Iniaav Mbi Yange Mbi Doo Aôndo Ishima Yô
Iniaav Mbi Yange Mbi Doo Aôndo Ishima Yô
“Hanma zegepristi yô, ka i ver un u va nan uiwua kua iniav.”—Mbaheberu 8:3.
1. Er nan ve ior ka ve nenge ér gba u vea gema he’ Aôndo?
ALFRED Edersheim, orngeren akaa a mbayiase a sha ayange a i̱ lu ngeren Bibilo her ave la nger kwagh kaa ér: “Naagh ku nán ka kwagh u ‘gbaaôndo’ he’ orumace di vough er msen u eren kpa á lu nahan; naagh ku nán ka ku tese er i lu or ke’ ishima a iyol i nan yô; msen u eren di ka a gema a tese er i lu nan ke’ ishima a Aôndo yô.” Hii shighe u isholibo yange i̱ nyôr shin tar la je, i̱ va a mnyoon u ibo ka i va or a mi la, kua mlu u paleghaa a Aôndo man lanshima kpaa. Gba u á zua a mpever sha akaa ne. Sha ityôkyaa ne yô kera taver u kaven er i hii ve kwagh ka una tseren ior yô, ve kav ér gba u vea gema he’ Aôndo sha u a̱ na ve iwasen nahan la ga.—Mbaromanu 5:12.
2. Ka iniaav mbi nan Aôndo mbi tsuaa mbi nyi i nger kwagh u mbi ke’ Bibilo?
2 Bibilo hii ôron kwagh teren iniaav mbi nan Aôndo sha kwagh u Kain man Abel. I nger ér: “Ayange nga tse yô, Kain tôô iyiav mbi ken sule va na TER nagh a mi. Abel kpaa pande ônov mba tsutswav mba ilev nav, va na ahôm a ve.” (Genese 4:3, 4) Ka been heela kera yô, shi i ôr kwagh u Noa ér, yange Aôndo kuran un ke’ Zegemnger u Deemee u yange tìm kov u ifer u sha ayange na la kera yô, ishima kéndè un ker, “a na” Yehova “nagh ku nanden sha atse la.” (Genese 8:20) Shi ashighe kpishi yange ishima kéndè Aberaham u̱ lù ortom man ijende i mimi i Aôndo la ker sha ci u uityendezwa man averen a Aôndo la, nahan a “ta TER atse a nanden nagh sha mi, a yila sha iti i TER.” (Genese 12:8; 13:3, 4, 18) Ke’ masejime yô, Aberaham mase va tagher a ikyaren i hemban cii i karen jighjigh u nán na zum u Yehova kaa a na ér a̱ kôr wan na Isaka a̱ za na naagh ku nanden a mi yô. (Genese 22:1-14) Er i tsever a tsever ngeren akaa ne nahan kpa, á seer tan iwanger sha itinekwagh i naagh ku nan, er se va nenge nahan.
3. Ka kwar u nyi iniaav mbi nan mbi lu a mi ke’ mciviri?
3 Akaa a i nger heen ne, kua agen a i nger ke’ Bibilo la cii tese ér, naagh ku nanden yange ku vande lun kwagh u vesen ke’ mcivir ica i gba cii ve Yehova mase va wan atindi sha kwagh shon jighilii ye. Takerada u timen sha akaa ugen pase inja i “naagh” ér ka “mcivir u ka i tôô kwagh i na ma aôndo naagh a mi sha u kérén mlu u dedoo shin u nyôôso mlu shon shin u hiden zuan a mlu u vough u or vea kwagh u icighanegh shon yô.” Kpa mbampin mba vesen de due sha kwagh ne mba i gbe u se time sha mi vie vie yô, amba a mbampin shon yô ér: Er nan kwagh a gbe sha naagh ku nan ke’ mciviri? Ka iniaav mbi nyi nahan Aôndo á lumun a mini? Man iniaav mbi ngise i naan la mbi a inja hen avese nyian nena?
Er Nan Kwagh a Gbe sha Naagh ku Nana?
4. Kanyi yange i̱ er Adam man Ifa zum u ve er isholibo laa?
4 Zum u Adam er isholibo la, lu sha apera je er i̱ ye. Ityamegh ki kon u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo ki yange tôô ya la yange lu ieren i sha apera i hembanato. Injar i kimbin sha imba ihyembeato la yô lu ku, di vough er Aôndo pase gbar gbar nahan, ér: “Iyange i ú ya u la, ú kpe je.” (Genese 2:17) Ke’ masejime yô, Adam man Ifa zua a injar i isholibo i kimbin la—ve tìm.—Genese 3:19; 5:3-5.
