Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

Ua Faalogo Tagatānuu o Mekisikō i le Tala Lelei

Ua Faalogo Tagatānuu o Mekisikō i le Tala Lelei

Ua Faalogo Tagatānuu o Mekisikō i le Tala Lelei

IĀ NOVEMA 10, 2002, na faapotopoto ai se vaega o tagatānuu moni o Mekisikō i San Miguel, i Quetzaltepec. O se aai matagofie lea i le itu i saute o Oaxaca. O le vaega lea, sa auai i se tauaofiaga itumalo a Molimau a Ieova. O le ʻauʻau o lenā aso, o se tala faale-Tusi Paia.

Sa maofa le aofia ina ua faalogoina uluaʻi upu o le tala. Na latou tali mai i se patipati tele, o nisi na maligi loimata. Na faia le tala i le gagana a Mixe! Ina ua uma le tala, e toʻatele na faaalia lo latou loto faafetai mo lenei faamanuiaga e leʻi faatalitalia. Na faapea mai se tasi mafine, “O le uluaʻi taimi lea ua ou malamalama ai i le tala. Ua pāʻia ai loʻu loto.” Na faalauiloa mai foʻi e se isi fafine e faapea, “O le a ou oti ma le fiafia ona ua aumaia e Ieova le avanoa ou te faalogo ai i le tala i laʻu lava gagana.”

O le mea lea na faia i lenā taeao, o se vaega o taumafaiga fitā na faia talu ai nei e Molimau a Ieova i Mekisikō ina ia oo atu ai le tala lelei o le Malo i ona tagatānuu moni.—Mataio 24:14; 28:19, 20.

E Faafofoga Ieova i Tatalo

E sili atu i le 6,000,000 tagatānuu moni o loo i Mekisikō; e matuā lava ma totoe e faia aʻe ai so latou lava malo, o se atunuu e eseese a latou aganuu ma e 62 gagana eseese. E tusa ma le 15 o na gagana e sili atu i le 100,000 tagata e tautatala ai i gagana taʻitasi o ia gagana. E sili atu i le 1,000,000 tagatānuu moni o Mekisikō e lē mafai ona tautala i le gagana Sepania, le gagana aloaʻia a tagata Mekisikō. Ae o le toʻatele o i latou e tautala i le faa-Sepania, e faigofie atu iā i latou ona aʻoaʻoina upu moni o le Tusi Paia i la latou lava gagana. (Galuega 2:6; 22:2) O nisi o loo suʻesuʻeina le Tusi Paia ma auai ma le faamaoni i sauniga faa-Kerisiano mo le tele o tausaga, e ui lava ina faalētele so latou malamalama. Ua leva ona latou tatalo mo le mauaina o le feʻau o le upu moni i la latou lava gagana.

Ina ia faafetaiaʻia lenā luʻi, na faia e le ofisa o le lālā i Mekisikō ni fuafuaga i le 1999 ina ia faia sauniga a le faapotopotoga i le gagana a tagatānuu moni o Mekisikō. Na faamaopoopoina ai foʻi se ʻaufaaliliu. I le tausaga e 2000, na faia ai le tala faale-Tusi Paia i le tauaofiaga i le gagana Maya, ma mulimuli ane i le tele o isi gagana.

O le isi laasaga na sosoo ai, o le faaliliuina lea o lomiga e faia ai suʻesuʻega faale-Tusi Paia a Molimau a Ieova. Muamua, o le polosiua o le Olioli i Le Ola i Le Lalolagi e Faavavau! Na faaliliuina i le gagana Huave, Maya, Mazatec, Totonac, Tzeltal ma le Tzotzil. E tele isi lomiga na sosoo mai ai, e aofia ai le lomiaina i masina taʻitasi o La Tatou Faiva o le Malo i le gagana Maya. Na puʻeina foʻi nisi o lomiga i kaseti. Na faaopoopo foʻi i ai le polosiua ua faaigoaina, Apply Yourself to Reading and Writing na faaliliuina i la latou lava gagana e faaaogā e le faapotopotoga e aʻoaʻo ai tagatānuu moni ia iloa faitau ma tusitusi. Ua maua nei lomiga faale-Tusi Paia i gagana e 15 a tagatānuu, ma o loo saunia foʻi isi lomiga i le taimi nei.

‘Faia Taumafaiga Uma’

E leʻi faigofie le galuega faaliliu. O le tasi o māfuaaga, ona e tau leai ni tusi masani e lomia i gagana eseese a tagatānuu moni o Mekisikō. I le tele lava o tulaga, sa faigatā ona maua ni lomifefiloi. E tele foʻi faaleoga eseese o nisi o gagana. O se faaaʻoaʻoga, i le gagana Zapotec lava ia, e lima faaleoga eseese e tautala ai. E matuā eseese lava faaleoga o nei gagana, ua lē mafai ai ona malamalama tagata Zapotec mai isi vaega eseese i faaleoga a isi tagata Zapotec.

