mour kiiõ ejjab jejjet ekkar ñan karõk eo an Anij, ak baam̦le ko ad remaroñ m̦õn̦õn̦õ wõt. Jen kiiõ lale ta ko jemaroñ kõm̦m̦ani bwe baam̦le eo ad en lem̦õn̦õn̦õ.

4. (1) Ta eo ro uwaan baam̦le eo remaroñ kõm̦m̦ane bwe baam̦le eo aer en lem̦õn̦õn̦õ? (2) El̦aññe juon baam̦le ej katak kõn mour eo an Jijej, etke men in enaaj jipañ er ñan lo m̦õn̦õn̦õ?

⁴ Bwe juon baam̦le en lem̦õn̦õn̦õ, aolep ro uwaan baam̦le eo rej aikuj kate er ñan anõke Anij im kwal̦o̦k aer yokwe doon. (Epesõs 5:1, 2) Ak ewi wãween ad maroñ anõke Anij ke jejjab maroñ loe? Eokwe, jemaroñ jel̦ã kõn e im wãween an l̦õmn̦ak im kõm̦m̦an ikijjeen m̦aanje eo Nejin me ear jilkintok ñan lal̦ in. (Jon 1:14, 18, UBS) Ke Jijej Kũraij ear mour ioon lal̦ in, ekar anõke Jemãn ilañ ilo wãween an kar kõnnaan im kõm̦m̦an ñan ro jet. Joñan an kar em̦m̦an an anõke Jemãn, ear ãinwõt ñe armej ro rar pãd iturin Jeova im roñjake E. (Jon 14:9) Kõn men in, el̦aññe baam̦le eo ej katak kõn wãween an kar Jijej kwal̦o̦k yokwe im anõke joñak eo an, men in enaaj jipañ l̦eo im lio kab ajri ro ñan kõm̦m̦an bwe baam̦le eo aer en lem̦õn̦õn̦õ.

5, 6. (1) Ta joñak eo em̦m̦an Jijej ear likũti ñan l̦õm̦aro ewõr pãleer? (2) Bwe Anij en jol̦o̦k an l̦eo bõd, ta eo l̦eo ej aikuj kõm̦m̦ane m̦okta?

⁵ Baibõl̦ ej ba bwe l̦õm̦aro rej aikuj kõm̦m̦an ñan lim̦aro pãleer ãinwõt an kar Jijej kõm̦m̦an ñan rũkal̦oor ro an. Ej ba: “L̦õm̦aro, kom̦win yokwe lim̦aro pãleemi ãinwõt an Kũraij yokwe eklejia im kar lel̦o̦k an mour kõn e . . . L̦õm̦aro ren yokwe lim̦aro pãleer ãinwõt aer yokwe ãnbwinnier make. Juon em̦m̦aan eo ej yokwe kõrã eo pãleen ej yokwe e make. Ejjel̦o̦k en ej dike ãnbwinnin make, ak ej naajidiki im kõjparoke, ãinwõt an Kũraij kõm̦m̦an ñan eklejia.”—Epesõs 5:23, 25-29, UBS.

⁶ Jijej ear likũt juon joñak em̦m̦an ñan l̦õm̦aro ilo wãween an kar kwal̦o̦k yokwe ñan rũkal̦oor ro an. Jijej ear “yokwe er ñan jem̦l̦o̦kin” im ajel̦o̦k mour eo an kõn er meñe elõñ alen aer kar likjab. (Jon 13:1; 15:13) Baibõl̦ ej rõjañ em̦m̦aan ro bwe ren jab bõjrak aer ‘yokwe lim̦aro pãleer, im jab jememe ñan er.’ (Kolosse 3:19) Ta eo emaroñ jipañ juon em̦m̦aan ñan l̦oore naanin kakapilõklõk in, el̦aptata ñe kõrã eo pãleen ej likjab ilo men ko ej kõm̦m̦ani ak ilo wãween an kõnnaan? Eokwe, ej aikuj keememejtok iien ko ear bar likjab im kõm̦m̦an bõd. Bareinwõt, en keememej ta eo ej aikuj kõm̦m̦ane bwe Anij en maroñ jol̦o̦k an bõd. Ta in ej aikuj kõm̦m̦ane? Ej aikuj jol̦o̦k an ro jet bõd, im men in ej kitibuj an bar jol̦o̦k an kõrã eo pãleen bõd. Lio ej aikuj bar kõm̦m̦ane men in. (Riit Matu 6:12, 14, 15.) Elukkuun jejjet men in ñan ta eo jet armej rar ba kõn pãd eo an ruo armej. Rej ba bwe ñan an ruo rippãlele m̦õn̦õn̦õ wõt ippãn doon, erro jim̦or aikuj jel̦ã jol̦o̦k bõd.