5. Ka sha ityôkyaa i nyi Yehova yange ker gbenda sha ci u tsombor u Adam, man kanyi yange er sha ci ve?
5 Nahan kpa, tsombor u Adam di ye? Er yange ve ya dyako u myen hen Adam yô, ve kpa ve hingir u lun ke’ mlu u lun paleghaa a Aôndo la, kua mlu u kera lun a ishimaverenkeghen ga kua ku u mbamaren mba orumace mba hiihii mbara kpa yange tser ve la. (Mbaromanu 5:14) Nahan cii kpa, Yehova ka Aôndo u perapera man u lun a tahav tseegh ga, kpa shi—hemban cii je yô—ka u dooshima. (1 Yohane 4:8, 16) Sha ityôkyaa ne yô, ka un a hiin u keren gbenda u himen kwagh ye. Bibilo i̱ kaan ér “injar i isholibo i kimbin yô, ka ku” i̱ been kera cii yô, shi i̱ za hemen i̱ kaa ér, “kpa iwua i sha mrumun u sha mhôôn u Aôndo yô, ka uma u tsôron ken Kristu Yesu Ter wase.”—Mbaromanu 6:23.
6. Ishima i Yehova sha kwagh u mvihi u isholibo i Adam yange i̱ va a mi la kanyi?
6 Kwagh u Yehova Aôndo yange er sha u ve̱ zua a iyua la yô, lu u nan kwagh u una kar a cir kwagh u yange saa sha tindi u Adam per la yô. Ke’ zwa Heberu yô, ishemberti i í yer ér ka·pharʹ la alaghga sha hiihii la inja na lu u “cirin” shin u “koughun kera,” shi í gema i̱ kpaa ér “iwom.” * Inja na yô, Yehova yange na kwagh u sha inja u una cir isholibo i se ye dyako u i̱ sha ikyev i Adam la shi una kough kwagh u yange vihi la kera, sha er mba ve kom u zuan a iyua la yô, á pàsè ve sha ikyev i ibo i isholibo man ku la á tuhwa yô.—Mbaromanu 8:21.
7. (a) Ka ishimaverenkeghen i nyi yange i va a mi sha m-er u yange Aôndo ôr Satan ijir laa? (b) Ka injar i nyi i gbe u saa a kimbi keng sha u yiman orumace sha ikyev i isholibo man ku?
7 Yange i ôr kwagh i gber sha ishimaverenkeghen i a va pase oruma ke’ mlu u kpan sha ikyev i isholibo man ku kera la fese je er or u hiihii man kwase u hiihii la yange ve er isholibo kera yô. Yange Yehova ngur ôron Satan ijir, un shon u yange iyô tile sha ityough nagh la yô, a kaa ér: “Me ver ihom hen atô wou vea kwase, man hen atô u vor wou a vor na kpaa, u ua cagh u ityough, we di kpaa ú cagh u ikishinguhar.” (Genese 3:15) Yange er kwaghôron u profeti la yô, aniwanger u ishimaverenkeghen maa due sha ci u mbara mba ve na ityendezwa shon jighjigh la cica cii. Nahan cii kpa, injar ngi i á kimbi sha myom la yô. Vor u ityendezwa la ua gba van tsô va timin Satan kera ga; saa á vande caghen Vor la shin ikishinguhar, inja na yô, saa ua vande kpen, kpa á lu ku u gbem sha won ga.
8. (a) Yange Kain gema gba a gba bo nena? (b) Er nan ve naagh ku Abel kura yange ku lu kwagh u injaa sha ishigh ki Aôndo?
8 Adam man Ifa yange vea hen imba or u nana va lu Vor shon u ityendezwa la je ka u henen a hen ga. Yange Ifa maren Kain, wannomso na u iunda la yô, a kaa ér: “M zua a nomsoor sha iwasen i TER.” (Genese 4:1) Mase zan yange lu henen ér ka wan na u nomso la una va hingir Vor shon ye shinii? Yange una hen nahan shin una hen ga kpa, Kain yange gba bo kua naagh nagh kpaa. Kpa, anmgbian na Abel yô, gema na ityendezwa i Aôndo jighjigh shi kwagh la ságher un ke’ ishima, a pande ônov mba tsutswav mba ilev nav, a na Yehova naagh a mi. I nger ér: “Ka sha jighjigh u nan man Abel na Aôndo nagh ku hemban doon a ku Kain ye. Ka sha mi kpaa man i er un shiada er a lu or u perapera ye.”—Mbaheberu 11:4.