E lē gata i lea, e leai ni tapulaa faatulagaina o se gagana, o lea e faia ai e le ʻaufaaliliu a latou lava faatulagaga. E manaʻomia ai i lenei mea ona faia le tele o ni saʻiliʻiliga ma ni talanoaga. E lētioa ona i ai i le toʻatele o i latou i le taimi muamua le lagona e pei o Élida, mai le ʻaufaaliliu o le gagana Huave! E na te manatuaina e faapea: “Ina ua valaaulia aʻu i le ofisa o le lālā o Molimau a Ieova i Mekisikō e faia le galuega faaliliu, e lua lava ni lagona na oo iā te aʻu; o le fiafia ma le fefe.”

E tatau foʻi ona aʻoaʻo e le ʻaufaaliliu le tomai i le faaaogāina o le komepiuta, faia se faasologa, ma ia iloa le auala e faaliliu ai. O le mea moni, e fai lava si faigatā o le galuega mo i latou. O le ā so latou lagona e uiga i ai? Ua faapea mai ia Gloria, o se tasi o le ʻaufaaliliu i le gagana Maya: “E leai ni upu e faamatalaina ai lo matou olioli ona o le faia o se sao i le faaliliuina o lomiga faale-Tusi Paia i le gagana Maya, la matou lava gagana.” Na mātauina foʻi e le ovasia o le Matagaluega o Faaliliuga e uiga i le ʻaufaaliliu e faapea: “Ona o le matuā malosi o le faanaunauga e faaliliuina lomiga faale-Tusi Paia i la latou lava gagana, na faia ai taumafaiga uma ina ia faafetaiaʻia ai lenei luʻi.” Pe na aogā taumafaiga?

“Faafetai Tele Lava Ieova!”

Na matuā iloga mai le faamanuiaga a Ieova i le galuega i le fanua i tagatānuu o Mekisikō. Ua faateleina tagata e auai i sauniga faa-Kerisiano ma fonotaga. O se faaaʻoaʻoga, i le 2001, e 223 Molimau e tautala i le gagana faa-Mixe na faapotopoto e faamanatuina le Faamanatuga o le maliu o Keriso. Peitaʻi, na oso i luga le aofia na auai i le 1,674; e fitu ma le ʻafa taimi na toʻatele atu ai na i lo o le aofaʻi o Molimau!

O nisi o ē na talia le upu moni, o lea ua malamalama lelei nei talu mai le amataga. E manatua e Mirna le mea na tupu iā te ia muamua a o leʻi faia sauniga i le gagana Maya. “Na ou papatiso ina ua uma le tolu masina na ou suʻesuʻe ai i le Tusi Paia,” ua faapea mai o ia: “Sa ou iloa e tatau ona ou papatiso, ae ou te fai atu, ou te leʻi malamalama lelei i upu moni o le Tusi Paia e pei ona sa tatau ona ou i ai. O le pogai, auā o laʻu gagana ou te tautala ai, o le gagana Maya, ae ou te leʻi malamalama lelei i le gagana Sepania. Sa fai si umi o ou taumafai e maua le malamalamaga moni o le upu moni.” I aso nei, ua fiafia ai o ia ma lana tane e avea i laʻua ma vaega o le ʻaufaaliliu o le gagana Maya.

O se fiafiaga sili mo tagata uma i faapotopotoga le mauaina o lomiga i la latou lava gagana. Ina ua faailoa mai le faaliliuga fou o le polosiua, Olioli i Le Ola i Le Lalolagi e Faavavau! i le gagana Tzotzil, na opoopo e se fafine faatoʻā amata ona auai i sauniga faa-Kerisiano le polosiua ma faapea mai ma le fiafia tele: “Faafetai tele lava Ieova!” Ua faailoa mai i lipoti le vave ona agaʻigaʻi i luma o le toʻatele o tagata suʻesuʻe o le Tusi Paia, ua toe talaʻi tagata sa lē talaʻi, ma e toʻatele uso Kerisiano ua latou lagona i le taimi nei lo latou agavaa e talia tiute tauave i le faapotopotoga. Ua naunau foʻi nisi tagata e ona fale e talia lomiga faale-Tusi Paia i la latou lava gagana ma suʻesuʻe i ai.

