Talaaga o le Soifuaga

Maumauaʻi e Auauna Pea i Lē na Faia Mea Uma

FAAMATALAINA E CONSTANCE BENANTI

O se mea na tupu faafuaseʻi! A o faagasolo aso e ono, na matuā maualuga ai le fiva o la maʻua tama teine o Tamila e 22 masina le matua ma oti ai. Na ou lē lavātia loʻu faavauvau ma ou manaʻo ai ou te oti foʻi. Aiseā ua lē taofia ai e le Atua lenei mea? Na ou matuā fenuminumiaʻi.

NA SIITIA mai oʻu mātua mai Castellammare del Golfo, o se aai i Sicily, i Italia. Na la ō mai i Niu Ioka, ma i inā na ou fanau ai iā Tesema 8, 1908. O lo matou aiga, o loʻu tamā, loʻu tinā ma le fanau e toʻavalu, e lima tama ae tolu teine. *

I le 1927, na amata ai ona auai loʻu tamā o Santo Catanzaro i sauniga a se vaega toʻaitiiti o Tagata Aʻoga o le Tusi Paia, e pei ona taʻua Molimau a Ieova i aso na. Na faia e Giovanni De Cecca o se uso Italia na auauna i le ofisa ulu (e taʻua o Peteli) i Brooklyn, Niu Ioka, ia sauniga i lo matou nuu, i New Jersey. Mulimuli ane, na amata ona talaʻi tamā ma auai i le faiva faataimi atoa, ma faaauau ai lenā galuega seʻia oo i lona maliu i le 1953.

A o laʻitiiti tinā, na manaʻo ai o ia e avea ma taupousa, peitaʻi e leʻi faatagaina o ia e ona mātua. I le taimi muamua, ona o taaʻina a loʻu tinā na ou lē auai ai ma tamā i le suʻesuʻega faale-Tusi Paia. E leʻi umi, ae ou vaaia ni suiga iā te ia. Ua filemu, lotomaulalo ma ua  atili sologa lelei lo matou aiga ma na ou fiafia i ai.

I le taimi foʻi lenā, na ou feiloaʻi atu ai iā Sale, o se tane ma te tupulaga na fanau i Brooklyn. E ō mai uma o ma aiga mai Sicily. Na ma faamau, ma ina ua toe foʻi mai tamā mai le tauaofiaga a Molimau a Ieova i le 1931 lea sa faia i Columbus, Ohio, na ma faaipoipo ai loa. E leʻi atoa le tausaga, ae fanau la maʻua tama teine o Tamila. Na ou matuā loto momomo ina ua oti o ia. I se tasi aso, na tagi Sale ma faapea mai iā te aʻu: “E matuā pele foʻi iā te aʻu loʻu afafine o Tamila. E sili ona ta faia mea na ta masani ai ma faamāfanafana le tasi i le isi.”

Ua Ma Maua le Upu Moni

Na faamanatu mai e Sale iā te aʻu, na talanoa loʻu tamā i le faamoemoe o le toe tū ina ua ia faia le lauga o le oti o Tamila. Na ou fesili atu: “Pe e te talitonu moni lava i le toe tū?”

Na ia tali mai, “Ou te talitonu i ai! Aiseā ta te lē saʻili atili ai i le Tusi Paia?”

Ou te leʻi moe i lenā pō. Ina ua ta le ono i le taeao a o leʻi usu loʻu tamā e faigaluega, na ou alu atu ma fai atu iā te ia ua ma mananaʻo ma Sale e suʻesuʻe le Tusi Paia. Na fiafia o ia ma fusi atu aʻu. Na lagona mai e loʻu tinā la maʻua talanoaga a o taoto pea i le moega. Na ia fesili mai iā te aʻu po o le ā le mea ua tupu. Na ou fai atu i ai, “E leai se mea. Ua ma mananaʻo ma Sale e suʻesuʻe i le Tusi Paia.”

