Mme Idiọkowo Ẹdibịghi Adan̄a Didie?
Mme Idiọkowo Ẹdibịghi Adan̄a Didie?
“Nsinam afo . . . [Jehovah] odopde uyo ke ini idiọk owo osobode owo eke enende akan enye?”—HABAKKUK 1:13.
1. Ini ewe ke ifiọk ubọn̄ Jehovah ediyọhọ ke ererimbot?
NTE Abasi oyosobo mme idiọkowo tutu amama? Ke edide ntre, nnyịn inyene ndibet ebịghi adan̄a didie? Mme owo ẹsibụp mme utọ mbụme ẹmi ke ofụri ererimbot. M̀mọ̀n̄ ke nnyịn ikeme ndikụt ibọrọ? Nnyịn imekeme ndikụt ibọrọ ke mme ntịn̄nnịm ikọ eke odudu spirit Abasi ẹban̄ade edikem ini Esie. Mmọ ẹnọ nnyịn nsọn̄ọ nte ke Jehovah ọmọn̄ ọsọp ndibiere ikpe nnọ kpukpru mme idiọkowo. Adan̄aoro kpọt ke ‘ifiọk ubọn̄ Jehovah ediyọhọ ke ererimbot, kpa nte mmọn̄ ofụkde inyan̄.’ Oro edi un̄wọn̄ọ ntịn̄nnịm ikọ ẹkụtde ke Edisana Ikọ Abasi ke Habakkuk 2:14.
2. Ewe ubiereikpe nsobo Abasi ita ẹdọn̄ọ ke n̄wed Habakkuk?
2 Ẹkewet n̄wed Habakkuk ke n̄kpọ nte 628 M.E.N., ndien enye esịne udịm udịm ubiereikpe nsobo ita ẹmi Jehovah Abasi ọnọde. Ẹma ẹnanam iba ke otu ubiereikpe oro. Akpa ekedi ubiereikpe Jehovah ke idem otụtutọn̄ idụt Judah eset. Nso kaban̄a ọyọhọ iba? Enye ekedi ubiereikpe Abasi ke idem efịk-ufịk Babylon. Do, ke akpanikọ, nnyịn imenyene kpukpru ntak ndinyene mbuọtidem nte ke ẹyenam ọyọhọ ita ke otu ubiereikpe Abasi oro. Ke akpanikọ, nnyịn imekeme ndidori enyịn ndikụt edisu esie ata usọp usọp. Ke ntak ndinen owo ke ukperedem ini emi, Abasi ọmọn̄ ada nsobo etiene kpukpru mme idiọkowo. Akpatre ke otu mmọ ọyọduọk akpatre ibifịk esie ke “ekọn̄ akwa usen Abasi, Andikara kpukpru n̄kpọ,” emi asan̄ade ekpere usọp usọp.—Ediyarade 16:14, 16.
3. Nso iditịbe inọ mme idiọkowo ke eyo nnyịn?
3 Ekọn̄ akwa usen Abasi ke asan̄a ekpere akan nte akanam edide. Ndien ubiereikpe Abasi iditreke-tre ndisịm mme idiọkowo ke eyo nnyịn kpa nte Jehovah ekebierede ikpe ọnọ Judah ye Babylon. Nte ededi, yak ida nte ke nnyịn idahaemi idu ke Judah ke eyo Habakkuk. Nso ika iso ke idụt oro?
Idụt Emi Odude ke Ndutịme
4. Nso enyene-ndịk mbụk ke Habakkuk okop?
4 Kere ban̄a prọfet Jehovah oro Habakkuk nte etiede ke mbatmbat enyọn̄ ọkọm ufọk esie, ọbọ mbịtmbịt ofụm mbubịteyo. Ndido ikwọ odu enye ke n̄kan̄. (Habakkuk 1:1; 3:19) Edi Habakkuk okop enyene-ndịk mbụk. Edidem Jehoiakim eke Judah owot Urijah onyụn̄ anam ẹtop okpo prọfet oro ẹsịn ke udi mbio-obio. (Jeremiah 26:23) Edi akpanikọ, Urijah ikomụmke ibetedem esie ke Jehovah ikama, ama okop ndịk onyụn̄ efehe aka Egypt. Kpa ye oro, Habakkuk ama ọdiọn̄ọ nte ke ikedịghe udọn̄ ndikpono Jehovah okonụk Jehoiakim ndinam afai. Ẹdiọn̄ọ emi ẹto edidem oro ndikowụt unana ukpono nnọ ibet Abasi ye enye ndikasua prọfet Jeremiah ye mbon efen ẹmi ẹkenamde n̄kpọ Jehovah.