I se tasi o tulaga, na alu atu ai se Molimau e faia se suʻesuʻega faale-Tusi Paia i le aiga, ae e leʻi iai le tagata suʻesuʻe i le fale. Ae ina ua tatala mai e le tane le faitotoʻa, sa ia fai atu pe mafai ona ia faitau atu le polosiua. Na faapea mai le tamāloa, “Ou te lē manaʻo i se mea.” Sa tali atu le tuafafine i le gagana Totonac, o lea ua faaliliu le polosiua i la latou lava gagana. I le faalogo atu i lenā tala, na tago atu ai le tamāloa ma toso mai le nofoa ma saofaʻi loa i lalo. A o faitau atu e le tuafafine, sa faapea mai pea le tamāloa, “E saʻo le mea lenā. Ioe, e saʻo le mea lenā.” I le taimi nei, ua auai o ia i sauniga faa-Kerisiano.

I Yucatán, sa tetee le tane a se Molimau i le upu moni, ma i nisi taimi, e na te fasiina ai o ia pe a foʻi mai i sauniga. Ae ina ua amata ona faia sauniga i le gagana Maya, sa manatu ai o ia e valaaulia lana tane. Sa alu o ia i le sauniga ma na matuā fiafia lava i ai. Ua auai nei o ia e lē aunoa i sauniga, ua faia sana suʻesuʻega faale-Tusi Paia, ma e fiafia e faapea atu, ua lē o toe fasia lana avā.

Na faamatala atu e se tamāloa e tautala i le gagana Totonac i ni Molimau se toʻalua e faapea, e lē faia lava ni ana tatalo talu ai, na taʻu atu e le patele Katoliko iā te ia, e na o tatalo e fai atu i le gagana Sepania e faafofoga i ai le Atua. O lea, sa ia totogia ai le patele e tatalo e fai ma sui o tagata Totonac. Na faamatala atu e Molimau iā te ia e faapea, e faafofoga le Atua i tatalo i gagana uma lava, ma tuu atu iā te ia se polosiua i le gagana Totonac, lea na ia talia ma le fiafia tele.—2 Nofoaiga a Tupu 6:32, 33; Salamo 65:2.

“Kualtsin Tajtoua”

Ona o le matuā fiafia i nei agaʻigaʻi i luma, ua taumafai ai le toʻatele o le ʻautalaʻi o le Malo e aʻoaʻoina se gagana a tagatānuu pe faaleleia foʻi lo latou malamalama i se tasi o na gagana. O le mea lenei o loo faia e se ovasia matagaluega lea o loo auauna i faapotopotoga e lima i mātū o Puebla, e tautala i le gagana Nahuatl. Ua ia faamatala mai e faapea: “O tamaiti ia sa masani ona momoe a o faia le sauniga, ua matuā mataala lava ma faalogologo lelei pe a ou tautala i le gagana Nahuatl. I le faaiʻuga o se tasi sauniga, na sau ai se tamaitiiti e fā tausaga ma faapea mai iā te aʻu: ʻKualtsin tajtoua’ (manaia lau lauga). Na oo ai iā te aʻu se lagona e faapea, ua aogā aʻu taumafaiga.”

Ioe, ua matuā “sinasina mai nei i le seleselegasaito” o tagata e tautala i le gagana a tagatānuu, ma ua matuā faalaeiauina lava i latou uma o loo faia ai se sao i lenei seleselega. (Ioane 4:35) Ua aotele mai e Roberto, o lē o loo faamaopoopoina le ʻaufaaliliu i upu nei: “O se mea e lē mafaagaloina le vaai atu o tafe ifo loimata o le olioli i mata o o tatou uso ma tuafāfine a o latou faalogo atu i le upu moni i la latou lava gagana ma lagona ai le uiga o le upu moni. Pe a mafaufau i ai, e ootia ai oʻu faalogona.” E mautinoa lava, o le fesoasoani atu i nei tagata loto faamaoni e tutū mo le Malo, e fiafia ai foʻi le finagalo o Ieova.—Faataoto 27:11.

[Pusa i le itulau 10]

Faafeiloaʻi Atu i Nisi o le ʻAufaaliliu

● “Na aʻoaʻo aʻu e oʻu mātua i le upu moni talu mai lava ina ou laʻitiiti. Ae o le mea e faanoanoa ai, ina ua 11 oʻu tausaga, ae tuua e loʻu tamā le faapotopotoga Kerisiano. I le lua tausaga mulimuli ane, ae tuulafoaʻi i matou e lo matou tinā. Ona o aʻu e pito matua o le fanau e toʻalima, na ou faia ai uma ia tiute tauave a loʻu tinā e ui lava ina sa ou alu i le aʻoga.

“Sa fesoasoani mai ma le alofa o matou uso ma tuafāfine faaleagaga, ae sa faigatā lava le olaga. I nisi taimi, sa ou tau manatu ai e faapea: ‘Aiseā ua oo mai ai lenei mea iā te aʻu? Ou te matuā laʻitiiti lava!’ E na o le fesoasoani a Ieova na mafai ai ona ou fesagaʻia nei tulaga faigatā. Ina ua uma ona ou faauu mai le aʻoga maualuga, na avea ai aʻu ma faifeʻau faataimi atoa, ma sa fesoasoani tele lenā mea iā te aʻu. Ina ua faamaopoopoina se ʻaufaaliliu i le gagana Nahuatl, na valaaulia ai aʻu ou te auai.