7. (1) Ta eo Jijej ear l̦õmn̦ak kake kõn rũkal̦oor ro an? (2) Im ta eo l̦õm̦aro rej aikuj kõm̦m̦ane ñan l̦oor joñak in an Jijej?

⁷ L̦õm̦aro rej aikuj bar keememej bwe aolep iien Jijej ear jouj ñan rũkal̦oor ro an. Ear l̦õmn̦ak kõn aikuj ko aer im ear kile joñan maroñ ko aer. Ñan waanjoñak, ke Jijej ear kile  bwe rem̦õk, ear ba ñan er: “Jen etal ñan juon jikin ijo jemaroñ makel̦o̦k iaad ie bwe kom̦win kakkije jidik.” (Mark 6:30-32, UBS) Ãindeinl̦o̦k wõt, l̦õm̦aro rej aikuj l̦õmn̦ak kõn joñan maroñ ko an kõrã ro pãleer im aikuj ko aer. Baibõl̦ ej ba bwe kõrã ro rej ãinwõt ‘jãpe ko rem̦õjn̦o̦’ kõnke em̦õjn̦o̦l̦o̦k ãnbwinnier jãn l̦õm̦aro. Bareinwõt, ej ba bwe em̦m̦aan ro rej aikuj kwal̦o̦k “kautiej” ñan kõrã ro. Etke? Kõnke im̦aan mejãn Anij, ejjab em̦m̦aan ro wõt renaaj jolõt “mour” ak bar kõrã ro. (1 Piter 3:7) Kõn men in, em̦m̦aan ro rej aikuj keememej bwe Anij ejjab kaorõkl̦o̦k er jãn kõrã ro. Men eo eaorõk ippãn Anij ej ñe armej ro rej tiljek ñane.—Sam 101:6.

8. (1) Ta mel̦el̦ein an Baibõl̦ ba bwe em̦m̦aan eo ej “yokwe kõrã eo pãleen ej yokwe e make”? (2) Ta mel̦el̦ein an Baibõl̦ ba bwe l̦eo im lio rej ‘juon wõt kanniõk’?

⁸ Baibõl̦ ej ba bwe em̦m̦aan eo ej “yokwe kõrã eo pãleen ej yokwe e make.” Jijej ear ba bwe ñe em̦õj an juon em̦m̦aan im juon kõrã m̦are ‘rejjab ruo, ak rej juon wõt kanniõk.’ (Matu 19:6) Kõn men in, l̦eo im lio renaaj tiljek wõt ñan doon im reban pãd ippãn bar juon. (Jabõn Kõnnaan 5:15-21; Hibru 13:4) Renaaj maroñ in tiljek wõt ñan doon el̦aññe erro jim̦or rej kõm̦m̦ane ijo kun̦aaer ñan katõprak kõn̦aan ko an doon. (1 Korint 7:3-5, UBS) Baibõl̦ ej ba bwe “ejjel̦o̦k en̦ ej dike ãnbwinnin make, ak ej naajidiki im kõjparoke.” Em̦m̦aan ro rej aikuj yokwe kõrã ro pãleer ãinwõt aer yokwe er make. Im rej aikuj keememej bwe Jijej Kũraij ej bõran em̦m̦aan ro im renaaj aikuj uwaak ñane kõn wãween aer kõm̦m̦an ñan kõrã ro pãleer.—Epesõs 5:29, UBS; 1 Korint 11:3.