5. Nso idi idaha eke spirit ke Judah, ndien didie ke Habakkuk anam n̄kpọ aban̄a emi?
5 Habakkuk okụt nte nsụn̄ikan̄ incense otode ke mme ọkọm ufọk ẹkedude ẹkpere ọdọk. Mme owo oro ifọpke mme incense ẹmi nte mme andituak ibuot nnọ Jehovah. Mmọ ẹsịn idem ke mme edinam nsunsu ido ukpono emi idiọk Edidem Jehoiakim eke Judah adade usụn̄. Nso n̄kpọ esuene ke emi edi ntem! Mmọn̄eyet ọyọhọ Habakkuk enyịn, ndien enye ekpe ubọk ete: “O Jehovah, adan̄a didie ke ndiseme ndien afo ukopke! Nditua afai nnọ fi, ndien afo unyan̄ake! Nsinam afo owụtde mi idiọk ido, onyụn̄ esede ukụt? Nsobo ye afai ẹnyụn̄ ẹdu mi ke iso; utọk onyụn̄ odu, en̄wan onyụn̄ emen idem. Oro esịn ibet okpu, ikpe inyụn̄ iwọrọke nte asan̄ade ye akpanikọ: koro mme idiọkowo ẹkande nti owo ẹkụk; mmọdo edikwan̄a ikpe ọwọrọde.”—Habakkuk 1:2-4.
6. Nso itịbe inọ ibet ye unenikpe ke Judah?
6 Ih, nsobo ye afai ẹyọyọhọ. Kpukpru ebiet emi Habakkuk esede, enye okụt ukụt, utọk, en̄wan. “Ibet okpu,” inyeneke odudu aba. Nso kaban̄a unenikpe? Kamse, “iwọrọke nte asan̄ade,” inyeneke edikan! Idehede ikan. Utu ke oro, “mme idiọk owo ẹkan nti owo ẹkụk,” ẹkwan̄ade mme ibet ẹmi ẹkenịmde man ẹkpeme nti owo. Ke akpanikọ, ‘ẹkwan̄a ikpe.’ Ẹyụrọde enye. Nso idiọk idaha ke emi edi ntem!
7. Nso ke Habakkuk ebiere ndinam?
7 Habakkuk odop kan̄a onyụn̄ ekere aban̄a idaha oro odude. Ndi enye ayakpa mba? Ke akpanikọ idikpaha! Ke ama okodụn̄ọde ofụri ukọbọ oro ẹkekọbọde mme anam-akpanikọ asan̄autom Abasi, owo emi enyenede nsọn̄ọnda mi afiak ọsọn̄ọ ubiere esie ndinyene iwụk, ndisọn̄ọ nda nte prọfet Jehovah. Habakkuk ayaka iso nditan̄a etop Abasi—idem ọkpọkọm ndinam oro ediwọrọ n̄kpa.
Jehovah Anam “Edinam” Emi Owo Mîkemeke Ndinịm ke Akpanikọ
8, 9. Ewe “edinam” emi owo mîkemeke ndinịm ke akpanikọ ke Jehovah anam?
8 Ke n̄kukụt, Habakkuk okụt mbon nsunsu ido ukpono, ẹmi mîkponoke Abasi. Kpan̄ utọn̄ ke se Jehovah etịn̄de ọnọ mmọ: “Mbufo ẹse ke otu mme idụt, ẹnyụn̄ ẹtịn̄ enyịn, ẹnyụn̄ ẹyịk.” Eyedi Habakkuk ekere ntak emi Abasi etịn̄de ikọ ntem ye mme idiọkowo ẹmi. Ekem enye okop Jehovah ọdọhọde mmọ ete: “Ẹnyụn̄ ẹnyene ndyọ: koro mmọn̄ nnam edinam ke eyo mbufo, eke mbufo mîdinịmke ke akpanikọ ke owo editịn̄de.” (Habakkuk 1:5) Ke akpanikọ, Jehovah ke idemesie ke anam mme edinam ẹmi mmọ mîkemeke ndinịm ke akpanikọ. Edi enye edi nso?