Na ia tali mai, “E tatau ona tatou suʻesuʻe uma lava le Tusi Paia.” O lea la, na amata loa e i matou uma e toʻa 11, o maʻua, o oʻu tuagane ma oʻu uso ona suʻesuʻe faatasi le Tusi Paia o se aiga.

O le suʻesuʻeina o le Tusi Paia, na matuā faamāfanafanaina ai aʻu, ma auaumālie ona toe faaleleia oʻu faalogona fenuminumiaʻi auā ua maua se faamoemoe. O le tausaga mulimuli ane i le 1935, na amata ai ona ma talaʻi atu ma Sale le upu moni o le Tusi Paia i isi. Iā Fepuari 1937, ina ua mavae se lauga i le ofisa ulu i Brooklyn lea na faamatalaina ai le tāua o le papatisoina i le vai, na ma papatiso ai i se vaitāʻele a se fale talimālō faatasi ma le toʻatele o isi. Na ou faia lenei laasaga ona e lē gata ou te faamoemoe e fia vaai i laʻu tama i se aso, ae ona o loʻu faanaunauga e auauna i Lē na faia tatou, o ia lea ua ou iloa nei ma alofa i ai.

Ulu Atu i le Faiva Faataimi Atoa

O le talanoa i isi e uiga i mea ua ou aʻoaʻoina, o se mea e olioli tele ma faamanuiaina ai, talu ai i lenā taimi sa toʻatele na faalogo i le feʻau o le Malo ma auai i le galuega talaʻi. (Mataio  9:37) I le 1941, na avea ai i maʻua ma Sale ma paeonia, e pei ona taʻua ai e Molimau a Ieova a latou faifeʻau faataimi atoa. E leʻi umi ae faatau se ma fale o se taavale toso (trailer), ma na tuu atu e Sale le pisinisi fai ofuvae a lo matou aiga i loʻu tuagane laʻitiiti o Falani. E leʻi leva, ae faafiafiaina maʻua ina ua maua se tusi o loo faailoa mai ai le tofia o i maʻua o ni paeonia faapitoa. Na ma auauna muamua i New Jersey, ma mulimuli ane i le setete o Niu Ioka.

A o ma auai i se tauaofiaga i Baltimore, Maryland i le 1946, na talosagaina ai maʻua e auai atu i se fono faatasi ma ni sui faapitoa o Molimau a Ieova. O i inā na ma feiloaʻi atu ai iā Nathan H. Knorr ma Milton G. Henschel. Na la talanoa mai iā i maʻua e uiga i le galuega faamisionare ae sa faapatino lava i le talaʻiga i Italia. Na la valaaulia i maʻua e mafaufau pe mafai ona ma auai i le Aʻoga Faale-Tusi Paia a le Olomatamata o Kiliata.

Na faatonuina i maʻua e “mafaufau i ai ona toe taʻu atu lea o la maʻua tali.” Ina ua ma ō ese ma le ofisa, na tilotilo le isi i le tasi ma toe foʻi atu i totonu. Na ma faapea atu, “Ua uma ona ma mafaufau i ai. Ua ma fia auai i le aʻoga o Kiliata.” Ina ua mavae le sefulu aso, na ma auai loa i le vasega lona fitu a Kiliata.

E lē galo iā i maʻua masina o le aʻoga. O le mea patino lava na faagaeetia ai i maʻua, o le onosai ma le alolofa o faiaʻoga, ma le sauniunia o i matou e fesagaʻi ma tulaga faigatā i atunuu fou. Ina ua uma le faauuga iā Iulai 1946, na tofia i maʻua e talaʻi mo sina taimi i Niu Ioka, auā sa toʻatele ai tagata Italia i inā. Ona oo mai lea o le aso sili ona ma fiafia ai. Iā Iuni 25, 1947, na ma autovaa atu loa mo Italia, i lo ma tofiga faamisionare.