9. Ekkar ñan Pilippai 1:8 (UBS), ta eo Paul ear ba kõn Jijej? Im etke l̦õm̦aro rej aikuj kwal̦o̦k ejja men in wõt ñan kõrã ro pãleer?

⁹ Rijjilõk Paul ear ba bwe Jijej ear yokwe armej ro kõn aolepen bũruon. (Pilippai 1:8, UBS) Okmããn̦ãn̦in yokwe eo an Jijej ear kõm̦m̦an bwe en pidodo an armej ro kepaake im m̦õn̦õn̦õ in pãd iturin. Eñin men eo ear jelõt bũruon  kõrã ro me rar oktak im rũkal̦ooran. (Jon 20:1, 11-13, 16) Ãindeinl̦o̦k wõt, kõrã ro rekõn̦aan eñjake okmããn̦ãn̦in yokwe eo an l̦õm̦aro pãleer.

10. Etke Jijej ej juon joñak em̦m̦aan ñan kõrã ro ewõr pãleer?

¹⁰ Juon baam̦le ej ãinl̦o̦kwõt juon doulul me ej aikuji juon bwe en tõle. Kõnke elõñl̦o̦k jãn juon armej ilo juon baam̦le, ej aikuj wõr bõran baam̦le eo. Men in enaaj kõm̦m̦an bwe baam̦le eo en bõrokuk ippãn doon. Ak ejjab baam̦le ko wõt ewõr bõraer. Jijej bareinwõt ewõr juon Eo im ej tõle, im ej aikuj kõttãiki ñan E. Baibõl̦ ej ba bwe “bõran Kũraij Anij.” Bareinwõt, ej ba bwe “bõran kõrã m̦aan.” Kõn men in, l̦õm̦aro rej bar eo bõran kõrã ro ak baam̦le eo aer. (1 Korint 11:3) An Jijej kõttãiki ñan tõl eo an Anij ej juon joñak em̦m̦an ñan kõj. Etke? Kõnke kõj kajjojo ewõr juon eo ej bõrad im jej aikuj kõttãik kõj ñan tõl eo an.

11. (1) Ta eo kõrã ro rej aikuj in kwal̦o̦ke ñan l̦õm̦aro ippãer? (2) Im ta eo emaroñ wal̦o̦k ñan l̦õm̦aro el̦aññe kõrã ro rej kwal̦o̦k kautiej?

¹¹ Kõnke em̦m̦aan ro rejjab weeppãn, renaaj baj kõm̦m̦an wõt bõd. Ewõr iien renaaj likjab ilo aer tõl baam̦le eo. Ñe men in ej wal̦o̦k, ta eo kõrã eo ippãn ej aikuj in kõm̦m̦ane? Eokwe, kõrã eo ejjab aikuj in kõrraate men ko l̦eo pãleen ej kõm̦m̦ani ak kajjioñ bõk eddo eo an l̦eo im tõl baam̦le eo aer. Juon kõrã en keememej bwe im̦aan mejãn Anij, eaorõk bwe en kwal̦o̦k ettã bõro im ineem̦m̦an. (1 Piter 3:4) Innem, el̦aññe kõrã eo ettã bũruon im eineem̦m̦an, enaaj pidodol̦o̦k an pokake kien ko an Anij im kõttãik e make, meñe ilo iien ko reppen. Bareinwõt, Baibõl̦ ej ba: “Lio en kautiej l̦eo pãleen.” (Epesõs 5:33) Ak ta el̦aññe l̦eo ejjab l̦oore tõl eo an Kũraij ãinwõt eo ej Bar eo bõran? Eokwe, Baibõl̦ ej rõjañ kõrã ro: “Kom̦win pokake l̦õm̦aro pãleemi, bwe el̦aññe jet iaan l̦õm̦aro rejjab tõmak Naan ko an Anij,  jãn wõt an em̦m̦an m̦wilimi, renaaj ukel̦o̦k im tõmak. Kom̦ij jab aikuj in ba juon naan, bwe renaaj make lo an erreo ami mour kab l̦ap mour in kautiej ippemi.”—1 Piter 3:1, 2, UBS.