9. (a) Ka nyi kwagh yange Abel na i̱ jighjighi, man yange tese jighjigh shon nena? (b) Naagh ku Abel kura yange ku kùrè nyi kwagha?
9 Abel yange gba nan di jighjigh tsô ér Aôndo ngu tseegh ga, imba jighjigh u nan shon i Kain kpa yange lu a mi la. Abel yange na ityendezwa i Aôndo er ér una na Vor u ua va uumace mba nan jighjigh a myom la jighjigh. Yange i pase un gbenda u kwagh la una va iv la ga, kpa ityendezwa i Aôndo la yange i na Abel fa je ér ka u á va cagh ma or ikishinguhar. Een, alaghga yange mase kuren ikyaa ér a gba u a haa awambe inya keng—man ka kwagh u a lu naagh ku nan kpaa je la. Abel yange na Imbor i uma iyua i i kua uma man awambe kpa ker yô, man alaghga yange er kwagh ne ér i lu ikyav i tesen isharen i yange sar un tsung pe ityendezwa i Yehova la mà i̱ iv kua mver u yange ver ashe a m-iv u i̱ la kpaa. Ka mtese u yange Abel tese jighjigh u nan nahan ne yange na ve Yehova lumun a naagh nagh kura ye, shi kwagh ne yange tese kwagh u á lu naagh jim la kpaa sha gbenda u kpuaa—ér ka gbenda u uumace vea fatyô u kporom ikyua a Aôndo shi zuan a mlumun na kpaa je la.—Genese 4:4; Mbaheberu 11:1, 6.
10. Ikyav i naagh ku nan yange i̱ due ke’ igbar sha kwagh u Yehova kaa a Aberaham ér a̱ tôô Isaka a̱ na naagh a mi la nena?
10 Yange ikyav i naagh ku nan due ke’ igbar tseer tseer zum u Yehova kaa a Aberaham ér a̱ tôô wan na Isaka a̱ na naagh ku nanden a mi la. Shin er yange i na naagh kura kpôô kpôô ga nahan kpa, yange kwagh la lu foto u tesen kwagh u Yehova iyol na una va er ke’ masejime yô—lu u una va tôô Wan na u môm môm la una na naagh ku hemban cii a mi sha u eren ishima Na he’ orumace. (Yohane 3:16) Yehova yange ver akav a profeti sha iniaav mbi nanden kua uiyua mba yange i eren sha ikyev i Tindi u Mose la, sha u tesen ior nav mba a tsough la kwagh u i gbe u vea er keng sha u zuan a mde u asorabo ve shi nyôôso ishimaverenkeghen ve i myom la yô. Kanyi se fatyô u henen ke’ akaa ne?
Iniaav Mbi Yehova A Lumun a Mbi Yô
11. Ka atô a iniaav ahar a nyi yange zegepristi u ke’ Iserael naana, man yange naan mbi sha ci u nyi?
11 Apostoli Paulu kaa ér: “Hanma zegepristi yô, ka i ver un u va nan uiwua kua iniav.” (Mbaheberu 8:3) Ver ikyav wer Paulu páv iniaav mbi zegepristi u ke’ Iserael u tsuaa yange naan la ker atô ahar, ka “uiwua” man “iniav,” shin “iniav [mbi] sha ci u asorabo.” (Mbaheberu 5:1) Kera cii je ior mba ne iyua sha u tesen ishoon man iwuese, kua u kôron ijende shin keren iwasen shin keren ér i̱ lumun ve. (Genese 32:20; Anzaakaa 18:16) Iniaav kpishi mbi yange Tindi kaa ér i̱ naan la kpaa a fatyô u kaan ér ka “uiwua” mba nán Aôndo sha u keren u̱ doon a na man iwasen na. * Yange a̱ per Tindi yô i gba u á wam, man u sôron akaa sha u a̱ hide a̱ lu vough yô, yange i gba u a na “iniav sha ci u asorabo.” Ityakerada i hiihii i itian i ke’ Bibilo la ôr akaa kpishi sha kwagh u amba a iniaav mbi nan man uiyua mba eren kposo kposo, hemban je yô takerada u Ekesodu man Levitiku man Numeri la. Er i taver u fan kwagh u iniaav atô kposo kposo kôron ke’ ityou vie vie nahan kpa, doo u se time sha atôakaa a vesen agen a sha kwagh ne.