Ua Ma Taunuu i lo Maʻua Tofiga

Na ma folau atu i se vaa sa faaaogā muamua e vaegaʻau. Ina ua mavae le 14 aso i le vasa, na matou afe ai i le taulaga o Genoa i Italia. Sa iai pea i le aai mea na faaleagaina i le Taua Lona Lua a le Lalolagi, lea na faatoʻā uma i tausaga e lua ua tuanaʻi. O se faaaʻoaʻoga, o le nofoaga o nofoa afi sa leai ni faamalama ona o pomu. Na matou malaga mai Genoa i se nofoa afi laʻu uta i Milan, le mea sa iai le ofisa lālā ma se fale misionare.

O tulaga o le soifuaga i Italia ina ua mavae le taua, na matuā leaga lava. Na faia taumafaiga mo le toe fausiaina peitaʻi, na matuā taatele le mativa. E leʻi umi ae oo loʻu ola mālōlōina i se tulaga mataʻutia. E tusa ai ma se tasi o fomaʻi, ua matuā tulaga faalētonu loʻu fatu ma na ia manatu e sili ai loʻu toe foʻi atu i Amerika. Na faafiafiaina aʻu ona sa sesē o ia. Ina ua mavae le 58 tausaga, o loo ou iai pea i loʻu tofiga i Italia.

Na ma iai i inei mo ni nai tausaga ae mananaʻo loa oʻu tuagane i Amerika e aumai sa maʻua taavale. Na teena ma le agalelei e Sale lea ofo, ma o se faaiʻuga na ou talisapaia. I lo ma iloa, e leai se Molimau i Italia na iai sana taavale i lenā taimi. Na manatu Sale e sili ona ma ola i se tulaga e pei o o ma uso Kerisiano. Na faatoʻā maua la maʻua taavale i le 1961.

O lo matou uluaʻi Maota o le Malo i Milan, o se potu i lalo ifo o se fale ma e leai se fola. E leai se faleese ma e faatoʻā matou maua le vai pe a tafe atu i totonu ona o le timu. E nonofo foʻi i lo matou Maota o le Malo tamaʻi isumu e fetolofi solo i ō ma ī. E lua tamaʻi molī e  faamalamalama ai a matou sauniga. E ui lava i na faalētonu, ae sa faalaeiauina matou ina ua ō mai tagata faamaoni i sauniga, ma mulimuli ane auai faatasi ma i matou i le talaʻiga.

Mea na Tutupu i le Galuega Faa-Misionare

Na ma tuua i se tamāloa le tamaʻitusi Peace—Can It Last? A o ma sauni ma te ō ae taunuu mai loa lana avā o Santina ma ato e tumu i faatauga. Sa faalēfiafia o ia ma faapea mai, e toʻavalu lana fanau teine o loo tausi ma e leai se taimi avanoa. Ina ua ou toe asiasi atu iā Santina, e lē o iai lana tane i le fale, ae o loo ia lalagaina ofu e faaaogā ai le vulu. Na ia faapea mai: “Ou te lē avanoa aemaise ai foʻi ou te lē iloa faitau.”

Na ou tatalo lē leoa iā Ieova, ma fai atu loa iā Santina pe mafai ona ia faia mai se ofu māfanafana mo laʻu tane ae uma ona totogi atu lea. E lua vaiaso mulimuli ane ae ou maua le ofu māfanafana, ma na amata ai ona ma suʻesuʻe ma Santina le Tusi Paia faatasi ma le tusi “The Truth Shall Make You Free.” Na oo ina iloa e Santina faitau ma e ui i teteega a lana tane sa faaauau pea ona ia aʻoaʻoina le upu moni ma papatisoina. E toʻalima lana fanau teine na avea ma Molimau, ma na fesoasoani foʻi Santina i le toʻatele ia talia le upu moni o le Tusi Paia.

Iā Mati 1951, na siitia atu ai i matou ma isi misionare e toʻalua, o Ruth Cannon * ma Loyce Callahan, o lē na faaipoipo mulimuli ane iā Bill Wengert i Brescia. O i inā e leai ni Molimau. Na matou maua se fale mautotogi ua uma ona faameāfale lelei. Ae peitaʻi, ina ua mavae le lua masina, na faatonuina i matou e lē ana le fale ina ia matou ō ese ae leʻi uma le 24 itula. Talu ai e leai ma ni Molimau i lenā vaipanoa, pau lava le mea na mafai ona fai o le nonofo i se fale talimālō. Na matou nonofo ai i inā mo le toetoe lua masina.

