Ajawule pa ndandanda

Ana Yesu Ali Mlungu?

Ana Yesu Ali Mlungu?

ŴANDU ŵajinji akusaganisyaga kuti “dini jachiklistu jigonile pa chijiganyo cha Utatu.” Mwakamulana ni chijiganyo chelechi, nikuti Atati, Mwanache soni msimu weswela ali ŵandu ŵatatu mwa Mlungu jumpepe. Pakutajila ndemanga ya chijiganyochi, jwansembe jwamkulungwa jwine jwachikatolika lina lyakwe John O’Connor jwatite, “Tukumanyilila kuti chijiganyo cha Utatu chili chakwimika mtwe kwabasi, soni m’weji ŵangachipikachisya.” Ana ligongo chichi chijiganyo cha Utatu chili chakusawusya kuchipikanichisya?

Buku jine (Illustrated Bible Dictionary) jasasile ligongo limo lyalikusatendekasya kuti chijiganyo cha Utatu chiŵe changapikanika. Bukuji jatite, “Chijiganyo chelechi nganichiŵa chakutyochela m’Baibulo, ligongo m’Baibulo pangali malo atamose gampepe gagakusalondesya ya chijiganyo chelechi.” Myoyo ligongo lyakuti chijiganyo cha Utatu “nganichiŵa chakutyochela m’Baibulo,” ŵandu ŵakusakuya chijiganyochi aŵele ali mkuwungunya mnope m’Baibulo kuti apate malemba gagakusakamulana ni chijiganyo chawochi, mwamti pane akusayika pakugalawusya malemba mwamelepe.

Lilemba Lyakusati ni Pachatyochele Chijiganyo cha Utatu

Chisyasyo cha lilemba limo lyele ŵandu akusalipikana mwakulemwecheka lili lya Yohane 1:1. Mu Baibulo ja Buku Jeswela, lilembali likusati, “Pandanda lyapali Liloŵe, Liloŵe lyaliji ni Mlungu [muchigiliki ton the·onʹ], Liloŵelyo lyaliji Mlungu [muchigiliki the·osʹ].” Lilembali likwete maloŵe gachigiliki gamitundu jiŵili gakugopolela kuti mlungu. Liloŵe lyandandalyo kunyuma kwakwe kwana maloŵe gachigiliki gakolanjila lina [kapena kuti “article” muchisungu] gakuti ton. Ligongo lya yeleyi maloŵe gakuti the onʹ gakugopolela Mlungu Jwamachiligosope. Nambo maloŵe gaŵili gakuti the·osʹ kunyuma kwakwe kwangali maloŵe gakolanjila lina. Ana pelepa tujile kuti ŵaliŵalile mwangosi kuŵika maloŵe gakolanjila linago?

Ligongo chichi chijiganyo cha Utatu chili chakusawusya kuchipikanichisya?

Ngani Syambone siŵalembile Yohane ŵasilembile m’Chigiliki chakumanyika mnope chiŵachikolangaga kuti Koine. Chiŵecheto chelechi chikwete malamusi ga kakamulichisye masengo ka maloŵe gakolanjila lina. Jwamlijiganye ya Baibulo jwine lina lyakwe A. T. Robertson, jwayikopochele kuti naga maloŵe gagali msyenengani soni maloŵe gagali pakumalilangani musentesi gakwete maloŵe gakolanjila lina, “nikuti maloŵe gosope gaŵiligo gakusaŵa ni ngopolelo jakulandana. Yikusaŵasoni kuti pamalo palitemi liloŵe linelyo mpaka yikomboleche kuchenganya ni lijakwelyo.” Munduju ŵapelechele chisyasyo cha lilemba lya Mateyu 13:38. Lilembali likusati, “Mgunda wula [muchigiliki, ho a·grosʹ] ni chilambo chapasi [muchigiliki, ho koʹsmos].” Mwakamulana ni malamusi gachigiliki cha Koine, pelepa nikuti yili yakomboleka kuchenganya maloŵe gaŵiliga ni kusalasoni kuti chilambo chili mgunda.

Sambano ana mpaka yimale wuli naga maloŵe gagali msyenengani musentesi gakwete maloŵe gakolanjila lina, nambo maloŵe gagali pakumalilangani nganigakola maloŵe gakolanjila lina, mpela mwapaŵelele pa Yohane 1:1? Jwamlijiganye ya Baibulo jwinesoni lina lyakwe James Allen Hewett jwaŵechete yakwamba lilembali kuti, “Mwaliŵelele lilemba lyeleli, maloŵe gagali msyenengani soni maloŵe gagali pakumalilangani gali gakulekangana, gakugopolela yakutindana, soni tugambe kuti pangali kulandana kulikose.”

