JUNTÚUL x-chʼúupal ku kʼaabaʼtik Alexandraeʼ kulukbal ichil junpʼéel autobús utiaʼal u yokol tiʼ junpʼéel u luʼumil Sudamérica. Chéen ka tu yuʼubaj u yaʼalaʼal: «Le camionoʼ jeʼel u páajtal u máaneʼ pero le chinooʼ ku pʼáatal». Alexandraeʼ éem u yil baʼax ku yúuchul. Tu yileʼ juntúul xiʼipal chinoeʼ kex maʼ u jach ojel españoleʼ táan u tsolik tiʼ le policía le problema yaantiʼoʼ. Alexandraeʼ como tu kanaj chino úuchik u yáantaj tiʼ junpʼéel múuchʼulil tiʼ u j-jaajkunajoʼob Jéeoba ich chinoeʼ, béeychaj u yaʼalik tiʼ le policía baʼax problemail yaan tiʼ le xiʼipaloʼ.

Le xiʼipaloʼ tu yaʼaleʼ legalizado teʼ luʼum tuʼux ku binoʼ, chéen oklaʼab u juʼunoʼob yéetel u taakʼin. Ka káajeʼ le policíaoʼ maʼ tu creertiʼ, hasta tu tukleʼ Alexandraeʼ ku yáantik le máaxoʼob oklik máakoʼob utiaʼal konbil wa utiaʼal beetbil uláakʼ baʼaloʼob tiʼoboʼ. Tu tsʼookeʼ le policíaoʼ tu creertaj baʼax ku yaʼalik le chinooʼ, baʼaleʼ tu beetaj u boʼotik junpʼéel multa. Le xiʼipaloʼ maʼ xuʼul u tsʼáaik u diosboʼotikil tiʼ Alexandraiʼ, tumen tu majáantaj 20 dólares tiʼ utiaʼal u boʼotik le multaoʼ. Tu yaʼalaj xan tiʼeʼ yaan u sutik u maasil tiʼ le bajux tu majáantajtiʼoʼ. Alexandra túuneʼ tu yaʼalajtiʼeʼ maʼ tsaaj u sutikiʼ tumen tu beetaj yéetel kiʼimak óolal; u yojel kaʼach letiʼe baʼax unaj u beetkoʼ. Le x-chʼúupalaʼ tu tsʼáaj tiʼ le xiʼipal jujunpʼéel publicacionoʼob ku tʼaanoʼob tiʼ le Bibliaoʼ yéetel tu invitartaj u xok le Biblia yéetel le j-Jaajkunajoʼoboʼ.

Jach ku péeksik k-óol k-ojéeltik yaan máax tu yeʼesaj u yutsil tiʼ juntúul máak maʼ u kʼaj óoliʼ. U jaajileʼ le máaxoʼob yaan u religionoʼob bey xan le maʼoʼ ku yeʼeskoʼob utsil jeʼex tu beetil Alexandraoʼ. Chéen baʼaleʼ, wa tiʼ teech ka úuchuk leloʼ, ¿jeʼel wa xan a weʼesik a wutsileʼ? Jach maʼalob ka a tukle, tumen teʼ Bibliaoʼ Jesuseʼ tu yaʼalaj: «Maas ku taasik kiʼimak óolal u tsʼaʼabal wa baʼax ke u kʼaʼamal wa baʼax» (Baʼaxoʼob [Hechos] 20:35). Tak le cientificoʼoboʼ tsʼoʼok u yilkoʼobeʼ u yeʼesik máak u yutsil wa u síik baʼax yaantiʼeʼ, jach ku taasik utsiloʼob. Koʼox ilik jujunpʼéeliʼ.