Talu ai e lē tele ni a matou tupe o a matou meaʻai masani i le taeao o le kofe ma pani, a o le aoauli ma le afiafi, o fualaau ʻaina, falaoa ma sisi. E ui i nei faalētonu ae na matuā faamanuiaina i matou. Mulimuli ane na maua so matou tamaʻi fale. I le faamanatuga o le maliu o Keriso i le 1952, e 35 ē na auai i le tamaʻi potu lea sa fai ma Maota o le Malo.

Feagai ai ma Luʻi

Na pulea e taʻitaʻi lotu tagata i lenā taimi. O se faaaʻoaʻoga, a o matou talaʻi i Brescia, na faaoso ai e le patele ni tama ina ia tauʻai i maʻua i maa. Ae ui i lea, e toʻa 16 ni tagata na amata ona suʻesuʻeina le Tusi Paia ma i maʻua i lenā taimi, e leʻi umi ae avea i latou ma Molimau. O ai se tasi o i latou? O se tasi o tama ia na tauʻaia i maʻua i maa! O loo auauna nei o ia o se toeaina i se tasi o faapotopotoga i Brescia. Ina ua ma tuua Brescia i le 1955, e toʻa 40 tagata talaʻi na auai i le talaʻiga.

Mulimuli ane, na ma auauna mo le tolu tausaga i Leghorn (Livorno), ma o i inā o le toʻatele o molimau o fafine. O lona uiga la, e tatau iā i matou tuafāfine ona faia tiute a le faapotopotoga ia e masani ona tofia i ai uso. Na ma toe siitia atu i Genoa, o le aai na ma taunuu i ai i Italia e tusa ma le 11 tausaga ua mavae. Ae ina ua ma toe foʻi atu i inā ua iai se faapotopotoga. Sa iai le Maota o le Malo i le fogāfale muamua o le fale lea na ma nonofo ai.

Ina ua ma taunuu i Genoa, na amata sa maʻua suʻesuʻega ma se tamaʻitaʻi o lana tane na avea muamua ma tagata fusu ma o ia sa pulea le fale e fai ai faipelega. Na agaʻigaʻi i luma faaleagaga le tamaʻitaʻi ma e leʻi umi ae avea ma o tatou tuafafine Kerisiano. Ae peitaʻi, na tetee pea lana tane mo se taimi umi lava. Ona amata lea ona ia auai ma lana avā i sauniga. Na i lo le alu i totonu o le maota, e saofaʻi o ia i fafo ma faalogologo atu ai. Ina ua ma tuua Genoa, na ma faalogo ua manaʻo o ia e suʻesuʻe le Tusi Paia. Mulimuli ane na papatisoina o ia ma avea ma ovasia Kerisiano alofa. Na tumau o ia ma le faamaoni seʻia oo i lona maliu.

Na ma suʻesuʻe foʻi ma se fafine na faamau  ma se leoleo. I le taimi muamua, na faaalia e le leoleo sina fiafia, ae peitaʻi ina ua uma le faaipoipoga, na suia ai ona uiga. Na ia tetee iā te ia ma na taofia e le fafine le suʻesuʻega. Ina ua toe amata mulimuli ane le suʻesuʻega faale-Tusi Paia e le fafine, na faamataʻu o ia e lana tane. Na ia faapea atu pe afai na te toe maua i maʻua o fai le suʻesuʻega, o le a ia fanaina loa i maʻua. Ae ui i lea sa ia agaʻigaʻi i luma faaleagaga ma avea ma molimau papatisoina. O le mea lelei e leʻi fanaina i maʻua e lana tane. I tausaga mulimuli ane, ina ua ou auai i se fonotaga i Genoa, na sau se tasi i oʻu tua ma pupuni oʻu mata i ona lima, ma fesili mai e mate atu po o ai o ia. Na maligi oʻu loimata ina ua ou vaaia le toʻalua o lenā fafine. Ina ua uma ona ma feopoopotaʻi, na ia fai mai iā te aʻu, ua uma ona faailogaina lona tuuina atu iā Ieova e ala i le papatisoga i le aso lava lenā!