12. Etke ejjab juon men ebõd ñan an lio kwal̦o̦k l̦õmn̦ak ko an ñan l̦eo pãleen?

¹² El̦aññe lio ej kwal̦o̦k an l̦õmn̦ak im eoktak l̦õmn̦ak eo an jãn l̦eo pãleen, ej ke mel̦el̦ein bwe ejjab kautieje? Ejjab. Ejjel̦o̦k jorrããn ñe kõrã eo ej kwal̦o̦k l̦õmn̦ak eo an ñan l̦eo pãleen meñe l̦eo ej juon Kũrjin ak jaab. Bõtab, ej aikuj kõm̦m̦ane men in ilo jouj im kautiej. L̦õmn̦ak eo an lio emaroñ jim̦we im emaroñ jipañ baam̦le eo aerro el̦aññe l̦eo ej roñjake naan ko an kõrã eo. Ñan waanjoñak, juon iien Sera ear kwal̦o̦k l̦õmn̦ak eo an ñan Ebream kõn ta ko ej aikuj kõm̦m̦ani ñan kõm̦adm̦õde juon apañ ilo baam̦le eo aerro. Meñe Ebream ear jab errã ippãn kõrã in pãleen, ak Anij ear jiroñe im ba: “Kwõn eo̦roñ ainikien.” (Riit Jenesis 21:9-12.) Bõtab, ñe em̦õj an l̦eo pepe kõn ta eo erro lio pãleen naaj kõm̦m̦ane im pepe eo ejjab n̦ae kien ko an Anij, kõrã eo enaaj aikuj kõttãik wõt e im rejetake pepe eo an.—Jerbal 5:29; Epesõs 5:24, UBS.

13. (1) Ta ko bokin Taitõs 2:4, 5 ej rõjañ kõrã ro em̦õj aer m̦are bwe ren kõm̦m̦ani? (2) Ta eo Baibõl̦ ej ba kõn jepel?

 ¹³ Elõñ men ko juon kõrã emaroñ kõm̦m̦ani ilo an kajejjet eddo ko an ilo baam̦le eo. Ñan waanjoñak, Baibõl̦ ej ba bwe kõrã ro em̦õj aer m̦are, rej aikuj “yokwe l̦õm̦aro pãleer kab ajri ro nejier.” Rej aikuj bar “irooj ioon kõn̦aan ko aer kab erreo, im ren jel̦ã kun̦aaer n̦a im̦õko im̦weer, im ren pokake l̦õm̦aro pãleer.” (Taitõs 2:4, 5, UBS) Juon kõrã eo ej l̦oore naanin kakapilõklõk in, enaaj kõm̦m̦an bwe l̦eo ippãn im ajri ro nejierro ren lukkuun yokwe im kautieje. (Riit Jabõn Kõnnaan 31:10, 28.) Kõnke rippãlele ro rejjab weeppãn, emaroñ wal̦o̦k jet apañ ko relukkuun el̦l̦ap ikõtaerro im kõm̦m̦an bwe erro en jab jokwe ippãn doon  ak ren kõm̦m̦an aer peba in jepel. Ewõr jet wõt un ko ilo Baibõl̦ me rej kwal̦o̦k bwe emãlim an ro em̦õj aer m̦are jepel jãn doon. Bõtab, el̦aññe juon ej l̦õmn̦ak in jepel jãn eo pãleen ilo an jab kiki ippãn, ekanooj in aorõk bwe en bar kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ m̦okta. Etke? Kõnke Baibõl̦ ej ba: “Lio en jab jepel jãn l̦eo pãleen . . . , im l̦eo en jab ilo̦k jãn lio pãleen.” (1 Korint 7:10, 11) Bareinwõt, Baibõl̦ ej ba bwe wãween eo wõt emãlim ñan an ruo rũm̦are kõm̦m̦an aer peba in jepel ej ñe juon iaaerro ej lejãn ak ellolo.—Matu 19:9, UBS.