Tsʼoʼok u yilaʼaleʼ le u siʼibil wa baʼaxoʼ ku taasik kiʼimak óolal. Apóstol Pabloeʼ tu yaʼaleʼ «Dioseʼ u yaabiltmaj le máax ku síik wa baʼax yéetel kiʼimak óolaloʼ». Teʼelaʼ táan u tʼaan kaʼach tiʼ le cristianoʼob tu tsʼáaj u siibaloʼob utiaʼal u yáantkoʼob uláakʼ cristianoʼob ku máanskoʼob óotsililoʼ (2 Corintoiloʼob 8:4; 9:7). Pabloeʼ tu tsʼáaj naʼatbileʼ kiʼimakchaj u yóoloʼob tumen béeychaj u yáantajoʼob yéetel u síikoʼob baʼax yaantiʼob.

Tiʼ junpʼéel investigacioneʼ ilaʼabeʼ ken u síi máak wa baʼaxeʼ «ku káajal u meyaj junpʼéel jaats tiʼ u tsʼoʼomel máak ku beetik u kiʼimaktal u yóol, u biskuba maʼalob yéetel u maasil, bey xan u yuʼubikuba maʼalobil». Tiʼ uláakʼ investigacioneʼ ilaʼabeʼ le máaxoʼob ku síikoʼob taakʼin tiʼ wa máaxoʼ maas ku kiʼimaktal u yóoloʼob ke le máaxoʼob ku xupikoʼob chéen tu juunaloʼoboʼ.

Maʼ xaaneʼ ka tuklikeʼ maʼ tu páajtal a wáantik u maasil jeʼex a kʼáateʼ. Baʼaleʼ u jaajileʼ tuláakloʼon jeʼel u páajtal k-uʼuyik u kiʼimak óolalil u siʼibil wa baʼaxeʼ.  Wa yéetel u jaajil a wóol ka beetkeʼ mix baʼal tiʼ wa junpʼíit le baʼax ka síikoʼ. Juntúul koʼolel u j-jaajkunaj Jéeobaeʼ tu túuxtaj wa bajux tiʼ le máaxoʼob beetik le revistaaʼ. Letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Ichil u tsʼook añosaʼ, maʼ yaʼab donación béeychaj in tsʼáaik teʼ Najil Reinooʼ. Jéeobaeʼ tsʼoʼok u tsʼáaikten u maasil tiʼ le tsʼoʼok in síiktiʼoʼ. [...] Jach diosboʼotik ikil a kʼamkeʼex le bajux kin túuxtikaʼ; ku beetik in wuʼuyikinba maʼalobil».

Jeʼex ken k-il teʼ xookaʼ, maʼ chéen taakʼin jeʼel u páajtal u siʼibileʼ. Yaʼab bix jeʼel u yeʼesik máak u yutsileʼ.

Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Le máax ku chʼaʼik óotsileʼ ku beetik uts tu baatsil, baʼaleʼ le loolob máakoʼ letiʼ kaxtik u kʼaasil» (Proverbios 11:17). Le máax ku chʼaʼik óotsilileʼ, ku kaxtik bix jeʼel u yáantajeʼ: ku tsʼáaik u tiempo, u muukʼ yéetel le uláakʼ baʼaxoʼob yaantiʼoʼ. Juntúul máak beyaʼ yaʼab utsiloʼob ku kʼamik, hasta maas toj u yóol.

Tsʼoʼok u yilaʼaleʼ le máaxoʼob áantik u maasiloʼ maʼatech u jach kʼojaʼantaloʼob yéetel maas kiʼimak u yóoloʼob. Tak le máaxoʼob yaan sida tiʼob yéetel le máaxoʼob yaan esclerosis múltiple tiʼoboʼ, wa ku yeʼeskoʼob utsil tiʼ u maasileʼ jeʼel bin u chan maʼalobtaloʼobeʼ. Tsʼoʼok xan u yilaʼaleʼ le máaxoʼob táan u pʼatkoʼob le káaltaliloʼ wa ku yáantkoʼob u maasileʼ maas maʼ tu jáan antal depresión tiʼob yéetel maas séeb jeʼel u pʼatik u yukʼikoʼobeʼ.

