Mu ntangu ya ntama, biniemo bima bieri bia fioti bieri na mwa bulu bi beri sarilaka mu tûla tidimbu ha zulu tibuma peleko ha zulu cire. Ntiana mwa bule bieri, biakaka bia carré, biakaka ntiana mutu wa tibulu. Bidimbu bia biniemo mikanda bieri singasaka, mbo weri singasa ti tima nani vwiri tio peleko mbo bieri songelaka ha mpiema, ha mwelo wa nzo peleko nkutu ya muntu ka bafweti’â bavweza yo ko.

 Biniemo mu bima biabingi beri bia sarilaka: bihisi, mpemba, matari ma ntalu peleko miti. Ntangu zakaka nkumbu ya muntu peleko ya tata’andi beri tsonekaka ha zulu. Biniemo biakaka mbo bieri songelaka munkwa tima.

 Mu singasa mukanda, muntu wuvwiri tiniemo wafweti tia niema ha zulu mutoto wa tibuma, ha zulu mafuta ma kangama (tuvi twa buzi peleko cire) peleko tima tia peta ti beri tûlaka ha zulu mukanda. (Yobe 38:14) Tima tiango, ha manima kuba tieri kubaka. Buna, mukanda wu beri tûlaka tiniemo ka baketi’â wa lenda mu soba ko.

 Tiniemo tia beri hanaka kwe muntu wakaka mu mu hana timfumu. Mu tifwani, mutinu wumosi wa ku Ezipte wahana tiniemo tiandi kwe Yozefe, mwana wa Yakobe. Yozefe ngamba yeri ku Ezipte mpe, ha manima bayizi mu tûla ku boloko di kalembo zabila musamu. Kâ, ntangu bu yayôka, Farao wamudukisa mu boloko mpe wamuhanana timfumu tia tinene tia bâ tilandi tiandi. Bibila ditêle ti: “Buna Farao wakatula bage’andi ya tiniemo mpe watûla yo mu mulembo wa Yozefe.” (Mbatukulu 41:42) Mu bungu ti bage yi bahana Yozefe tiniemo tiabâ mûna, dieka bo, Yozefe bamuhana timfumu mu sala bisalu biaketi mu hana Farao.

 Mutinu Yezabele wa ku Israele ya ntama wasarila tiniemo tia bakala diandi mu hondesa bakala dimosi di beri tâka nkumbu Nabote. Mu nkumbu ya mutinu Ahabe, yandi watsoneka mukanda kwe bakuluntu bamosi, wabalomba bakwikisila Nabote ti Nzambi katêsa ndoko. Yezabele watûla tiniemo tia mutinu ha zulu mukanda mpe walenda musamu wu kawaya.​—1 Mitinu 21:5-14.

 Mutinu Asuyeruse wa ku Perse wasarila bage ya tiniemo mu singasa ntumunu yi kahana.​—Estere 3:10, 12.

 Nehemi, titsoniki timosi tia Bibila, watâ ti mfumu za bala ba Israele, Balevite, na Nganga za Nzambi basingasa mukanda wu batsoneka bu batûla wo tiniemo.​—Nehemi 1:1; 9:38.

 Bibila mbala zole dizonzelaka ti basarila biniemo mu bâ na lukwikulu ti nkotolo ze kô bafweti lembo vweza. Bu balosa mbikuri Daniele mu bulu dia bango-mbulu, “tari banata mpe ni batûla dio ha nkotolo ya bulu diango.” Buna, mutinu Dariuse, ntwarisi ya ku Medi na Perse, “ni katûla tidimbu tia bage’andi ya biniemo na tia bage ya bantu bandi ba banene, ngatu ka basobandi na kani tima mu bungu dia Daniele.”​—Daniele 6:17.

 Bu batûla nitu ya Yezu Kristo mu ndiamu, mbeni zandi “baye tûla tiniemo ha zulu tari” di batûla mu kanga nkotolo ya ndiamu. (Matie 27:66) Mu misamu mi katâ mu bungu dia Evanzile ya Matie, David Turner banguri ti tala ti tiniemo tiango mutinu wa tuma tio, tidimbu mu mutoto wa tibuma baketi tia sila peleko mu tuvi twa buzi mu kati dia mwamvu mia tari [. . .] na ha nkotolo ya ndiamu.

 Mu bungu ti biniemo bia mu ntangu ya ntama bilendi tu hana nsangu za misamu miayôka mu ntama, bantu basaka archéologie na histoire ka bavulu’â bia kipaka ko. Diangana, ndongokolo ya sianse ya biniemo yi batâka nkumbu sigillographie, yayika lweka lwa mfunu lu badingilaka misamu mia ntama.