“O lea ua toe foʻi mai loʻu tamā i le faapotopotoga, ma ua auauna nei foʻi oʻu tuagane ma oʻu uso laiti iā Ieova. O le tumau i le faamaoni iā Ieova, ua aogā ai taumafaiga na faia. Ua ia matuā faamanuiaina nei lo matou aiga.”—O Alicia.

● “Na faia e laʻu uō Molimau se lauga i le aʻoga e uiga i le amataga o le ola. Na ou misia le aʻoga i lenā aso ma sa ou popole i le suʻega, o lea na ou talosaga atu ai iā te ia ina ia faamatala mai iā te aʻu le mataupu. Ua leva ona ou tau manatu pe aiseā ua oti ai tagata. Ae sa ia ofoina mai iā te aʻu le tusi Creation, * ma se suʻesuʻega faale-Tusi Paia, lea na ou talia. Na ou matuā fiafia lava i le fuafuaga ma le alofa a Lē na Foafoaina Mea.

“Ina ua uma laʻu aʻoga, na ou maua ai le avanoa e avea ai ma faiaʻoga i gagana e lua, o le gagana Sepania ma le gagana Tzotzil. Ae o lenā mea, sa ou alu atu ai i se nofoaga mamao lava e faia na vasega i faaiʻuga o vaiaso, ma ou misia ai sauniga faa-Kerisiano. O lea, na ou galue ai i le leiina o piliki. Sa matuā lē fiafia lava loʻu tamā e lē o se Molimau i laʻu faaiʻuga na faia. Mulimuli ane, a o ou galue o se faifeʻau paeonia, na faamaopoopoina ai se ʻaufaaliliu i le gagana Tzotzil. Sa matuā uunaʻia ai aʻu ia faia soʻu sao i lea vaega.

“Ua ou iloa, o le mauaina o ni lomiga i a latou lava gagana ua lagona ai e uso ma tuafāfine ua talisapaiaina ma ua aloaʻia i latou. Ua matuā faamalieina ai aʻu. Ua ou lagona ua matuā faaeaina aʻu i lenei tofiga ua ou maua.”—O Humberto.

● “Ina ua ono oʻu tausaga, na tuua ai i matou e lo matou tinā. A o oʻu talavou, ae suʻesuʻe loa loʻu tamā ma Molimau a Ieova. I se tasi aso, na ofo mai ai e se tuafafine iā te aʻu se suʻesuʻega faale-Tusi Paia na aofia ai ni fautuaga mo tagata talavou. Ona o se talavou e leai se tinā, sa ou lagona ai o le mea tonu lava lea o loo ou manaʻomia. Na ou papatiso ina ua 15 oʻu tausaga.

“I le 1999, na fasiotia ai loʻu tamā e ni tagata leaga o ē na mananaʻo i lona fanua. Na matuā lofitūina aʻu, ma lagona ai le matuā mafatia o le mafaufau ma faapea ifo e sili pe a ou oti. Ae sa ou tatalo pea iā Ieova mo le malosi. Sa matuā faamalosia aʻu e le ovasia femalagaaʻi ma lona faletua. E leʻi pine ai lava, ae avea aʻu ma paeonia sauatoa.

“I se tasi aso na ou mātauina nisi o ē na savavali mai mo le ono itula e faalogologo i se lauga e na o le 20 minute le umi na faia i le gagana Totonac, e ui lava o le isi vaega o le sauniga na faia i le gagana Sepania lea sa latou lē malamalama i ai. O lea, na ou matuā fiafia ina ua valaaulia aʻu ou te fesoasoani e faaliliu lomiga faale-Tusi Paia i le gagana Totonac.

“Sa masani ona ou fai atu i loʻu tamā, sa ou moomoo lava i loʻu fia auauna i le ofisa o le lālā o Molimau a Ieova. Sa fai mai loʻu tamā, e lē faigofie mo se teine nofofua e pei o aʻu ona valaaulia e galue i Peteli. Maʻeu lona fiafia pe a toetū mai ma iloa ai sa mafai ona faataunuuina loʻu moomooga, le faaliliuina o tusi faale-Tusi Paia i la matou gagana!”—O Edith.

[Faamatalaga pito i lalo]

^ pala. 28 Life—How Did It Get Here? By Evolution or by Creation? lomia e Molimau a Ieova i le 1985.

[Ata i le itulau 9]

O sui o le ʻaufaaliliu o le gagana Tzotzil, o loo talanoaina se upu sa faigatā ona faaliliu