Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

O Faape‘ī Amioga i Aso Nei?

O Faape‘ī Amioga i Aso Nei?

O Faapeʻī Amioga i Aso Nei?

I se tasi taeao ia Aperila 1999, na taʻape ai le toʻamālie o le taulaga o Littleton, e lata ane i Denver, Colorado, i le Iunaite Setete o Amerika. E toʻalua ni tama talavou sa oofu i ni ofu faatimu talaloa lanu uli, na ulufale atu i se aʻoga maualuga a lea aai ma amata ona tafana tamaiti aʻoga ma faiaʻoga. Na la faapāpāina foʻi ni pomu. E toʻasefululua tamaiti aʻoga ma se faiaʻoga e toʻatasi na maliliu ai, ae silia ma le 20 ē na manunuʻa. Na faaiʻu e i laʻua na faia le solitulafono le la fasiotigā tagata, i lo la toe pule i o laʻua lava ola. E na o le taʻi 17 ma le 18 tausaga lo la matutua, ma sa matuā feita i laʻua i nisi o vaega o tagata.

O LE itu e faanoanoa ai, ona o le faaaʻoaʻoga ua taʻua i luga e lē o se mea fou ua tupu. Ua lipotia mai i nusipepa, o leitiō, ma televise isi foʻi mea faapena o loo tutupu i itu eseese o le lalolagi. E tusa ai o se faamaumauga a le National Center for Education Statistics, e tusa ma le 11,000 faalavelave o faiga sauā e faaaogā ai auupega malolosi na tutupu i aʻoga i Amerika sa lipotia mai a o faagasolo le 1997. I Hamburg, Siamani, ua lipotia mai ai gaoioiga o faiga sauā ua faateteleina i le 10 pasene a o faagasolo le 1997, ma o le 44 pasene o i latou o loo masalomia ai i na faalavelave o ni talavou i lalo ifo o le 21 tausaga le matutua.

Ua lē o se mea fou faiga piʻopiʻo a le ʻaufaipolotiki ma tagata faigaluega i ofisa o le malo. O se lipoti mai le komesina o le Iuni a Europa (European Union [EU]), o Anita Gradin i le 1998 na faaalia ai faapea, o le aofaʻiga o tupe ua alu i faiga piʻopiʻo i totonu o le iuni lava ia a o faagasolo le 1997, na faatatauina e tusa ma le 1.4 piliona tālā Amerika. O lenei aofaʻiga e aofia ai mea uma lava e amata mai le lē totogia o sala a taavale e paka sesē e oo atu i le aveina i se auala faatogafiti o tupe faaagaga mo faatoaga po o isi tupe a le iuni. Sa faataga le mauaina i ni auala lē faaletulafono ni aofaʻiga tetele o tupe ma le aveina faananā o auupega ma vailaau faasāina, ma na faatogafalea foʻi tagata faigaluega a le iuni e ni faalapotopotoga o loo faia ni faiga faasolitulafono, ina ia latou lē faailoa atu i isi. I le 1999, na faamavae uma ai le Komisi e pulea le Iuni a Europa.

Peitaʻi, e lē na o i latou i tulaga maualuluga o le soifuaga na faia ni faiga lē faamaoni. O se lipoti mai le Komisi e pulea le Iuni a Europa e faatatau i tagata mai isi atunuu ua faafaigaluega e aunoa ma ni pemita faigaluega na faaalia ai faapea, e oo atu i le 16 pasene tau o oloa ma galuega uma i le tausaga a le iuni, o loo iai ni tupe e maua mai pisinisi sa faia e aunoa ma le lesitalaina faaletulafono ma e lē o totogia foʻi ni lafoga. I Rusia, ua lipotia mai ai le oo atu i le 50 pasene le aofaʻiga atoa o tupe e maua mai faiga lē faaletulafono. E lē gata i lea, i le Iunaite Setete, na taʻua e le Association of Certified Fraud Examiners e faapea, e silia ma le 400 piliona tālā e gau ai kamupanī Amerika i tausaga taʻitasi talu ai le gaoia e a latou tagata faigaluega o tupe po o isi mea totino mai na kamupanī.

Ua faaaogāina le Initineti e le tele o tagata o faia faatosinaga faaleituaiga ina ia mailei mai ai fanau ma tamaiti laiti mo le faia o gaoioiga faaleituaiga e lē faaletulafono. Fai mai le faamatalaga a se tasi tagata i Suetena mo le faalapotopotoga o le Laveaʻiina o Fanau (Save the Children), ua matuā faateteleina popolega i ata ma tusitusiga i amioga faaleituaiga i tamaiti o loo faaalia i le Initineti. I Nōue i le 1997, na maua ai e lenei faalapotopotoga ni faamatalaga e tusa ma le 1,883 e faatatau i ata ma tusitusiga i amioga faaleituaiga i tamaiti i polokalame a le Web i le Initineti. I le tausaga na sosoo ai, na oso maualuga aʻe le aofaʻi o na faamatalaga i le toetoe lava 5,000. O le tele o na faamatalaga e fafau mai atunuu ua lē o mafai e a latou faiga malo po o pulega i le lotoifale ona puleaina lenei gaoioiga sili ona inosia.

Pe sa Lelei Atu ea Tulaga o Mea i Taimi ua Teʻa?

O le toʻatele o tagata o loo gatete i le tulaga leaga ua iai amioga i le lalolagi i aso nei e ono toe tomanatu ma moomoo i tuā i le agaga sa iai olaga o tagata i vaitaimi o o latou tuaa po o tuaa o tuaa. Atonu pe na latou faalogo sa ola tagata i ni olaga e sili atu ona toʻafilemu ma sili atu ona faatāua e tagata o so o se tulaga, le faamaoni ma isi vala uma o amioga tatau. O nisi mātua atonu latou te taʻua taimi sa galulue malolosi ai tagata ma fesoasoani le tasi i le isi, sa māfana faiā i totonu o aiga, ma sa lagona e talavou le saogalemu ma naunau e fesoasoani i faatoʻaga a o latou mātua pe i nisi a latou galuegafai.

O lenei mea ua taʻitaʻia atu ai i fesili nei: Pe na sili atu ea ona lelei amioga a tagata i taimi ua teʻa? Po o le mea ea, ua na o se lagona toe moomoo i na taimi lea e faalavelavea ai lo tatou manatuaina o mea a o faagasolo atu aso? Seʻi o tatou vaai la pe faapefea ona tali mai tusitala o talafaasolopito ma isi tagata o loo vaʻiliʻilia mea.

[Pusa i le itulau 3]

Le Faamatalaina o Amioga

I nei mataupu, o le faaupuga “amioga” o loo faaaogā i le uiga e fesootaʻi atu i mataupu silisili o le saʻo ma le sesē i amioga faaletagata. E aofia ai i nei amioga le faamaoni, le faimea saʻo, ma tapulaa maualuluga o amioga i faiga faaleituaiga ma isi mataupu.