Aver yem sha atineakaa

Aver yem sha mver u atineakaa

Shighe Shí Kuma Nena Sha Ci U Mbaafereve?

Shighe Shí Kuma Nena Sha Ci U Mbaafereve?

Shighe Shí Kuma Nena Sha Ci U Mbaafereve?

“Ka nyi [we Yehova] . . . U gbe huan ving zum u orbo ka a mena or u nan hembe un perapera la nahana?”—HABAKU 1:13.

1. Ka hanma shighe tar ua iv a mfe u iengem i Yehova lev leve?

 AÔNDO una tsa a tim mbaaferev kpa? Man aluer ka u̱ una tim ve yô, ka u se kegh a kuma shighe nan je? Ior mbá pin amba a mpin ne tar sha won cii. Ka han se zua a mbamlumunu? Ka ken mkaanem ma profeti ma Aôndo a ne i nger sha ci u shighe u i ver la. Má na se ishimataver ér ica a kera gba ga tsô Yehova una ôr mbaaferev cii ijir. Ka hen shighe la tseegh man tar ua “mgbough a mfe u iengem i TER, er mngerem ma ngee ma cir zegemnger nahan” ye. Ka ityendezwa i sha mkaanem ma profeti i i nger ken Icighan Mkaan i Aôndo ken Habaku 2:14 je la.

2. Ka mkaanem ma ajiraôron atar a Aôndo a nyi, takerada u Habaku u lu a mini?

2 Yange i nger takerada u Habaku la ken inyom i 628 C.S.W. la. Í ôr mkaanem mà ajiraôron a Yehova Aôndo ke’ takerada ne cílìgh cílìgh kwa tar. Í vande ôron ajir ahar ken ajir ne í kùrè. Í hiihii la lu ijir i Yehova ôr ikyurior i Yuda i tsuaa i̱ i̱ hemba atô la. Í sha uhar la di ye? I̱ ngila di lu ijir i yange Aôndo ôr Babilon u̱ ngise kighir ior la. Sha nahan yô, se mba a hanma ityôkyaa i lun vangertiôr ser ijir i sha utar i ken uicighanmbaajiriv mban ne kpaa a ôr í keng. Sha jighilii yô, se fatyô u keghen ashe ser ica a kera gba ga tsô a ôr i. Sha ci u mbajighjigh mbà ve lu ken ayange a masetyô ne yô, Aôndo una va a mtim sha mbaaferev cii. U masejime la una mase ôôn iôôn na i masetyô ken “ityav mbi iyange i vesen i Aôndo, Uhembanagee” mbi̱ mbí lu torough van ayem ayem ne.—Mpase 16:14, 16.

3. Kanyi ia tser mbaaferev mba sha ayange ase ne a bunde ga?

3 Ityav mbi iyange i Aôndo i vesen la mbi hemban kporom ikyua cii. Man ijirôron i Aôndo una ôr mbaaferev sha ayange ase ne ia iv keng, di vough e̱r m-iv u ijir i yange Yehova ôr tar u Yuda man Babilon la yange bunde ga nahan. Nahan hii nan hegen je ú tee wer se mba ken Yuda sha ayange a Habaku la ga? Kanyi i̱ ze hemen ken tar laa?

Tar u Lun ke’ Ican

4. Ka loho u kpilighyol u nyi Habaku a ongo?

4 Kenger ase ke’ ishima you e̱r Habaku, profeti u Yehova a tem sha tembe u haav mbu̱ iyou na, a lu man ahumbe á a dulen aikighe dùù la yô. A ver kwaghkuhwan he’ ikyooso. (Habaku 1:1; 3:19, ngeren u za masen la) Kpa Habaku va ungwa loho u kpilighyol. Yehoyakim, Tor u Yuda wua Uria gema ikyom i profeti ne gbihi shin iwar i ior mba ve lu sha kwarkyaa ga yô. (Yeremia 26:23) Uria di kpa yange kera suur sha Yehova ga yum, de gema nyôr kwaghcian yevese yem ke’ Igipiti. Nahan cii kpa Habaku fa e̱r tswam u Yehoyakim er la lu ma isharen i nan Yehova icivir i mgbegha un u eren nahan ga yô. Ikyav i kwagh ne due ke’ igbar sha er kwagh gbaan tor ne sha ma tindi u Aôndo ga kua ihyom i a kôr profeti Yeremia man mbacivir Yehova mbagenev kpaa la.