12. Ka han ke’ Bibilo se fatyô u zuan a jiminkwagh sha iniaav mbi nán mbi sha Tindi laa?
12 Aluer se ver ikyav yô, í pase amba a iniaav kposo kposo ataan vie vie ke’ Levitiku ityough 1 zan zan 7, shin er iniaav mbin mbigenev yange i naan mbi shighe môm nahan kpaa—ka naagh ku nanden man naagh ku sha samuyia man naagh ku bem man naagh ku isholibo man naagh ku iboogh je la. Shi se ver ikyav yô se nenge kpaa ser i pase kwagh u iniaav mbin kwa har ke’ ityouv mbin, sha u ivin mbaawashima kposo kposo: kwa u hiihii la i pase kwagh u á na naagh a mi sha atse la ke’ Levitiku 1:2 zan zan 6:7, kwa u sha uhar la di i tese alegh a inyam a yange i ver sha ci u upristi man a yange i ver sha ci u or u nán ku la ke’ Levitiku 6:8 zan zan 7:36. Shi, ke’ Numeri ityough 28 man 29 la, i nger kwagh u se fatyô u yilan ser ka ashighe a i ver vough vough a tesen akaa a yange gba u a naan hanma sev kua a a naan hanma kasua man a a naan hanma uwer, kua a a naan sha uiniongo mba yange i eren hanma inyom la kpaa.
13. Pase iniaav mbi yange ior karen a ishima naan Aôndo iyua la.
13 Ke’ iniaav mbi yange ior karen a ishima ve naan uiyua, shin ve naan sha u kporom ikyua a Aôndo shi doon a na kpaa yô lu iniaav mbi nanden man iniaav mbi sha samuyia man iniaav mbi bem. Mbafantakerada mbagenev na jighjigh ér ishember i ke’ zwa Heberu i í gem ér “naagh ku nanden” la inja na yô ka “naagh ku àkôndo akôndo” shin “naagh ku kôndon sha.” Mpase ne ngu vough sha ci u yange a̱ na naagh ku nanden yô, i nande inyam i í senge la sha atse, nahan ihuma i doon i kôndo i yem sha Aôndo. Kwagh u tseer tseer u yange lu kposo ke’ naagh ku nanden yô, yange a̱ mishin awambe la sha atse a̱ ningir a̱ tseren cii yô, i gema inyam la jimin cii i na Aôndo naagh a mi. Yange upristi ve gema i̱ ‘cii ve nande sha atse a nanden nagh sha mi, sha u i̱ lu nagh ku nanden, nagh ku usugh ku human doon ku nan TER yô.’—Levitiku 1:3, 4, 9; Genese 8:21.
14. Yange i naan naagh ku sha samuyia la nena?
14 I pase kwagh u naagh ku sha samuyia la ke’ Levitiku ityough 2. Yange lu naagh ku or karen a ishima i nan naan yô, yange i na ku sha mwem ma kengese, í haa mkurem sha mi kua libano u human doon. “Pristi a̱ ongo mwem ma kengese kua mkurem mara, ikevwe poo, shi a̱ kura libano u human doon u a lu sha mi la cii, a̱ nande sha usu, i̱ lu nagh ku umbur; ka nagh ku usugh ku human doon ku nan TER.” (Levitiku 2:2) Libano u human doon la yange lu môm ke’ ilyôghonouv mbi icighan kwaghhumandoon u yange i nande sha atse a nanden kwaghhumandoon ke’ tabernakel man ke’ tempel yô. (Ekesodu 30:34-36) Tor Davidi yange lu a kwagh ne ke’ ishima zum u á ôr kwagh a kaa nahan la, ér: “Msen wam a̱ lu U sha ishi er nagh ku humandoon nahan, man shi mkende u ave am sha kpaa, er nagh ku nan ku aikighe yô.”—Pasalmi 141:2.