9 Habakkuk etịm akpan̄ utọn̄ ke mme n̄kaiso ikọ oro Abasi etịn̄de, nte ẹwetde ke Habakkuk 1:6-11. Etop Jehovah edi emi—ndien idụhe nsunsu abasi m̀mê anana-uwem edisọi n̄kpọ ekededi emi ekemede ndikpan enye ndisu: “Koro, sese, ami mmọn̄ ndemede mme Chaldean, ndot-ndot ye owowo idụt oro asan̄ade ke ntan̄wan̄ ebiet ererimbot, ndida ebiet idụn̄ emi mînyeneke enye. Idụt oro edi n̄kpa-idem ye eka-ndịk: ikpe mmọ ye ubọn̄ mmọ ẹto ke idem mmọ. Mme horse mmọ ẹsọp ẹkan nawụri-ekpe: ẹsọp ẹkan wolf mbubịteyo: mbon-horse mmọ ẹnyụn̄ ẹyọrọ kpukpru ebiet, mbon-horse mmọ ẹnyụn̄ ẹto ke anyan ebiet: mmọ ẹfen̄e nte ntrukpom ọsọpde aka ndita. Kpukpru mmọ ẹdi ndinam afai: akwa otu iso mmọ enen̄ede ese; ndien mmọ ẹyetan̄ mbuot ekọn̄ nte ntan. Ndien mmọ ẹyese ndidem ke mbio, mbọn̄ ẹnyụn̄ ẹdi n̄kpọ nsahi ye mmọ: mmọ ẹyenyụn̄ ẹsak kpukpru n̄kpọsọn̄ ebiet: ndien mmọ ẹyekụbi ntan ẹnyụn̄ ẹda mmọ. Ndien spirit edemede, mmọ ẹnyụn̄ ẹka iso, ẹnyụn̄ ẹdue isop: odudu mmọ ẹmi edi abasi mmọ.”
10. Mmanie ke Jehovah edemede?
10 Nso ntọt ntịn̄nnịm ikọ otode Ata Edikon̄ ke emi edi ntem! Jehovah edemede mme Chaldean, kpa ibak ibak idụt Babylon. Ke enye asan̄ade ebe “ntan̄wan̄ ebiet ererimbot,” enye ayakan ata ediwak ebietidụn̄. Emi enyene ndịk didie ntem! Akwa udịm mme Chaldean edi “n̄kpa-idem ye eka-ndịk,” enyene ndịk onyụn̄ akama oyomonsia. Enye anam n̄kpọsọn̄ ibet esie. ‘Ikpe esie oto enye ke idem.’
11. Didie ke afo akpanam en̄wan emi mbonekọn̄ Babylon ẹn̄wanade ye Judah an̄wan̄a?
11 Mme horse Babylon ẹsọp ẹkan nawụri-ekpe. Udịmekọn̄ esie etie afai afai akan mme wolf ẹmi biọn̄ ọdọn̄de ẹmi ẹyomde udia ke okoneyo. Ye ọkpọsọn̄ udọn̄ ndika, ‘enye ọyọrọ kpukpru ebiet’ ye ntaidem. Mmọ ẹto ke anyan usụn̄ Babylon ẹka Judah. Ke ẹfede nte ntrukpom emi ọsọpde ebịne inem udia, mme Chaldean ẹmọn̄ ẹsọp ndimụm udia mmọ. Edi ndi emi edidi mbụme kpọt, sụk ibụmede en̄wan emi mbonekọn̄ ifan̄ ẹn̄wanade? Baba-o! “Kpukpru mmọ ẹdi ndinam afai,” nte akwa udịm ẹdọkde ẹka ndida nsobo ndi. Iso mmọ owụt ifiopesịt, mmọ ẹwat ẹka n̄kan̄ edem usoputịn ẹdụk Judah ye Jerusalem, ẹsọpde ẹka nte ofụm edem usiahautịn. Udịmekọn̄ Babylon ẹtan̄ ata ediwak mbon n̄kpọkọbi nte n̄kpọ eke mmọ ‘ẹtan̄de mbuot-ekọn̄ nte ntan.’
12. Mbon Babylon ẹnam n̄kpọ didie, ndien enyene-ndịk asua emi “edue isop” nso?
12 Udịmekọn̄ Chaldean ẹsak ndidem ẹnyụn̄ ẹsịn ikpọ owo ukara ke ndek, emi kpukpru mmọ mînyeneke ukeme nditre ifịk ifịk en̄wan mmọ. Enye ‘asak kpukpru n̄kpọsọn̄ ebiet,’ koro ebiet odudu ekededi ọduọde ke ini mbon Babylon ‘ẹkụbide ntan’ ebe ke ndibot ibombom ke isọn̄ ndidọk nda n̄n̄wana ye enye. Ke edikem ini Jehovah, enyene-ndịk asua oro ‘ayaka iso nte ofụm.’ Ke ndin̄wana ye Judah ye Jerusalem, enye ‘eyedue isop’ edinọ ikọt Abasi unan. Ke oyobio edikan esie okụrede, etubom mme Chaldean ayanam inua ete: ‘Odudu emi oto abasi nnyịn.’ Edi ifiọk esie ekpri didie ntem!
