Faifaiva i le Sami o Kalilaia

E FAAPEʻĪ le olaga o se tagata faifaiva i le Sami o Kalilaia i tuā i le uluaʻi senituri? Ua fesoasoani le tali iā i tatou e malamalama ai i le tele o faamaumauga a Evagelia, e pei ona taʻua i le mataupu na muamua atu.

O lenā “sami” o se vaituloto magalo pe tusa o le 13 maila (21 kilomita) i le 8 maila (12 kilomita) le telē. Ua loa ona fagotaina e tagata faifaiva iʻa i lea ogāsami. E mautinoa o le Faitotoʻa o Iʻa i Ierusalema, o le nofoaga lea o le maketi o iʻa. (Neemia 3:3) O le Sami o Kalilaia, o se tasi lea o Sami o loo aumai ai iʻa e faatau ai i inā.

 O le aposetolo o Peteru e sau mai i se aai o le Sami i Kalilaia e taʻu o Petesaita, lea e ono uiga atu i le “Fale o le Tagata Faifaiva.” O le isi aai o le sami sa taʻua o Makatala po o Makala, lea na ō atu i ai Iesu ma ona soo ina ua mavae ona ia savali i luga o le sami. (Mataio 15:39) E tusa ai ma se faamatalaga a se tusitala, o le igoa Eleni o lenā aai e mafai ona faaliliuina i le, “Fale Iʻa.” Sa lauiloa ona fale iʻa tetele, lea e faamamago ma faamasima ai iʻa—po o le tuu fagu ai foʻi, ina ia maua ai se sosi lea e teuina i ni faguele faapitoa. O nei taumafa sa gaosia ma faopusa ma auina atu i vaa, atonu i itu uma o Isaraelu ma ona tala atu.

O le fagotaina, gaosia, ma le auina atu i maketi o iʻa, o se pisinisi telē tele i Kalilaia i aso o Iesu. E faigofie ona manatu e mafai i lenā tulaga ona faaauiluma ai le tamaoaiga o le tele o tagata i lea vaipanoa. Ae peitaʻi, e lē faapea ai o le tulaga tonu lenā na iai. Ua faapea mai se tasi o tagata faitofā o pisinisi faifaiva, “e lē o se ʻpisinisi saʻoloto’ lea e ono manatu i ai tagata faitau o le Feagaiga Fou i aso nei.” O se vaega o “se pisinisi e pulea e le malo, lea e tamaoaiga ai tagata taualoa mai i na pisinisi.”

Sa pulea e Herota Anetipa ia Kalilaia o se pule i le itumalo, po o se perenise o le itumalo, ua tofia e Roma. Sa ia pulea auala, taulaga, ma alāmanuia e pei o nofoaga e eli ai le koale, vao matua, faatoʻaga, ma faigafaiva. O na punaʻoa na avea ma alagātupe tele a Herota mai i lafoga. E lē o maua ni faamatalaga auʻiliʻili e faatatau i āiāiga mo le aoina o lafoga i Kalilaia i le uluaʻi senituri. Ae peitaʻi, e foliga mai o le auala masani a Herota e fai ai, e lē ese tele mai iā i latou na pulea Eleni, po vaipanoa i le itu i sasaʻe na pulea e Roma. O le tele o tupe mamā na maua mai galuega fai, ma le faaaogāina o punaʻoa a le atunuu, atonu na maua e tagata taualoa, nai lo tagata lautele ia na faia le tele o galuega.

Le Avega Mamafa o Lafoga

I aso o Iesu, o laufanua e aupito sili ona lelei i Kalilaia o laufanua ia o le aigātupu, ma sa vaevaeina i ni esetete tetele, lea na vaevaeina e Herota Anetipa e fai ma meaalofa mo ana tagata maualuluga o le malo, ma isi tagata e mauaina faamanuiaga. Sa tatau i tagatānuu o Herota ona faatupeina le auala sologa lelei o loo ola ai o ia, o galuega tetele i faugāfale, lana pulega toʻatele, ma meaalofa tupe na ia avatu i uō faapea ma aai. O le avega mamafa o le totogia o lafoga, o tupe na totogi atu mo ni auaunaga ma tiute na totogi e tagatānuu, sa matuā tigāina ai lava tagata.

Sa pulea atoatoa e Herota le faaaogāina o vai o le atunuu. O faigafaiva sa fai o se vaega o se pisinisi tele na pulea e Herota, po o i latou e pulea esetete na faameaalofa atu i ai. O vaipanoa e i lalo o le pulega a le tupu, sa faatauina e le ʻau aolafoga sili i se tau maualuga i se tauofoga, le aiā e aoina ai lafoga—lea e iai le pule e faia ai ni āiāiga ma tagata faifaiva, mo le mauaina o se lisi e faataga ai a latou  faigafaiva. Ua manatu nisi o tagata faasalalau, ona o le ofisa o lafoga a Mataio sa i Kapanaumi—o se nofoaga tutotonu e tāua mo faigafaiva i le Sami o Kalilaia—atonu la na ia faigaluega mo nei tagata sili ao lafoga, e avea o se “sui mo le āiā a le tupu i mea tau i faigafaiva.” *