5. Mlu u ke’ jijingi u Yuda ngu nena, man Habaku gema er nena?

5 Habaku nenge mnyim ma kwaghhumandoon lu duen sha ityoryough i adôaya á a kase un la. Ior mban mbá nanden kwaghhumandoon ne sha ci u mbá ior mbà civir Yehova yum ga. Mbá eren akaa a ukwaghaôndo mba aiegh mba̱ iferor, Tor Yehoyakim u hemen tar u Yuda a we un inya tine la. Kwagh ne ka kwagh u kunya tsôô! Ashe a Habaku iv a mliam poo, tsô a zamber ér: “TERE, ka nan je m yila, man We U kera ongom ga? M genger imo her a We mer: Ipila; Kpa U rumun u yiman ga. Ka sha ci u nyi U erem m nengen a iferkwagh man m kenger icana? Gadia mtim man ipila mbam sha ishi; numsuwen ngu, man ahendan gema mough. Nahan yô, tindi kera ngu a agee ga, man ijirôron sha mimi kera due ken igbar ga; gadia mbaaferev kase mbaperapera tser, ka nahan man ijirôron i dugh mcinga ye.”—Habaku 1:2-4.

6. Kanyi í er a tindi man ijirôron i sha mimi ke’ tar u Yuda?

6 Een, mtim man ipila dumbur. Hanma ijiir i Habaku ka una kenger cii, a nenge a kwaghbo man numsuwen kua ahendan. ‘Tindi kera ngu a tahav ga,’ a gba iwan. Man ijirôron i sha mimi di ye? Mayange je i “kera due ken igbar” i yar kwan ga! I hemba kpaa ga. Kpa ‘mbaaferev de gema kase mbaperapera ningir tser,’ mbá geman a atindi a i we sha u a̱ kuran mbaishôôv la. Sha mimi yô, ‘ijirôron due mcinga.’ I nzughul á i. Akaa vihi gba kera tsôô!

7. Kanyi Habaku a kange ishima u erene?

7 Habaku támber gba henen sha kwagh ne. Una gba uwer-e? Ei he! Ormimi ne gbidyi kwar sha mtev u i lu tôvon ior mba mimi mbacivir Aôndo cii a ican yô, a mase kangen ishima ér mayange je una tenger ga, una tile dông una lu profeti u Yehova her. Habaku una za hemen u yôôn loho u Aôndo her—shin u eren nahan la a̱ lu̱ u ku a wua un je kpaa.

Yehova Ngu Eren “Tom” u Kpilighyol

8, 9. Kanyi “tom” Yehova a eren, ú a na u jighjigh ga?

8 Habaku nenge a mba eren kwaghaôndo u aiegh mbà lahan Aôndo ken mpase u sha mnenge. Ver ase ato ungwa kwagh u Yehova a ôron ve ne, ér: “Yô, nenge nen ken akuraior, ver nen asema, i̱ kpiligh ne iyol tsung je.” A̱ shi nan kpa tsume Habaku e̱r i hii ve Aôndo a ôron kwagh a mbaaferev mban sha imba gbenda ne nahan yô. Tsô shi a ungwa Yehova kaa a ve ér: “I̱ kpiligh ne iyol tsung je, gadia M ngu eren tom ugen ken ayange a en, u zum u á ôr ne u, né rumun u jighjigh ga yô.” (Habaku 1:5) Jighilii yô, ka Yehova iyol na a eren tom u vea na u jighjigh ga ne ye. Kpa ka nyi tomo?

