جول، شىندىق، ٶمىر
ۇيىڭىزگە بىرەۋ ٴشۇيىنشى سۇراپ كەلسە، جاقسى حابار اكەلگەنىن ٴبىلىپ، قۋانىپ قالاسىز. ٴبىزدىڭ دە سىزبەن جانە جاقىندارىڭىزبەن بولىسكىمىز كەلەتىن قۋانىشتى حابارىمىز بار.
قۋانىشتى حاباردى جەر مەن كوكتىڭ جاراتۋشىسى ەحوبا قۇدايدىڭ ٶزى پايعامبارلارىنا جازدىرعان كيەلى جازبالاردان وقىپ بىلەمىز. قولىڭىزدا ۇستاپ وتىرعان وسى ادەبيەت كيەلى جازبالاردىڭ ٴتورت كىتابىنداعى ىزگى حابارعا باسا نازار اۋدارادى. بۇل كىتاپتار ماتاي، مارقا، لۇقا جانە جوحان دەگەن جازۋشىلارىنىڭ ەسىمدەرىمەن اتالادى.
ٴتورت كىتاپ كوپشىلىككە ٸنجىل دەگەن اتاۋمەن دە تانىمال. وندا ۇلى پايعامبارىمىز يسا جايلى ىزگى حابار جازىلعان. بۇل قانداي حابار؟ قۇداي يسا ارقىلى ادامزاتتى ولىمنىڭ قۇرساۋىنان قۇتقاراتىنى، سونداي-اق يسا كوكتەگى قۇداي پاتشالىعىنىڭ پاتشاسى بولىپ، وزىنە سەنگەن ادامدار ٷشىن جەر بەتىندە شىنايى ٶمىر ورناتاتىنى جايلى قۋانىشتى حابار (مارقا 10:17، 30؛ 13:13).
ىزگى حابار نەگە ٴتورت كىتاپقا جازىلعان؟
قۇداي يسا پايعامباردىڭ ٶمىرى مەن وسيەتتەرىن نەگە ٴبىر ەمەس، ٴتورت كىتاپقا جازدىرعان دەپ ويلايتىن شىعارسىز.
يسانىڭ ايتقان سوزدەرى مەن ىستەگەن ىستەرى جايلى جازىلعان مالىمەت كوزىنىڭ تورتەۋ بولعانىنىڭ پايداسى زور. نەگە دەرسىز؟ كوزىڭىزگە ەلەستەتىپ كورىڭىزشى: كوپشىلىككە تانىمال ٴبىر ۇستازدىڭ قاسىندا ٴتورت ادام وتىر. ٴدال الدىندا وتىرعانى سالىق جيناۋشى بولسا، وڭ جاعىنداعىسى — دارىگەر. ال سول جاعىندا وتىرعان كىسى — بالىق اۋلاۋشى ٵرى ۇستازدىڭ جاقىن دوسى. ارتقى جاقتاعى ٴتورتىنشى ادام — جاس جىگىت. ٴبارى دە شىنشىل دا ادال جاندار. ولار ۇستازدارىن بار ىقىلاسپەن مۇقيات تىڭداپ وتىر. وسىلاردىڭ ٵرقايسىسى ەستىگەندەرى مەن كورگەندەرىن قاعاز بەتىنە تۇسىرەتىن بولسا، مالىمەت جان-جاقتى قامتىلىپ، ەگجەي-تەگجەيلى بولارى ٴسوزسىز. كەيىن ولاردىڭ جازعاندارىن وقىعاندار بولعان جايتقا نە وقيعاعا ٴتۇرلى قىرىنان قاراي الادى. سونداي-اق ۇستازدىڭ سوزدەرى مەن ىستەرىن تولىق بىلە الادى. ۇلى ۇستازىمىز يسانىڭ ٶمىرى جايلى جازىلعان ٴتورت كىتاپتىڭ ٴدال وسىنداي پايداسى بار.
اتالمىش مىسالعا قايتا ورالساق، سالىق جيناۋشى ٶز كىتابىن جازعاندا، ياھۋدي جۇرتىن ويلاپ، سولارعا پايدالى بولاتىن وسيەتتەر مەن وقيعالارعا كوپ كوڭىل بولەدى. دارىگەر بولسا اۋرۋ-سىرقاۋلار مەن سال ادامداردىڭ ساۋىققانىنا باسا نازار اۋدارادى. سوندىقتان ول سالىقشى جازعان جايتتاردىڭ كەيبىرىن جازباي كەتسە، كەيبىرىن باسقا كەزەكپەن جازادى. ال ۇستازدىڭ جاقىن دوسى ونىڭ سەزىمدەرى مەن قاسيەتتەرىنە كوپ ٴمان بەرەدى. جاس جىگىت حابارىن قىسقا دا نۇسقا ەتىپ جازۋدى ٴجون كورەدى. سايىپ كەلگەندە، تورتەۋىنىڭ دە حابارى شىنايى ٵرى تۋرا. دەمەك، يسانىڭ ٶمىرى جايلى ٴتورت كىتاپ تا ونىڭ وسيەتتەرى مەن ٸس-ارەكەتتەرىن جانە قاسيەتتەرىن جاقسىراق تۇسىنۋىمىزگە كومەكتەسەدى.
كەيدە ادامدار «ماتايدىڭ ىزگى حابارى» نە «جوحاننىڭ ىزگى حابارى» دەپ جاتادى. بۇلاي دەۋ قاتە ەمەس، ويتكەنى ولاردىڭ ٵرقايسىسىندا «يسا ٴماسىح تۋرالى ىزگى حابار» جازىلعان (مارقا 1:1). جالپى العاندا، تورتەۋى دە ٸنجىلدى، ياعني ىزگى حاباردى قۇرايدى.