14. (1) Ewi wãween an kar Jijej kõm̦m̦an ñan ajri ro? (2) Im ta eo ajri ro rej aikuji jãn jemãer im jineer?

¹⁴ Jijej ear likũt juon joñak em̦m̦an ñan ro ewõr nejier ilo wãween an kar kõm̦m̦an ñan ajri ro. Ke jet armej rar kajjioñ kabõjrak ajri ro jãn aer etal ñan ippãn Jijej, ear ba: “Kom̦win likũt ajri ran̦ bwe ren itok ñan Ippa; kom̦win jab bõbrae er.” Innem ke ajri ro rar etal ñan ippãn, Baibõl̦ ej ba bwe Jijej ear “jiburlep er, im likũt pein ioer, im jar kõn er.” (Mark 10:13-16) El̦aññe Jijej ear bõk an iien ippãn ajri ro reddik, ejjab ke en kar l̦apl̦o̦k am̦ aikuj kõm̦m̦ane men in ñan ajri ro nejũm̦? Ajri ro nejũm̦ rej aikuji eok im am̦ jol̦o̦k iien ippãer. Innem, ñe kwõj kõm̦m̦an am̦ iien ippãer, en jab jidik wõt ak en l̦ap. Eaorõk bwe kwõn kõm̦m̦an iien ñan am̦ katakin er kõnke eñin men eo Jeova ej jiroñ ro jinen im jemãn ajri ro bwe ren kõm̦m̦ane.—Riit Duteronomi 6:4-9.

15. Ta ko rũtto ro remaroñ kõm̦m̦ane ñan kõjparok ajri ro nejier?

¹⁵ Kõnke lal̦ in ej nanal̦o̦k wõt, rũtto ro rej aikuj kõjparok ro nejier jãn rinana ro me rekõn̦aan ko̦kkure im kõm̦m̦ani m̦anit ko rejekkar ñan ajri ro. L̦õmn̦ak m̦õk kõn ta eo Jijej ear kõm̦m̦ane ñan kõjparok rũkal̦oor ro an me ekar watõk er ãinwõt ‘ajri ro reddik’ im raorõk ippãn. Ke rinana ro rar kalbuuji Jijej im pojak ñan aer nãj kar m̦ane, Jijej ear kõjparok rũkal̦oor ro an im kõm̦m̦an ial̦an aer ko bwe ren jab l̦aanwõtwõt im iioon jorrããn. (Jon 13:33; 18:7-9) Rũtto ro,  kom̦ij aikuj pojak im ekkõl wõt kõn wãween ko Tepil̦ eo enaaj kõjerbali ñan ko̦kkure ro nejimi. Kom̦ij aikuj kõmel̦el̦eik ajri ro kõn men kein m̦okta jãn aer wal̦o̦k ñan er. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) (1 Piter 5:8) Rainin, el̦apl̦o̦k jorrããn ko remaroñ wal̦o̦k ñan ajri ro nejũm̦ im kõtaan eo aer ippãn Anij. Bareinwõt, elõñl̦o̦k rinana ro im rekõn̦aan ko̦kkure er.