Na ou maua le faaeaga o le ō faatasi ma Sale ina ua ia asiasi i faapotopotoga e faamalosia faaleagaga i latou, mai le 1964-1972. Na ma asia faapotopotoga toetoe lava i itu uma o Italia i mātū—i Piedmont, Lombardy ma Liguria. Ona sosoo lea ma le toe paeonia e latalata i Florence ma mulimuli ane i Vercelli. I le 1977, sa na o le tasi le faapotopotoga i Vercelli, ae ina ua ma toe foʻi i le 1999, ua iai faapotopotoga e tolu. O le tausaga lenā na atoa i ai loʻu 91 tausaga, ma na faalaeiauina i maʻua e siitia atu i le fale misionare i Roma, o se tamaʻi fale manaia i se siʻomaga toʻafimālie.

O se Isi Mea Faanoanoa na Tupu

Iā Mati 2002, na puʻea faamanu i ofaga ai Sale, o lē sa masani lava ona olioli i se soifua mālōlōina lelei, i se gasegase faafuaseʻi. Sa faasolo ina lē lelei lona soifua mālōlōina seʻia oo ina maliu iā Me 11, 2002. E 71 tausaga na ma faaipoipo ai, na masani ona ma fetagisi faatasi i taimi faanoanoa ma olioli faatasi ina ua faamanuiaina i maʻua. O lona maliu sa ou matuā faavauvau ai lava.

E masani ona ou faaataina i loʻu mafaufau ia Sale i lona suti ma lona pulou. Ou te mafaufau i si ana ataata ma e pei lava ua ou faalogo atu i lana ata. O le fesoasoani a Ieova ma le alofa o uso ma tuafāfine pele, ua mafai ai ona ou onosaia lenei taimi faanoanoa. Ou te matuā naunau i le taimi o le a ou toe vaai ai iā Sale.

Faaauau Laʻu Auaunaga

O le auauna i Lē na faia mea uma o se mea aupito i tāua lea i loʻu olaga. A o faagasolo tausaga, na ou ‘tofo ma iloa ai e lelei Ieova.’ (Salamo 34:8) Ua ou iloa lona alofa ma na ia tausia aʻu. E ui ina ua malaia si aʻu pepe, ae ua foaʻi mai e Ieova le toʻatele o fanau faaleagaga, o loo nonofo i isi aai o Italia, o ē ua aumaia le olioli i loʻu loto aemaise Ieova.

O le talanoa i isi e uiga i Lē na faia mea uma, o le mea lenā e sili ona ou fiafia e fai. O le pogai lenā ou te talaʻi ai pea ma faia suʻesuʻega faale-Tusi Paia. I nisi taimi, ou te faanoanoa ai ona ua lē tele ni mea ou te faia ona o loʻu tulaga. Peitaʻi ou te iloa, e silafia e Ieova le mea e gata mai ai loʻu mafai, e alofa mai o ia ma talisapaia le mea ua ou mafaia. (Mareko 12:42) Ou te taumafai e ola e tusa ma upu a le Salamo 146:2: “Ou te vivii atu iā Ieova a o oʻu ola; ou te fai pesega i loʻu Atua a o ou tumau i le ola nei.” *

[Faamatalaga pito i lalo]

[Ata i le itulau 13]

Tamila

[Ata i le itulau 14]

Le aso o la maʻua faaipoipoga, 1931

[Ata i le itulau 14]

E leʻi fiafia muamua, ae na malie tinā e tatau ona matou suʻesuʻeina uma le Tusi Paia

[Ata i le itulau 15]

Matou ma le uso o Knorr i le faauuga i Kiliata, 1946

[Ata i le itulau 17]

Maʻua ma Sale a o leʻi maliu