Eti Ntak Ndinyene Idotenyịn
13. Ntak emi Habakkuk enyenede idotenyịn ye mbuọtidem?
13 Ye n̄kaiso ifiọk uduak Jehovah, idotenyịn ọkọri ke esịt Habakkuk. Ke enyenede ọyọhọ mbuọtidem, enye etịn̄ ikọ ukpono aban̄a Jehovah. Nte ẹwụtde ke Habakkuk 1:12, prọfet oro ọdọhọ ete: “Nte afo udụhe tutu ko, O Jehovah? O Abasi mi, Edisana Owo mi, afo ukpaha.” (NW) Ke akpanikọ, Jehovah edi Abasi “ke nsinsi nsinsi.”—Psalm 90:1, 2.
14. Ewe usụn̄ ke mbon nsọn̄ibuot Judah ẹtiene?
14 Ke ekerede aban̄a n̄kukụt emi Abasi ọkọnọde enye onyụn̄ adarade ikike oro n̄kukụt emi ọnọde, prọfet oro aka iso ete: “O Jehovah, afo enịm mmọ ọnọ ikpe; O akwa itiat, afo owụk mmọ enịm ọnọ nduari.” Abasi obiom mbon nsọn̄ibuot Judah ikpe, ndien mmọ ẹyebọ nsuannọ ye ọkpọsọn̄ ufen ẹto Jehovah. Mmọ ẹkpekese enye nte Akwa Itiat mmọ, kpa n̄kukụre ata ọkpọsọn̄ ebiet, ebiet ubọhọ, ye Ebiet emi edinyan̄a otode. (Psalm 62:7; 94:22; 95:1) Edi, mme ọsọn̄ibuot adaiso Judah isan̄ake ikpere Abasi, ndien mmọ ẹka iso ndifịk mme andituak ibuot nnọ Jehovah ẹmi mînyeneke se ẹduede.
15. Ke ewe usụn̄ifiọk ke Jehovah ‘asana enyịn akan nte okụtde idiọk’?
15 Idaha emi enen̄ede anam prọfet Jehovah emi okop mfụhọ. Ntre enye ọdọhọ ete: “Afo amasana enyịn akan nte okụtde idiọk, unyụn̄ ukemeke ndise utụk.” (Habakkuk 1:13) Ih, Jehovah ‘asana enyịn akan nte okụtde idiọk,’ oro edi, ndiyọ idiọk edinam.
16. Didie ke afo ekpetịn̄ se ẹwetde ke Habakkuk 1:13-17 ibio ibio?
16 Habakkuk ke ntre enyene ndusụk mbụme oro anamde owo ekere n̄kpọ. Enye obụp ete: “Nsinam afo esede mbon abian̄a, onyụn̄ odopde uyo ke ini idiọk owo osobode owo eke enende akan enye; onyụn̄ anamde owo ebiet iyak akwa mmọn̄, ebiet mme andinyọni ẹmi mînyeneke etubom? Enye okot mmọ kpukpru ke uwam esie; ada iyịre esie odụri mmọ osio, onyụn̄ ada mukanda esie omụm mmọ obon. Mmọdo enye adatde esịt onyụn̄ ebrede mbre. Mmọdo mmọ ẹwade idiọn̄ ẹnọ iyịre mmọ, ẹnyụn̄ ẹfọpde incense ẹnọ mukanda mmọ; koro oto mmọ udeme mmọ enyene isek, udia mmọ onyụn̄ enyene ikpọn̄. Nte mmọ ke ẹdision̄o owo ke iyịre mmọ ndien, inyụn̄ idopke ndiwot mme idụt?”—Habakkuk 1:13-17.
17. (a) Ke ndin̄wana ye Judah ye Jerusalem, didie ke mbon Babylon ẹnam uduak Abasi? (b) Nso ke Jehovah ediyarade ọnọ Habakkuk?