15. Awashima u naagh ku bem yô yange lu nyi?
15 Naagh ku genegh ku yange i naan yô lu naagh ku bem, ku i pase kwagh u ku ke’ Levitiku ityough 3 la. Ke’ zwa Heberu yô, ishemberti i í yer ér “bem” la hemba u kera nôngon ityav ga shin kera lun a ayôôso ga tseegh tsô la. Takerada u i yer ér Studies in the Mosaic Institutions la kaa ér: “Ke’ Bibilo yô ishemberti la i̱ tile sha kwagh ne, shi i̱ tile sha mlu u or nan lu a mi vea Aôndo la, man mzehemen man iember man msaanyol kpaa.” Sha ityôkyaa ne yô, yange lu sha u keren bem a Aôndo i naan naagh ku bem, inja er mba keren ér á wam un nahan ga, kpa yange i lu u sughun Aôndo sha iveren i mlu u bem u̱ mba Aôndo a lumun a ve ve lu bem bem a na la, shin í lu u̱ ember mlu shon kpaa. Yange upristi kua or u nan ne naagh ku shon la kpa nan ya kwagh u i ne naagh a mi la zum u i haa awambe la shi i ne Yehova ahôm la kera cii yô. (Levitiku 3:17; 7:16-21; 19:5-8) Yange i lu inja er upristi mbara man or u nan ne naagh ku shon la kua Yehova Aôndo cii mba yan kwaghyan imôngo nahan, sha nahan yô kwagh la a tese ikyav i mlu u injaa u a lu hen atô ve la.
16. (a) Awashima u naagh ku isholibo man naagh ku iboogh yô yange lu nyi? (b) Iniaav mbin yange mbi kaha kposo a naagh ku nanden nena?
16 Iniaav mbi yange i naan sha u keren mde u asorabo shin wamen mper u Tindi la yange kúà naagh ku isholibo man naagh ku iboogh kpa sha mi. Shin er iniaav mbin kpa yange í naan mbi sha u nanden naagh sha atse a nanden naagh sha mi la nahan kpa, yange mbi kaha kposo a naagh ku nanden, sha ci u mbira yô yange i gema inyam la cii i na Aôndo naagh a mi ga, yange i lu ahôm man alegh a i̱ agen tseegh i na naagh a mi ye. Kwagh ugen u yange a shi her la cii yô, yange i due a mi ke’ afo i za ta kera, ga yô ashighe agen upristi mbara ve ya. Mkposo ne ka kwagh u vesen. Yange i naan Aôndo iyua sha naagh ku nanden sha u kporom ikyua a na, sha nahan yô yange i naan Aôndo ku jimin cii i shiin ma kwagh ga. Kwagh ugen u a lu yô, yange i vande nan naagh ku isholibo shin naagh ku iboogh cii ve i mase nan naagh ku nanden ye, nahan kwagh la tese ikyav ér, cii man Aôndo a̱ ngohol iyua i orisholibo yô, saa a vande den nan a isholibo i nan kpee.—Levitiku 8:14, 18; 9:2, 3; 16:3, 5.
17, 18. Yange i naan naagh ku isholibo la sha ci u nyi, man iniaav mbi iboogh mbira di yange mbi lu sha ci u nyi?
17 Yange i ngohol naagh ku isholibo ku yange i na sha mper u or nan per Tindi abu, nan er isholibo sha ci u ivôron i iyolough la tseegh. “Aluer hanma or nana er isholibo abu, nana er ma kwagh u TER A yange er i̱ de eren ga yô,” yange gba u orisholibo la nana na naagh ku isholibo ku á kuma sha ian i nan lu sha mi la shin mtil u nan he’ ityô. (Levitiku 4:2, 3, 22, 27) Ke’ vegher ugen di yô, yange i dugh mbaasorabo mba ve vende u geman asema la kera; yange ve lu a ian i nan iniaav ga.—Ekesodu 21:12-15; Levitiku 17:10; 20:2, 6, 10; Numeri 15:30; Mbaheberu 2:2.