¿Baʼaxten ku yúuchul leloʼ? Ku yaʼalaʼaleʼ le u chʼaʼabal óotsilil, le u yeʼesaʼal utsil yéetel u síik máak wa baʼaxoʼ ku yáantaj utiaʼal maʼ u lúubul u yóol. U beetik máak beyaʼ ku yáantaj xan utiaʼal maʼ u jach estresar yéetel utiaʼal maʼ u jach naʼakal u presión. Tak le máaxoʼob tsʼoʼok u kíimil u núupoʼoboʼ wa ku yáantkoʼob uláakʼ máakoʼobeʼ maas séeb u kaʼa líikʼil u yóoloʼob.

Jeʼex k-ilkoʼ k-eʼesik utsil tiʼ u maasileʼ maʼalob utiaʼal k-toj óolal.

Jesuseʼ tu yaʼalaj tiʼ u disipuloʼob: «Maʼ u xuʼulul a tsʼáaikeʼex wa baʼax tiʼ u maasil utiaʼal xan ka tsʼaʼabakteʼex wa baʼax. Letiʼobeʼ yaan u láalikoʼob ta púujeʼex yaʼab maʼalob baʼal, kokojki, chíiktaʼan, yéetel yíiʼchuup. Tumen jeʼel bix a pʼiiseʼexeʼ bey xan kan pʼisbileʼexoʼ» (Lucas 6:38). Ken k-síi wa baʼax tiʼ uláakʼ máakoʼobeʼ u suukileʼ ku tsáaikoʼobtoʼon u diosboʼotikil yéetel jeʼel u taaktal xan u yeʼeskoʼob u yutsiloʼobeʼ. Bey túunoʼ u yeʼesik u yutsil máakeʼ ku tsʼáaik tuʼux u biskuba máak maʼalob yéetel u maasil.

Tsʼoʼok u yilaʼaleʼ «le máaxoʼob suuk u yáantkoʼob u maasiloʼ ku péeksikoʼob u maasil u beetoʼob xan beyoʼ». U jaajileʼ «tak chéen ka k-xok bix tu yeʼesil u yutsil juntúul máakeʼ ku túulchʼintkoʼon k-eʼes k-utsil». Bey túunoʼ jeʼex tsʼoʼok u yilaʼaloʼ, «le utsil ku yeʼesik juntúul máakoʼ, kex kʼaj óolaʼan wa kex maʼeʼ, jeʼel u túulchʼintik tak u cientosil máakoʼob u beetoʼob xan beyoʼ». Lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ tak chéen juntúul máak ka u káajs u yeʼes u yutsileʼ ken tsʼoʼokkeʼ tuláakal le kaaj kun beetik beyoʼ. ¿Maʼ wa jatsʼuts u kajtal máak tiʼ junpʼéel lugar beyaʼ? K-ilik túuneʼ wa maas yaʼab  máakoʼob eʼesik utsileʼ maas yaʼab máakoʼob kun kiʼimaktal u yóoloʼob.

Tu kaajil Floridaeʼ (Estados Unidos) úuch junpʼéel baʼal ku yeʼesik jach maʼalob ka k-eʼes k-utsil. Ka tsʼoʼok u máan junpʼéel nojoch sicloneʼ junjaats u j-jaajkunajoʼob Jéeobaeʼ bin u yáantoʼob le máakoʼoboʼ. Le táan u páaʼtkoʼob u taasaʼal le baʼaxoʼob kun meyaj utiaʼal u yutskíintikoʼob junpʼéel najoʼ, le j-Jaajkunajoʼoboʼ tu yiloʼobeʼ u pakʼil u terreno juntúul máakeʼ kʼaskúuntaʼab tumen le siclonoʼ, ka tu yaʼaloʼob jeʼel u yutskíintikoʼobeʼ. Ka máan kʼiineʼ le máakoʼ tu túuxtaj junpʼéel carta teʼ sede mundial tiʼ u j-jaajkunajoʼob Jéeobaoʼ. Teʼeloʼ tu yaʼalaj: «Mix bikʼin ken in tuʼubs le baʼax ta beeteʼexoʼ. Maʼ in kʼaj óol uláakʼ máakoʼob jach jatsʼuts u modos jeʼex teʼexoʼ». Tumen jach kiʼimak u yóol úuchik u yáantaʼaleʼ, le máakaʼ tu túuxtaj chan nonoj taakʼin yéetel tu yaʼaleʼ le taakʼinoʼ «utiaʼal le jatsʼuts meyaj ku beetik le j-Jaajkunajoʼoboʼ».