16. Ta eo rũtto ro remaroñ katak jãn joñak eo an Jijej ke ear kajim̦we im kauweik rũkal̦oor ro an?

¹⁶ Ilo boñõn eo m̦okta jãn an kar Jijej mej, rũkal̦oor ro an rar akwããl kõn wõn eo el̦aptata iaaer. Ijello̦kun an kar Jijej m̦õkaj im illu ippãer, ear kwal̦o̦k wõt jouj im yokwe ilo wãween an kar kajim̦we er. Im ear jab kõm̦m̦ane men in wõt ilo naan ak ear bar kaalikkar ilo kõm̦m̦an ko an. (Luk 22:24-27; Jon 13:3-8) El̦aññe ewõr nejũm̦ ajri, ewi wãween am̦ maroñ l̦oore joñak in an Jijej ñe kwõj kajim̦we ak kauweik ro nejũm̦? Em̦ool bwe ewõr iien ajri ro rej aikuj bõk kauwe im jej aikuj katakini er, bõtab jejjab aikuj kõm̦m̦ane men in ilo iien eo jej illu. Ñe kwõj katakin ro nejũm̦, en ‘jab eddo am̦ kajeik’ er ak kwõn kõm̦m̦ane ilo joñan eo ekkar. El̦aññe kwõj bũroñe er im kwõjjab l̦õmn̦ak m̦okta jãn am̦ kõnnaan, naan ko am̦ remaroñ “ãinwõt juon jãje” me kwõj wãkar er kake. (Jeremaia 30:11, UBS; Jabõn Kõnnaan 12:18, UBS) Ñe kwõj kajim̦we ak katakini ajri eo nejũm̦, kwõn kõm̦m̦ane ilo juon wãween me enaaj jipañe ñan kile tokãlik, bwe kwaar kõm̦m̦ane men in kõnke ej menin aikuj.—Epesõs 6:4, UBS; Hibru 12:9-11, UBS.

17. Etke Jijej ej juon joñak em̦m̦an ñan ajri ro?

¹⁷ Ewõr ke men ko ajri ro remaroñ katak jãn Jijej? Aet,  ewõr! Jijej ear kwal̦o̦k juon joñak em̦m̦an ñan ajri ro bwe ren pokake jemãer im jineer. Ear ba: “Ãinwõt Jema ear katakin Eõ, men kein Ij kõnono.” Ear bar ba: “Iien otemjej Ij kõm̦m̦an men ko rej kabuñbũruon.” (Jon 8:28, 29) Jijej ear pokake Jemãn ilañ, im Baibõl̦ ej ba bwe ajri ro rej aikuj pokake jemãer im jineer. (Riit Epesõs 6:1-3.) Jekdo̦o̦n ñe Jijej ear weeppãn ke ear ajri ak ear pokake wõt Josep im Meri, rũtto ro jemãn im jemãn me rar jab weeppãn. An kar Jijej pokake jemãn im jinen ear kõm̦m̦an bwe aolep ro ilo baam̦le eo an ren m̦õn̦õn̦õ!—Luk 2:4, 5, 51, 52.

18. (1) Etke Jijej ear pokake Jemãn ilañ aolep iien? (2) Im wõn eo ej m̦õn̦õn̦õ ñe ajri ro rej pokake jemãer im jineer?

¹⁸ Ta ko ajri remaroñ kõm̦m̦ani ñan anõk joñak eo an Jijej im kam̦õn̦õn̦õik jemãer im jineer? Jet iien, ajri ro rej lo bwe epen aer pokake jemãer im jineer. Bõtab, ajri ro rej aikuj keememej bwe Anij ekõn̦aan bwe ren pokake jemãer im jineer. (Jabõn Kõnnaan 1:8; 6:20) Aolep iien Jijej ear pokake Jemãn ilañ, ekoba ilo iien ko reppen. Juon iien, ear lukkuun pen an Jijej kõm̦m̦ane juon men me Anij ear kõn̦aan bwe en kõm̦m̦ane. Joñan an kar pen, Jijej ear ba: “Kwõn bõkl̦o̦k kab in [men eo ear aikuj kõm̦m̦ane] jãn Eõ.” Jekdo̦o̦n ta ak Jijej ear kõm̦m̦ane wõt men eo Anij ear kajjitõk bwe en kõm̦m̦ane, kõnke ear kile bwe el̦apl̦o̦k an Jemãn jel̦ã ta eo em̦m̦an ñane. (Luk 22:42) El̦aññe ajri ro rej pokake, renaaj kõm̦m̦an bwe jemãer im jineer kab Anij ren lukkuun m̦õn̦õn̦õ. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.)—Jabõn Kõnnaan 23:22-25.

19. (1) Ta eo Setan ej kõm̦m̦ane ñan kapo ajri ro? (2) El̦aññe enana m̦wilin ajri ro, ewi wãween an naaj men in jelõt jemãer im jineer?