18 I pase inja i naagh ku iboogh man awashima u ku kpaa gbar gbar ke’ Levitiku ityough 5 man 6. Alaghga or er isholibo abu. Nahan kpa, alaghga kwaghbo u nan er la na nan ibo sha ishigh ki orgenegh shin sha ishigh ki Yehova Aôndo, nahan gba u a kôôm kwagh u i er shami ga la. I ôr kwagh i tér amba a asorabo kposo kposo. Asorabo agenegh yange lu a ke’ iuv (5:2-6), agenegh di gema lu asorabo a “sha akaa a i tsegh a sha ci u TER yô” (5:14-16), shi agenegh di yô, shin er yange i er á sha mlan jimin cii ga nahan kpa, yange á lu asorabo a i er sha ci u lun a asaren a bo shin sha ci u ivôron i iyolough yô (6:1-3). Dugh u or pasen asorabo a nan la kera yô, shi yange i gba u or u nan per tindi la nana kimbi kwagh u i gbe u kimbin la, shi nana na Yehova naagh ku iboogh kpaa.—Levitiku 6:4-7.
Kwagh u Hemban Doon u Una Va La
19. Shin er Iserael yange lu a Tindi man iniaav mbi nan nahan cii kpa, er nan ve yange Aôndo lumun ve ga?
19 Yange i na Mbaiserael Tindi u Mose, a iniaav man uiyua mba kpishiv mbara, sha u wasen ve u kporom ikyua he’ Aôndo shi zan hemen u doon a na shi zuan a iveren na zan zan Vor u ityendezwa la ua kar van. Apostoli Paulu, un u yange lu Oryuda u sha marami la, yange kaa nahan wener: “Kape tindi a lu orkuran wase u zan a vese ken Kristu sha u i̱ na se ishô sha jighjigh u nan yô.” (Mbagalatia 3:24) Kpa kwagh u yange er vihi yô, ikyurior i Iserael yange i̱ dondo mtaa u yange i lu táàn ve la ga, kpa ve gema ve vihi a vihi ian shon. Sha ityôkyaa ne yô, ikpela i iniaav vev mbila hingir Yehova kwagh u ndôhôrshima, á kaa ér: “Iniav mbi nanden mbi sha anomaiyôngo, man ahôm a uicighanmbaabuav duem ishima; awambe a abua man agumaiyôngo kua ukpev kpaa, kera doom ga.”—Yesaia 1:11.
20. Sha kwagh u Tindi man iniaav mbi nan yô, kanyi yange i er ke’ inyom i 70 S.W. laa?
20 Ke’ inyom i 70 S.W. la, mserakaa u Mbayuda kua tempel na man tom u upristi lu a mi la cii maa kure. Ka hingir nahan yô, kwagh kera gba sha iniaav mbi nan inie i yange Tindi tese la ga. Inja na yô ka u kaan ér iniaav cii cii je kera mbi a inja he’ mbacivir Aôndo nyian er Tindi a tese la nahan ga he? Se time sha kwagh ne ke’ kwaghngeren u a dondo ne.
[Footnotes]
^ Tihi takerada u i yer ér Insight on the Scriptures u Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc. a gber la, na mpase nahan ér: “Sha er i er ke’ Bibilo yô, inja i ‘iwom’ jim yô ka u ‘cirin’ shin ‘veren kwagh ugen sha ityough ki ugen,’ man kwagh shon u i gem i ver sha ityough ki ugen, shin i gem i ‘cir’ sha ugen la, saa una lu er ngula nahan. . . . U wamen kwagh u Adam yange ta kera la yô, lù u saa a na naagh ku isholibo kù kú lu a myohom ma uma u or u vough yô.”
^ Ishemberti i ke’ zwa Heberu i̱ í gem hanma shighe ér “iyua” yô ka qor·banʹ. Zum u Marku lu ngeren ibo i yange Yesu na mbangeren man Mbafarishi sha ieren ve i shami ga la yô, á pase inja i “korban” ér ka “nagh ku i ne Aôndo yô.”—Marku 7:11.
Ú Fatyô u Pasen Kpa?
• Kanyi yange i̱ mgbegha mbananjighjigh mba tsuaa mbara u nan Yehova iniaava?
• Er nan ve yange kwagh gba sha iniaav mbi nana?
• Ka atô a iniaav a vesen a nyi yange i naan sha ikyev i Tindi, man awashima u mbi yange lu nyi?
• Sha kwagh u Paulu yange ôr la yô, awashima u Tindi man iniaav nav jim yô yange lu nyi?
[Study Questions]
[Picture on page 6]
Yange i lumun naagh ku Abel la sha ci u yange ku tese jighjigh u yange na ityendezwa i Yehova la
[Picture on page 7]
Ú kav inja i kwagh u i tese heen ne kpa?