Le cientificoʼoboʼ tsʼoʼok u yilkoʼobeʼ wíinikeʼ deporsi ku tsʼíiboltik u yáantik u maasil. Ku yaʼalikoʼobeʼ le mejen paalaloʼoboʼ desde táanil tiʼ u káajal u tʼaanoʼobeʼ ku yeʼesik u yutsiloʼob. ¿Baʼaxten ku yúuchul lelaʼ? Tumen jeʼex u yaʼalik le Bibliaoʼ Dioseʼ tu beetaj wíinik «jeʼel bix letiʼeʼ». Lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ jeʼel u béeytal k-eʼesik u jatsʼuts modos Dioseʼ (Génesis 1:27).

Le utsiloʼ junpʼéel tiʼ u jatsʼuts modos Jéeoba, le Máax beetmiloʼonoʼ. Letiʼ tsʼáa le kuxtaloʼ bey xan tuláakal le baʼaxoʼob kʼaʼabéet utiaʼal u yantaltoʼon kiʼimak óolaloʼ (Baʼaxoʼob 14:17; 17:26-28). Le Bibliaoʼ ku yáantkoʼon k-maas kʼaj óolt Dios yéetel k-ojéeltik le baʼax ku tuklik u beetik utiaʼal wíinikoʼ. Ku yaʼalik xan baʼax u beetmaj Dios utiaʼal u yantaltoʼon junpʼéel jatsʼuts kuxtal maʼ kun xáantal * (1 Juan 4:9, 10). Jéeoba Dioseʼ letiʼe máax maas ku yeʼesik u yutsiloʼ, tsʼoʼoleʼ tu beetoʼon yéetel u jatsʼuts páajtalil k-eʼesik xan k-utsil. Le oʼolaleʼ wa k-beetik jeʼex letiʼeʼ yaan k-kʼamik yaʼab utsiloʼob yéetel yaan k-antal maʼalob tu táan (Hebreoʼob 13:16).

¿Baʼax úuch tiʼ Alexandra, le x-chʼúupal t-aʼalaj tu káajbal le xookoʼ? Uláakʼ juntúul máak yaan ichil le camionoʼ tu yaʼalaj tiʼ Alexandraeʼ maʼ bíin suʼutuk u jeel u taakʼinoʼ. Baʼaleʼ le xiʼipal áantaʼaboʼ tu tʼanaj u amigoʼob yaan tiʼ junpʼéel kaaj tuʼux kun jeʼelel le camionoʼ, ka béeychaj u sutik le 20 dólares u pʼaxmaj tiʼ Alexandraoʼ. Le xiʼipaloʼ káaj u xokik le Biblia jeʼex tu yaʼaliloʼ. Tsʼoʼoleʼ ka máan óoxpʼéel meseʼ jach kiʼimakchaj u yóol Alexandra ka tu kaʼa ilaj le xiʼipal tiʼ junpʼéel asamblea beetaʼab ich chino tu luʼumil Peruoʼ. Le xiʼipaloʼ utiaʼal u tsʼáaik u diosboʼotikileʼ tu invitartaj Alexandra yéetel le máaxoʼob binoʼob asamblea tu yéetel utiaʼal ka xiʼikoʼob janal tu restauranteoʼ.

K-ilik túuneʼ k-áantik yéetel k-síik wa baʼax tiʼ u maasileʼ ku taasiktoʼon kiʼimak óolal. Ken k-beet beyoʼ k-áantaj utiaʼal u kʼaj óoltaʼal Jéeoba Dios, le Máax maas ku yeʼesik utsiloʼ (Santiago 1:17). ¿Kux túun teech? ¿Ka wuʼuyik wa u kiʼimak óolalil a wáantik yéetel a síik wa baʼax tiʼ u maasil?