9 Habaku shi kegh ato zùlèè sha mkaanem ma Aôndo seer ôron un ma̱ i nger ke’ Habaku 1:6-11 la. Ùngun ka loho u Yehova ne—man ma aôndo u aiegh shin ieev mbi lun a uma ga mbi̱ mbia yange m-iv u̱ ú mbi ga, ér: “Gadia nenge, Me mough a Mbakaldi, ikurior i nyoon ishima tsung, man i tsogh tso tsogh, i i zende sha igbanger i tar, sha u ngohol ajiir a teman a a lu a i ga yô. Ka mbatan ihindi iyol man cier iyol kpaa; ijirôron ve man icivir ve gema due her ayol a ve. Anyinya a ve wa kpaver hemba mbaanyam, a hemba vihin kwagh a ugbaseela mba aikighe; mbaanyinyav vev ngughum sha imanger, een, mbaanyinyav vev va ca je, ve purugh ve van er gafa u shirin sha kwagh u una ya yô. Ve cii ve va sha u eren ipila, ve ver ishiv vev ken hemen sha gbashima, ve kura mbakwarev er waarawa nahan. Ve nahan utor tar, mbatarev kpaa ve lu ve kwagh u lahan kera; hanma iyou i utya i lu ve kwagh u lahan, gadia ve ta atihianyaagh ve ngohol. Nahan ve kar er ahumbe nahan ve yem ken hemen, ve hingir mbalun a ibo, ve mba agee a ve a lu aôndo ve la.”

10. Ka unô Yehova a moughon a ve?

10 Kwagh ne ka ikyumen kwaghôron u profeti u icintan, u a dugh hen Uhembansha yô! Yehova ngu moughon a Mbakaldi, ikyurior i Babilon i vihin tu la. Vea hemba ior kpishi kpishi ken zende u ve karen “sha igbanger i tar” la. Iondo kula iyol tsôô! Ikyúm i Mbakaldi ka ‘i̱ tan ihindi iyol shi ka i̱ cier iyol,’ i̱ kpiligh iyol shi i̱ kuma u cian kpaa. I̱ we atindi á a gem kposo ga yô. ‘Ijirôron ve due her ayol a ve.’

11. Ú pase mve u akumautya a Babilon a ve u va tan num sha Yuda la nena?

11 Anyinya a Babilon wa kpaver hemba mbaanyam mba yevese tsung. Mbautyaav nav mba̱ sha anyinya hemba vihin kwagh a ugbaseela mba aikighe mba̱ keren ikyôr a ijen uya. E̱r i torough anyinya ve iyol u yemen yum yô, ‘mbá seghan apande inya’ a ishimawan shio. Ve mough ken Babilon ca je ve hôn ishigh yemen ken Yuda. Mbakaldi mbá pulugh e̱r gafa u̱ a kusu shìrìn sha kwaghyan u doon u una ya nahan, ica a gba ga tsô, vea feese inyam ve. Kpa, kwagh ne á lu di ushoja kpuaa tseegh vea lu saren sha u yan ishar yee? Ei, he! “Ve cii ve va sha u eren ipila,” e̱r ikyúm i ankaam ma lun a ingyur i̱ van sha u vihin kwagh nahan. Mluashe ve cii tese ér torough ve iyol. Ve henda anyinya, ve ver ishigh yemen vegher u shin ityôtar la, ve hôn ishigh sha Yuda man Yerusalem, mba yemen iuu er ahumbe a sha ityoughkitaregh nahan. Akumautya a Babilon kombor mbakwarev kpishi je yô, ve ‘kura ve e̱r ka waarawa nahan.’

12. Inja i Mbababilon ngi nena, man mbaihyomov mba cier iyol mban vea “hingir mbalun a ibo” sha ci u nyi?

12 Ikyumutya i Mbakaldi ngi nahan utor tar shi ngi lahan mbatarev kpaa, utor mbara cii mbá a agee a tagher mve ve la ga. ‘I̱ lahan hanma iyou i utya cii,’ gadia hanma garutya cii ka a gba zum u Mbababilon ka vea ‘ta atihianyaagh’ sha u maan igyungu her ape vea tile a nôngo ityav a na yô. Á kuman sha shighe u Yehova a ver la yô, mbaihyomov mba cier iyol mbara vea “kar er ahumbe nahan” vea yem ke’ hemen. E̱r ve te num sha Yuda man Yerusalem yô, vea “hingir mbalun a ibo” sha er ve te num sha ior i Aôndo yô. E̱r Mbakaldi vea hemba e̱r ka sha hiar nahan yô, kurutya ve una kaa ihyagh ér: ‘Tahav mbun ka aôndo wase á ne mbu ye.’ Kpa kape a fe i kom un ga je la!