17 Ke ndin̄wana ye Judah ye Jerusalem, ibuot obio esie, mbon Babylon ẹyenam n̄kpọ ekekem ye mme udọn̄ idemmọ. Mmọ idifiọkke ite ke mmimọ inam n̄kpọ nte n̄kpọutom oro Abasi adade ọnọ mbon ẹmi mînamke akpanikọ edinen ubiereikpe. Edi mmemmem n̄kpọ ndikụt ntak emi ọsọn̄de Habakkuk ndifiọk nte ke Abasi edida ndiọi mbon Babylon ibiere ikpe Esie. Ibak ibak mme Chaldean oro idịghe mme andituak ibuot nnọ Jehovah. Mmọ ẹse mme owo nte ikpîkpu ‘iyak ye mme andinyọni’ ẹmi ẹkemede ndimụm nnyụn̄ n̄kara. Edi editịmede esịt Habakkuk idibịghike. Jehovah ọmọn̄ ọsọp ndiyarade nnọ prọfet esie nte ke mbon Babylon idibọhọke ufen ke mmọ ndiwo ke idiọkitọn̄ ye ibak ibak uduọkiyịp mmọ.—Habakkuk 2:8.
Eben̄e Idem ọnọ Mme N̄kaiso Ikọ Jehovah
18. Nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto edu Habakkuk, nte ẹwụtde ke Habakkuk 2:1?
18 Nte ededi, kan̄a ke emi, Habakkuk ebet ndikop mme n̄kaiso ikọ oro Jehovah etịn̄de ọnọ enye. Prọfet oro ọsọn̄ọ etịn̄ ete: “Nyada ke itie-ukpeme mi, nnyụn̄ nnịm idem ke enyọn̄ ọkpọsọn̄ ọtọ obio, nnyụn̄ ntịn̄ enyịn man n̄kụt se enye edidọhọde mi, ye se ndibọrọde mban̄a nduari mi.” (Habakkuk 2:1) Habakkuk enyene ọkpọsọn̄ udọn̄ ke se Abasi editịn̄de ebe ke enye nte prọfet. Mbuọtidem esie ke Jehovah nte Abasi emi mîyọhọ idiọkido anam enye eyịk ntak emi idiọkido ọyọhọde, edi enye enyịme ndinen̄ede ekikere esie. Ọfọn, ndien, nso kaban̄a nnyịn? Ke ini nnyịn ikerede iban̄a ntak emi ẹyakde ndusụk ndiọi n̄kpọ ẹka iso ẹdu, mbuọtidem nnyịn ke edinen ido Jehovah Abasi ekpenyene ndin̄wam nnyịn ika iso imụm edida ukem ukem nnyịn ikama inyụn̄ ibet enye.—Psalm 42:5, 11.
19. Kpa nte Jehovah eketịn̄de ọnọ Habakkuk, nso iketịbe inọ mme otụtutọn̄ Jew?
19 Kpa nte enye eketịn̄de ọnọ Habakkuk, Abasi ama ebiere ikpe ọnọ otụtutọn̄ idụt Jew ebe ke ndiyak mbon Babylon ẹda ekọn̄ ẹdụk Judah. Ke 607 M.E.N., mmọ ẹma ẹsobo Jerusalem ye temple, ẹwot n̄kpri ye ikpọ, ẹnyụn̄ ẹda ediwak owo ẹka ntan̄mfep. (2 Chronicles 36:17-20) Ke ẹma ẹkedu ke ntan̄mfep ke Babylon ke anyan ini, anam-akpanikọ nsụhọ mme Jew ẹma ẹfiak ẹnyọn̄ obio emana mmọ ndien ekem ẹfiak ẹbọp temple. Ke oro ebede, nte ededi, mme Jew ẹma ẹfiak ẹtụt utọn̄ ye Jehovah—akpan akpan ke ini mmọ ẹkesịnde Jesus nte Messiah.
20. Didie ke Paul akada Habakkuk 1:5 etịn̄ aban̄a edisịn Jesus?
20 Nte ekemde ye Utom 13:38-41, apostle Paul ama owụt mme Jew ẹkedude ke Antioch se owo ndisịn Jesus ye ndise uwa ufak esie ke ndek ọwọrọde. Ke okotde oto Habakkuk 1:5 ke edikabade Septuagint eke usem Greek, Paul ama odụri owo utọn̄ ete: “Ẹkpeme ndien, mbak se ẹwetde ke mme prophet edisịm mbufo, nte emi ẹdọhọde ẹte, Mbufo ẹmi ẹsuenede Jehovah, ẹse, ẹnyụn̄ ẹyịk, ẹnyụn̄ ẹtak; koro mmanam edinam ke eyo mbufo, kpa edinam eke mbufo mîdinịmke ke akpanikọ, owo ekpetetịn̄ ọnọ mbufo.” Nte asan̄ade ekekem ye se Paul okokotde oro, udiana edisu eke Habakkuk 1:5 ama ada itie ke ini mbonekọn̄ Rome ẹkesobode Jerusalem ye temple esie ke 70 E.N.