“O faamaoniga mai le senituri muamua ma le lua T.L.M. ua faaalia ai e faapea, sa masani ona totogi lafoga i Palesitina “i oloa,” nai lo tupe. E avatu e nisi o tagata faifaiva tomai le pe tusa o le 25 i le 40 pasene o iʻa e latou te maua, e faafesuiaʻi ma le āiā e fagogota ai. Ua faaalia i pepa o loo iai faamaumauga anamua e faapea, i nisi o vaipanoa e i lalo o le pulega a Roma, o loo tumau pea ona pulea e le Malo faigafaiva e ala i ana tagata asiasi. I Pisitia, o sea ituaiga o faigafaiva e faamautinoa e leoleo, e leai se tasi e fagota e aunoa ma se faatagaga, ma e faatau atu e tagata faifaiva a latou iʻa e na o tagata faipisinisi laiti ua faatagaina, po o pisinisi tetele, lea foʻi e i lalo o le vaavaaiga a le Malo faapea ma le aoina o lafoga.

Na faapea mai se tasi o tagata suʻesuʻe, o le uiga o le iai o le toʻatele o tagata taualoa i le malo faapea ma le faia o lafoga, ina ia “maua ai e le tupu po o lē e ana le esetete se polofiti telē, ae e laʻitiiti se tupe e maua e tagata faifaiva.” Sa faapena foʻi ona laʻitiiti polofiti e maua mai iā i latou o loo faigaluega i isi ituaiga o pisinisi, ona o le maualuluga tele o lafoga. Sa avea lafoga o ni mea e lē fiafia i ai tagata na totogia. Ae peitaʻi, o le lē fiafia agaʻi i tagata ao lafoga lea e tatou te faitau i ai i tusi o Evagelia, e mautinoa e māfua ona o le lē faamaoni ma le matapeʻapeʻa o tagata, o loo mauʻoa i le faamalosia o tagatānuu lautele e totogia lafoga tetele.—Luka 3:13; 19:2, 8.

Tagata Faifaiva o Loo i Evagelia

Ua faaalia i Evagelia e faapea, o Simona Peteru sa iai la latou ʻaufaifaiva i lana pisinisi faifaiva. O i latou na ō ane e fesoasoani iā Peteru e toso aʻe le anoanoaʻi o iʻa e leʻi faatalitalia e maua, o le “ʻaufaifaiva o loo i le isi vaa.” (Luka 5:3-7) Ua faamatala e tagata atamamai e faapea, “e mafai ona fai se ʻkamupanī’ a tagata faifaiva’ . . . ina ia tauofo atu mo ni konekarate po o le faia o se lisi mo la latou pisinisi.” Atonu o le tulaga lenā na faia e atalii o Sepetaio, Peteru, Aneterea, ma la latou ʻaufaifaiva ina ia maua ai se faatagaga e faaauau ai la latou pisinisi.

E lē o taʻua patino i le Tusi Paia, po o tamāloloa Kalilaia nei e ana vaa ma mea faigaluega ia na latou faaaogāina. E talitonu nisi o i latou lava e ana na mea. O loo taʻua e faapea na alu atu Iesu i se vaa, ma “o le vaa lea a Simona.” (Luka 5:3) Ae ui i lea, na taʻua e se tasi o tusitusiga patino e faatatau i lea mataupu, “e lē taumatea o vaa, e mafai ona faapea atu o meatotino a sui o le ʻau ao lafoga ae na faaaogā e le ʻaufaifaiva.” Pe moni lenei manatu pe leai, ae o loo taʻua i le Tusi Paia e faapea, sa suʻi e Iakopo ma Ioane masae o latou upega. E lē taumatea foʻi le foliga mai e tatau i le ʻaufaifaiva ona fai sa latou āiāiga ma nisi, mo le faatauina atu o a latou iʻa, ma pe a talafeagai ai, e latou te faafaigaluegaina nisi.

O lea la, e tele atu galuega e aofia ai i faigafaiva nai lo le mea na manatu muamua i ai. O la latou pisinisi, o se vaega e fesootaʻi atu i se faiga tau tamaoaiga e tele ona vala. O le iloaina o lenei tulaga e faalolotoina ai uiga o tala o loo i Evagelia, ma fetalaiga a Iesu e faatatau i faigafaiva ma tagata faifaiva. E lē gata i lenā, e fesoasoani foʻi nei faamatalaga iā i tatou e malamalama ai i le faatuatua o Peteru, Aneterea, Iakopo, ma Ioane. O faigafaiva sa tausia ai i latou. Po o le ā lava le tulaga tau tamaoaiga na iai ina ua valaaulia i latou e Iesu, ae na latou tuua la latou galuega na latou masani ai—lea na maua ai se tupe lelei—ina ia avea ma “faifaiva i tagata.”—Mataio 4:19.

[Faaopoopoga i lalo]

[Faafanua i le itulau 25]

(Tagaʻi i le lomiga mo le ata atoa)

Vaituloto o Hula

Petesaita

Kapanaumi

Makatala

Sami o Kalilaia

Ierusalema

Sami Mate

[Ē Ana le Ata]

Todd Bolen/Bible Places.com

[Ē Ana le Ata i le itulau 26]

Todd Bolen/Bible Places.com