Imaagh ki Taver ki Ishimaverenkeghen

13. Hii nan Habaku a iv a ishimaverenkeghen man vangertiôrô?

13 E̱r Habaku a seer kaven awashima u Yehova yô, ishimaverenkeghen na seer taver a taver. Man e̱r vangertiôr iv ken ana yô, a gba wuese Yehova. Profeti la ôr kwagh, e̱r i nger ken Habaku 1:12 la nahan, ér: “We, U kera lu hiihii je ga, TERE, Aôndo wam, Icighan wama? [Ú] kpe ga.” Sha mimi yô, Yehova ka Aôndo “hii sha uicôronmbaashighev je zan zan gbem sha won.”—mayange a kera bee ga.—Pasalmi 90:1, 2.

14. Ka gbenda u nyi mbavendan mimi mba ke’ Yuda mbara ve dondo?

14 Profeti la timen sha mpase u sha mnenge u Aôndo a ne la shi ember sha ci u iwanger i mpase shon a ve a mi la yô, a seer kaan ér: “TERE, U va a ve sha ci u mtsaha, man We Vande, U ver ve sha u kôôm ior.” Aôndo ôr mbavendan tindi mba ken Yuda la ijir, a na ve ibo, nahan mbá keghen myange, ka mtsaha u vesen u Yehova una tsaha ve je la. Yange mà ve ver ashe a na ér a̱ lu Vande ve man cii ijiir ve i yeren i mimi man ijiir ve i waren kua Imbor i̱ myom ve kpaa. (Pasalmi 62:7; 94:22; 95:1) Nahan kpa, mbahemenev mba Yuda mba̱ vendan atindi mbara venda u kporom ikyua a Aôndo, shi ve za hemen u kighir mbacivir Yehova mba ve hiin iyongo ga la.

15. Ka sha nyi gbenda ‘ashe a Yehova a wanger i gande u una kenger sha iferkwagha’?

15 Iaven ne i vihi profeti u Yehova ke’ ishima kpishi. Nahan a kaa ér: “We u ashe Ou a lu wang je, a gande u kenger sha iferkwagh, man U fetyô u kenger sha kwaghbo ga” ne. (Habaku 1:13) Een, ‘ashe a Yehova nga wang je gande u̱ una kenger sha iferkwagh,’ inja na yô, una gba kenger iferkwagh ashe ashe tsô ga.

16. Ú sav a sav ôron kwagh u i nger ke’ Habaku 1:13-17 la nena?

16 Sha nahan yô, Habaku ngu a mbampin mba̱ tôvon sha kwagh ken ishima na. A pine ér: “Ka nyi U kenger sha mbamiminga, man shi U gbe huan ving zum u orbo ka a mena or u nan hembe un perapera la nahana? Nahan U gema ior i hingir er ishu i shin zegemnger man er akaa a kper a kpela inya a a lu a ortaregh ga nahan. Ve tsuwe ve cii sha tsuwe, ve kôr ve sha kper ve, man ve kohol ve shin kper ve; nahan doo ve ve ember yagh yagh. Nahan ve na kper ve nagh, man ve nande kper ve kwaghhumandoon; gadia ka sha a na je, ci na a gbe ikev man kwaghyan na [a] dumbur kpaa ye. Nahan [inja na nan man] una nduur kper na, una timin akuraior gbem a mhôônom ga nahana?”—Habaku 1:13-17.

17. (a) Mte u Mbababilon ve te num sha Yuda man Yerusalem la, gema ka u eren awashima u Aôndo nena? (b) Kanyi í lu u Yehova una pase Habaku?