21. Didie ke mme Jew eke eyo Habakkuk ẹkese “edinam” Abasi eke ediyak mbon Babylon ẹsobo Jerusalem?
21 Ye mme Jew eke eyo Habakkuk, “edinam” Abasi eke ediyak mbon Babylon ẹsobo Jerusalem ekedi se owo mîkekereke-kere koro obio oro ekedide ebiet utuakibuot Jehovah ye ebiet emi ẹkedoride edidem esie oro ẹkeyetde aran ke ebekpo. (Psalm 132:11-18) Ke ntre, akananam owo ikosoboke Jerusalem. Akananam owo ikọfọpke temple esie. Akananam owo ikodorokede andito ufọk ubọn̄ David ifep ke ebekpo. Owo ikenịmke ke Jehovah akpayak mme utọ n̄kpọ ẹmi ẹtịbe. Edi ebede ke Habakkuk, Abasi ama ọnọ in̄wan̄în̄wan̄ ntọt nte ke akpa-owo-idem n̄kpọntịbe emi ayada itie. Ndien mbụk owụt nte ke mmọ ẹma ẹda itie kpa nte ẹkebemde iso ẹtịn̄.
“Edinam” Abasi Emi Owo Mînịmke ke Akpanikọ ke Eyo Nnyịn
22. “Edinam” Jehovah emi owo mînịmke ke akpanikọ edibuana nso ke eyo nnyịn?
22 Nte Jehovah ayanam “edinam” emi owo mînịmke ke akpanikọ ke eyo nnyịn? Tịm fiọk ete ke enye ayanam, idem okposụkedi etiede mbon eyịghe nte se mîdịghe akpanikọ. Isan̄ enye emi, edinam emi owo mînịmke ke akpanikọ emi Jehovah edinamde edidi ndisobo Christendom. Ukem nte Judah eset, enye ọdọhọ ke ikpono Abasi edi abiara ata idiọk idiọk. Jehovah oyokụt ete ke ẹsọp ẹsobo ofụri ndutịm ido ukpono Christendom fap fap, ukem nte ẹdisobode ofụri “Akwa Babylon,” kpa ukara ererimbot eke nsunsu ido ukpono.—Ediyarade 18:1-24.
23. Nso efen ke spirit Abasi okonụk Habakkuk ndinam?
23 Jehovah ama enyene ekese utom ọnọ Habakkuk ndinam mbemiso nsobo Jerusalem ke 607 M.E.N. Nso ke Abasi edifiak asian prọfet esie? Kamse, Habakkuk ama okop mme n̄kpọ ẹmi ẹkenụkde enye ndimen ndido esie nnyụn̄ n̄kwọ mme ikwọ akam n̄kpeubọk nnọ Jehovah. Akpa, nte ededi, spirit Abasi ama onụk prọfet oro nditan̄a in̄wan̄în̄wan̄ nnama. Ke akpanikọ nnyịn iyama ndinyene ikike mban̄a se mme utọ ntịn̄nnịm ikọ ẹmi ẹwọrọde ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ ẹnọ edikem ini Abasi. Ẹyak nnyịn ke ntre inọ n̄kaiso ntịn̄enyịn ke ntịn̄nnịm ikọ Habakkuk.
Nte Afo Emeti?
• Mme idaha ewe ikodu ke Judah ke eyo Habakkuk?
• Ewe “edinam” emi owo mîkemeke ndinịm ke akpanikọ ke Jehovah akanam ke eyo Habakkuk?
• Nso isọn̄ ndinyene idotenyịn ke Habakkuk ekenyene?
• Ewe “edinam” emi owo mîkemeke ndinịm ke akpanikọ ke Abasi edinam ke eyo nnyịn?
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ndise ke page 9]
Habakkuk ama ekere ntak emi Abasi akayakde idiọkido ọyọhọ. Nte afo emekere?
[Ndise ke page 10]
Habakkuk ama ebem iso etịn̄ aban̄a nsobo ndito mbon Babylon nsịm idụt Judah
[Ndise ke page 10]
N̄wụre Jerusalem oro ẹdọkde ẹsion̄o ke isọn̄, ẹmi ẹkesobode ke 607 M.E.N.