Hewett jwakolasilesoni lilemba lya 1 Yohane 1:5 pakusaka kugombelechesya yajwaŵecheteyi. Lilembali likusati, “Mlungu ali lilanguka.” Maloŵe gakuti “Mlungu” palilembali, Chigiliki chakwe chili ho the·osʹ. Maloŵega gakwete kunyuma kwakwe maloŵe gakolanjila lina (ho). Nambo maloŵe gakuti phos, gagakusagopolela “lilanguka” gangali kunyuma kwakwe maloŵe gakolanjila linaga. Myoyo Hewett jwatite, “Mundu mpaka yikomboleche . . . kuŵecheta kuti Mlungu ndamo jakwe jine jili kuŵala. Nambo nganaŵa aŵechete kuti lilanguka lili Mlungu.” Chisyasyo chakulandana ni chelechi chikusimanikwa pa Yohane 4:​24 papakusati, “Mlungu ali Msimu,” soni pa 1 Yohane 4:​16 papakusati “Mlungu ali chinonyelo.” Mu malemba gosopega maloŵe gachigiliki gaŵagopolele kuti “Mlungu” gakwete kunyuma kwakwe maloŵe gakolanjila lina. Nambo maloŵe gachigiliki gaŵagopolele kuti “Msimu” soni “chinonyelo” nganigakola kunyuma kwakwe maloŵe gakolanjila lina. Yeleyi yikulosya kuti mu malemba gaŵiliga nganituŵa tuŵechete kuti “Msimu uli Mlungu” kapena “chinonyelo chili Mlungu.”

Lilembali Lyangagombelechesya Yakuti “Liloŵe” Ali Mlungu

Ŵandu ŵajinji ŵalijiganye mnope chiŵecheto cha Chigiliki soni ŵagopolela Mabaibulo ŵane, akusajitichisya kuti pa Yohane 1:1 ngani jekulungwa nganijiŵa jakuti “Liloŵe” jwakumsalajo ali ŵani. Nambo pakusalosya kuti jwelejo akwete ndamo syakulandana ni syakwete Mlungu. Jwagopolela Baibulo jwine lina lyakwe William Barclay jwatite, “Ligongo lyakuti [ndumetume Yohane] palilembali nganaŵika maloŵe gakolanjila lina kunyuma kwa maloŵe gakuti theos, yikugopolela kuti gagambile kuŵa maloŵe gagamba kulondesya mwaŵelele jwamkusala kuti Liloŵejo . . . Pelepa Yohane nganasala kuti Liloŵeju ali Mlungu. Mwachidule mpaka tujile kuti Yohane nganagopolelaga kuti Yesu ali Mlungu.” Nombenajo jwamlijiganye ya Baibulo jwine lina lyakwe Jason David BeDuhn jwatite, “Muchigiliki, naga ngaŵika maloŵe gakolanjila lina kunyuma kwa maloŵe gakuti theos, mpela mwayiŵelele pa Yohane 1:1, nikuti jwakuŵalanga mpaka aganisyeje kuti tukwamba ‘mlungu’ jwalijose [ngaŵa Mlungu jusyesyene] . . . Naga maloŵe gakuti theos nganigakola kunyuma kwakwe maloŵe gakolanjila lina, gakusakola ngopolelo jakulekangana ni jajikusapagwa naga aŵisile maloŵe gakolanjila linago (ho theos).” BeDuhn jwasasilesoni kuti, “Maloŵe gakuti ‘Liloŵe’ gagali pa Yohane 1:1 ngagakugopolela kuti Liloŵejo ali Mlungu jusyesyene, nambo gakugopolela kuti ali chakupanganyikwa chausimu chakola ndamo mpela sya Mlungu.” Pakugombelechesya mfundo jeleji, mundu jwine juŵagopolele nawo Baibulo ja American Standard Version, lina lyakwe Joseph Henry Thayer jwatite, “Logos [kapena kuti Liloŵe] nganijuŵa Mlungu jusyesyenejo, nambo juli chakupanganyikwa chausimu.”

Yesu jwalosisye kulekangana kwakupali pasikati pa jwalakwejo ni Atati ŵakwe

Ana yeleyi yikugopelela kuti yili yakusawusya kumanyilila chenene mwaŵelele Mlungu? Iyayi. Yesu jwalosisye kuti yili yakomboleka kumanyilila mwaŵelele Mlungu. Jwalakwe pajwapopelelaga jwalosisye kulekangana kwakupali pasikati pa jwalakwejo ni Atati ŵakwe ŵali Mlungu. Jwalakwe jwatite, “Umi wangamala ugopolela kuti ŵandu ŵamanyilile ŵalakwe ŵali Mlungu jikape ŵakuwona, niposoni ammanyilile Yesu Klistu juŵamtumile wawojo.” (Yohane 17:3) Naga tukumkulupilila Yesu soni kupikanichisya yajikusajiganya Baibulo, tuchitanda kumchimbichisya jwalakwe kuti ali Mwanache jwa Mlungu. Nambosoni tuchimtindiŵalilaga Yehofa jwali ‘Mlungu jikape jwakuwona.’