ماتاي، مارقا، لۇقا جانە جوحان جازعان كىتاپتارداعى مالىمەتتەر مەن جايتتاردى ٴبىر-بىرىمەن سالىستىرعان جانە ۇيلەستىرگەن كيەلى كىتاپ زەرتتەۋشىلەرى كوپ بولعان. سولاردىڭ ٴبىرى — ب.ز. 170-جىلى ٶمىر سۇرگەن سيريالىق جازۋشى تاتيان. ول ٸنجىلدىڭ ٴتورت كىتابىنىڭ تۋرا جانە قۇداي رۋحىنىڭ جەتەلەۋىمەن جازىلعانىن مويىنداعان. يسانىڭ ٶمىرى مەن قىزمەتى جايلى مالىمەتتەردى ٴبىر ىزدىلىكپەن قۇراستىرىپ، ەڭبەگىن «دياتەسسارون» دەپ اتاعان.
«يسا پايعامبار — جول، شىندىق، ٶمىر» اتتى وسى كىتاپ — سونداي ەڭبەكتەردىڭ ٴبىرى، ٴبىراق الدە قايدا تۋرا ٵلى تولىق نۇسقاسى. بۇلاي دەۋىمىزگە سەبەپ — بۇگىنگى تاڭدا يسانىڭ كوپتەگەن پايعامبارلىعى مەن استارلى اڭگىمەسىنىڭ قالاي ورىندالعانىن جاقسىراق تۇسىنەمىز. سوندىقتان ونىڭ سوزدەرى مەن ىستەرىنىڭ ٴمانى، ٴتۇرلى وقيعالاردىڭ بارىسى ايقىن بولا ٴتۇستى. سونداي-اق ارحەولوگيالىق جۇمىستاردىڭ ارقاسىندا كەيبىر جايتتار انىقتالدى جانە كيەلى كىتاپ جازۋشىلارىنىڭ كوزقاراستارىن ٴتۇسىنۋ مۇمكىندىگى اشىلدى. ارينە، يسانىڭ ومىرىندەگى وقيعالاردىڭ ورىن الۋ كەزەگىنە قاتىستى ٷزىلدى-كەسىلدى تۇجىرىم جاساۋعا بولمايدى. دەگەنمەن، «يسا پايعامبار — جول، شىندىق، ٶمىر» كىتابىن جازۋ كەزىندە اقىل-پاراسات پەن قيسىنعا جۇگىندىك.
جول، شىندىق، ٶمىر
وسى ادەبيەتتى وقۋ بارىسىندا ونىڭ سىزگە جانە جاقىندارىڭىزعا ارنالعان باستى حابارىن ەستە ۇستاڭىز. بۇل قانداي حابار؟ يسا پايعامباردىڭ ٶزى توما ەسىمدى ەلشىسىنە: «جول، شىندىق جانە ٶمىر — مەنمىن. مەن ارقىلى بولماسا، ەشكىم دە اكەگە كەلە المايدى»،— دەگەن (جوحان 14:6).
«يسا پايعامبار — جول، شىندىق، ٶمىر» كىتابى يسانىڭ «جول» رەتىندەگى قىزمەتىن باعالاۋعا كومەكتەسەدى. ويتكەنى يسا ارقىلى عانا ەحوبا قۇدايعا جولداعان دۇعامىز قابىل بولادى. ونىڭ ۇستىنە، يسا — ٴبىزدى قۇدايمەن تاتۋلاستىراتىن جول (جوحان 16:23؛ ريمدىكتەرگە 5:8). دەمەك، يسا پايعامباردىڭ ارقاسىندا عانا قۇدايعا ۇنامدى بولا الامىز.
يسا پايعامبار — «شىندىق». ويتكەنى ول شىندىقتى ايتقان جانە شىندىققا ساي ٶمىر سۇرگەن، بىلايشا ايتقاندا، شىندىق يسانىڭ بولمىسىنان پاش ەتىلگەن. كوپتەگەن پايعامبارلىق يسانىڭ ومىرىندە ورىندالىپ، «ول ارقىلى «ٴيا» بولدى» (قورىنتتىقتارعا 2-حات 1:20؛ جوحان 1:14). مۇنداي پايعامبارلىقتار يسانىڭ قۇداي نيەتىن جۇزەگە اسىراتىن ماڭىزدى تۇلعا ەكەنىن تۇسىنۋگە كومەكتەسەدى (ايان 19:10).
يسا پايعامبار — «ٶمىر». يسا ٶزىنىڭ ەش ٴمىنى جوق ٴتانىن قۇربان ەتىپ، قانىن توككەنىنىڭ ارقاسىندا ادامزات «شىنايى ومىرگە» جەتۋ، ياعني «ماڭگى ٶمىر» ٴسۇرۋ ۇمىتىنە يە بولدى (تىموتەگە 1-حات 6:12، 19؛ ەفەستىكتەرگە 1:7؛ جوحاننىڭ 1-حاتى 1:7). يسا دۇنيەدەن وتكەن ميلليونداعان ادام ٷشىن دە «ٶمىر». سەبەبى ولار جۇماق باعىنا اينالعان جەردەگى ومىرگە قايتىپ ورالادى (جوحان 5:28، 29).
قۇدايدىڭ نيەتىن جۇزەگە اسىراتىن يساعا ٴبارىمىزدىڭ دە ريزاشىلىق بىلدىرگەنىمىز ابزال. سوندىقتان «جول، شىندىق، ٶمىر» بولىپ تابىلاتىن يسا تۋرالى ٴبىلىمىڭىز ارتا ٴتۇسسىن دەپ تىلەيمىز.