¹⁹ Tepil̦ eo ear kajjioñ kapo Jijej, im ejjel̦o̦k pere bwe enaaj bar kapoik ajri ro bwe ren kõm̦m̦ani men ko renana.  (Matu 4:1-10) Setan Tepil̦ eo emaroñ kõm̦akũt ajri ro jet bwe ren kapoik ro nejũm̦ ñan kõm̦m̦ani men ko renana. Im jet iien epen an jo̦dikdik ro jab po ippãn jo̦dikdik dettaer wõt er. Eñin unin el̦ap an aorõk bwe ajri ro ren jab aetõl ro enana m̦wilier! (1 Korint 15:33) Daina, jiroñ eo nejin Jekob, ear jol̦o̦k an iien ippãn ro me rar jab kabuñ ñan Jeova. Kõn an kar kõm̦m̦ane men in, elõñ jorrããn ko rar wal̦o̦k ñane im baam̦le eo an. (Jenesis 34:1, 2) L̦õmn̦ak m̦õk kõn joñan an naaj baam̦le n̦e am̦ bũrom̦õj, el̦aññe juon iaan ajri ro nejũm̦ em̦õj an l̦õñ ak po ilo m̦anit ko rettoon!—Jabõn Kõnnaan 17:21, 25.

20. Bwe baam̦le eo en maroñ m̦õn̦õn̦õ, ta eo kajjojo iaaer ej aikuj kõm̦m̦ane?

²⁰ El̦aññe aolep ro ilo baam̦le eo rej l̦oore naanin kakapilõklõk ko jãn Baibõl̦, enaaj pidodol̦o̦k ñan aer kijenmej ñe ej wal̦o̦k apañ ilowaan baam̦le eo. Eaorõk bwe ren l̦oore naanin kakapilõklõk ko ilo Baibõl̦ kõnke eñin men eo ej kõm̦m̦an bwe juon baam̦le en lem̦õn̦õn̦õ. L̦õm̦aro, kom̦win yokwe lim̦aro pãleemi, im kõm̦m̦an ñan er ãinwõt an Jijej kõm̦m̦an ñan rũkal̦oor ro an. Lim̦aro, kom̦win kõttãik kom̦  ñan l̦õm̦aro pãleemi, im kate kom̦ ñan ãinwõt kõrã eo epol̦õmãn ilo bokin Jabõn Kõnnaan 31:10-31. Ro ewõr nejier, kom̦win katakin ajri ro nejũmi. (Jabõn Kõnnaan 22:6) Jemãn baam̦le ko, kom̦win lale im kõjparok kõrã ro im ajri ro. (1 Timote 3:4, 5; 5:8) Im ajri ro, kom̦win pokake jememi im jinemi. (Kolosse 3:20) Ro uwaan baam̦le eo renaaj baj likjab wõt im kõm̦m̦an bõd kõnke aolep armej rejjab weeppãn. Innem ñe jej kõm̦m̦an bõd, jej aikuj kõttãik bũruod im kajjitõk ippãn ro ilo baam̦le eo ad bwe ren jol̦o̦k ad bõd.

21. (1) Ta jeraam̦m̦an ko me m̦õttan jidik renaaj wal̦o̦k? (2) Im ewi wãween ad maroñ lo m̦õn̦õn̦õ ilo baam̦le ko ad rainin?

²¹ Baibõl̦ eo eobrak kõn naanin kakapilõklõk ko im katak ko raorõk ñan baam̦le. Bareinwõt, ej katakin kõj kõn an lal̦ in naaj oktak im juon pedetaij me enaaj obrak kõn armej ro rem̦õn̦õn̦õ im rej kabuñ ñan Jeova. (Revelesõn 21:3, 4) Kõj aolep jej reim̦aanl̦o̦k ñan jeraam̦m̦an kein me m̦õttan jidik renaaj wal̦o̦k! Rainin, jemaroñ bareinwõt lo m̦õn̦õn̦õ ilo baam̦le ko ad ikijjeen ad pokake im l̦oore naanin kakapilõklõk ko an Anij ilo Baibõl̦.