17 Ka sha mhange u Mbababilon je man vea ta num sha Yuda man gartamen na, Yerusalem ye. Vea kera fa e̱r i lu Aôndo a yaren tom a ve u ôron nongoior u banen a jighjigh la ijir na i perapera nahan ga. Nahan kera taver u nengen e̱r i hii ve i taver Habaku u kaven ityôkyaa i i ne ve Aôndo a yar tom a ior i Babilon i wan ifer la sha u i ôr ijir sha ci Na la ga. Mbakaldi mba vihin tu mbara ka mbacivir Yehova ga. Mbá nengen uumace e̱r ka di ‘ishu man akaa á a kper a kpela inya’ a i gbe u a kôr a tim kera nahan. Kpa ishima i i lu Habaku ker nzughuluu sha akaa ne la ia kera lu nahan gbem ga. Ica a kera gba ga tsô, Yehova una pase profeti na wener Mbababilon vea yem iyolshô sha ishar ve i̱ yan sha hua man iboawambe ve í i ngee yum la ga.—Habaku 2:8.

Wa Iyol Kegh a Kegh Kwagh u Yehova Una Kende A Ôr La

18. Kanyi se fatyô u henen ken inja i Habaku, er i tese ikyav ke’ Habaku 2:1 laa?

18 Kpa hegen yô, Habaku kegh ato u ungwan mkaanem ma Yehova una kende a ôr un la. Profeti la kaa sha ishimataver ér: “Me tile sha ijiir yam i kuran, me lu sha iyou i taven gôgônan, me kenger sha u me fa kwagh u Una kaam yô, man kwagh u me gema me kaa sha mhuna wam yô.” (Habaku 2:1) Hange Habaku kpishi u ma un fe kwagh u Aôndo una kimbir ôron sha ikyev i un profeti na yô. Jighjigh u á ne Yehova ér ka Aôndo u kenger kwaghbo ashe ashe ga la na yô, taver un, a gba henen e̱r i hii ve iferkwagh i hembe yô, kpa shi a wa iyol a kegh á kegh u kôôm mhen na. Nahan, se di ye? Zum u se gbidyi kwar sha ityôkyaa i i hii ve i kenger aferakaa agenegh ashe ashe yô, vangertiôr u se lu a mi sha kwagh u perapera u Yehova Aôndo la a̱ wase se u tilen dông keghen un.—Pasalmi 42:5, 11.

19. Kanyi yange i er Mbayuda mba hemban ato la di vough er Yehova vande ôron Habaku nahana?

19 Yehova e̱r sha mkaanem nam ma a ôr a Habaku la vough, a ôr ikyurior i Mbayuda i hembanato la ijir sha u den Mbababilon ér ve̱ va ta ityav sha Yuda. Ken inyom i 607 C.S.W. la, ve tim Yerusalem man tempel na, ve wua utsembaiorov man mbayevikyaior kpaa, shi ve kura ior kpishi ve yem a ve uikyangen. (2 Kroniku 36:17-20) Mba ze shir ken Babilon ka tse gbem yô, asande a Mbayuda a lun a jighjigh u nan la hide ken tar ve. Ken masejime yô, ve hide ve maa tempel la. Ka ze deghôô yô, Mbayuda shi kera gba nan Yehova jighjigh ga—hemban cii je yô, lu̱ mvende u ve venda Yesu u a lu Mesiya la.

20. Apostoli Paulu yange yar tom a Habaku 1:5 sha gbaa u mvende u vendan Yesu la nena?

20 Sha kwagh u Aerenakaa 13:38-41 a kaa yô, apostoli Paulu lù tese Mbayuda mba ke’ Antioki mbara kwagh u̱ u̱ vendan Yesu, lahan naagh nagh ku iwom la una va a mi yô. E̱r Paulu lu ôron kwagh teren Habaku 1:5, e̱r i nger ken mgem u Septuajinta u ke’ Zwa Grika la yô, á ta ve icin ér: “Ver nen ishima sha er kwagh u uprofeti ve kaa la a̱ de tseren ne ga yô; ve kaa er: Nenge nen, ne mba ne lahan ne, i̱ kpiligh ne iyol, tim nen, gadia M ngu eren tom ugen ken ayange a en; ka tom u mayange né rumun u jighjigh ga yô, shin aluer orgen nana pase ne u je kpaa.” U zuan sha mkaanem ma Paulu ôr kwagh ter ma la yô, Habaku 1:5 iv sha kwa har zum u ikyumutya i Mbaromanu tìm Yerusalem man tempel na ke’ inyom i 70 S.W. la.

21. Ngise Mbayuda mba sha ayange a Habaku mbara nenge “tom” u Aôndo u van a Mbababilon er ve va tim Yerusalem la nena?

21 Hen Mbayuda mba sha ayange a Habaku la yô, “tom” u Aôndo ú van a Mbababilon sha u ve̱ va tim Yerusalem la lu̱ kwagh u lanen ve ishima kpishi sha ci u gar la lu̱ ityôugh ki mcivir u civir Yehova shi lu̱ ijiir i yange i kôr u̱ i shigh un mkurem la tor her je la. (Pasalmi 132:11-18) Sha nahan yô, mayange i lu̱ a̱ vande timin Yerusalem ga. Í lu̱ a̱ vande nanden tempel na kpaa ga. Shin kwe hemenegh u Davidi kpa i lu̱ a̱ vande ngohol ú hemen ga. Lu kwagh u henen ér Yehova una na ambaakaa la ian ér a̱ er ga. Kpa Aôndo vande ôron sha ikyev i Habaku ér akaa a kpilighyol ne aa e̱r. Man tsegh ku mbayiase tese ér yange akaa la e̱r di vough e̱r i tsengaôron nahan.

“Tom” u Aôndo u Kpilighyol u sha Ayange Ase Ne

22. “Tom” u Yehova una er, u a na u jighjigh ga la ua wa nyi man nyi kereghe?

22 Sha ayange a ase ne kpa Yehova ngu va eren imba “tom” i a na u jighjigh ga laa? Fa dedoo wer ngù va eren, shin mbanyimankwagh vea na kwagh la jighjigh ga je kpaa. Kwa ne yô, ‘tom u á na u jighjigh ga’ u Yehova una er yô ka mtim u una tim Mbakristu Mbaaiev la. Mbá sèngen ér ve mba civir Aôndo di vough e̱r Yuda u tsuaa la kpa lù sengen nahan, kpa ve saa ishe vindi vindi. Ica a gba ga tsô Yehova una ver ishima ér í èsè hanma ivurugh ki kwaghaôndo u Mbakristu Mbaaiev kera cii, kape “Zegebabilon,” u̱ á lú tartor u kwaghaôndo u̱ aiegh u sha tar cii la kpa á e̱r a na je la.—Mpase 18:1-24.

23. Jijingi u Aôndo yange mgbegha Habaku ér shi a er nyi igene?

23 Yange Yehova lu a tom u shi seer nan Habaku sha u a̱ er cii man mtim u Yerusalem va ar ken inyom i 607 C.S.W. ye. Yange lu u Aôndo una seer ôron profeti na nyi? Ateti, lu̱ u̱ Habaku una ungwa akaa a aa na una tôô kwaghkuhwan na una wa Yehova icam i ukweghlegh i sha msen yô. Kpa hiihii yô, lu u jijingi u Aôndo una mgbegha profeti ne sha u a̱ yôô akaatseren a tan ihindi iyol la. Sha kpôô yô, á doo se kpishi u zuan a mkav u zan shimi sha kwagh u amba a akaaôron a profeti a sha kwagh u shighe u Aôndo a ver la. Yô, de se seer veren nen ishima sha kwaghôron u profeti u Habaku la.

Baver We Kpa?

• Ka mbamlu mba nyi yange ve lu ke’ Yuda sha ayange a Habaku laa?

• Ka nyi “tom” u a na u jighjigh ga yange Yehova er sha ayange a Habaku?

• Ka imaagh ki ishimaverenkeghen ki nyi yange Habaku lu a mini?

• Ka nyi “tom” i lu u Aôndo una va er sha ayange ase ne ú a na u jighjigh ga?

[Mbampin Mba Ngeren u Henen]

[Ufoto mba sha peeji 15 la]

Yange taver Habaku e̱r i hii ve Aôndo a ne iferkwagh ian ér i hemba yô. We kpa taver wee?

[Foto u sha peeji 16 la]

Habaku tsengaôron kwaghtseren u una va tser tar u Yuda sha ikyev i Mbababilon la

[Foto u sha peeji 16 la]

Alôgh a Yerusalem u yange i tim un ke’ inyom i 607 C.S.W., a mba dughun akaa shin inya ve zough a mi yô