¿Imaynatan cristianokuna wañusqakunata p’ampananku?

IMAYMANA costumbrekunan kan wañusqa runata p’ampanapaqqa. Wakin llaqtakunapiqa pachakninpin runakunaqa huñukunku wañusqakunata p’ampanankupaq, chaypin wakin runakunaqa lutorukuspa waqanku, qaparinku, wakintaq pampamanraq wikch’ukunku llakikuymanta. Wakintaq tusunku, hukkunataq asikusparaq mikhunku, wakinñataq sinchi machasqa pampapi wikch’urayanku.

Askha testigokunan tiyanku wañusqakunamanta imaymana creesqanku llaqtakunapi, chaymantapas chay llaqtakunapiqa sinchitan manchakunku chay wañusqakunata. ¿Imarayku? Pipas wañuqtinqa huk espiritumansi tukun, chhaynapis chay espirituqa yanapakunmanpas otaq pitapas mana allinta ruwanman chayraykun. Chaypi creesqankuman hinan pipas wañupuqtinqa sinchita waqanku, p’ampanankupaqpas imaymanakunatan ruwanku. Chhaynaqa, ¿manachu allin kanman waqay? Manan. Kikin Jesuspas qatikuqninkunapas mayninpiqa waqarankun (Juan 11:33-35, 38; Hech. 8:2; 9:39). Ichaqa manan tiemponkupi huk runakuna hinachu loqueakuqkuraq (Luc. 23:27, 28; 1 Tes. 4:13). Paykunaqa yacharankuyá wañuqkuna imaynapichus tarikusqankuta.

Chaymantan Bibliapuni nin: “Kawsashaqkunaqa yachankun wañukapunankuta, wañukapuqkunan ichaqa mana imatapas yachankuchu [...]. Munakuyninkupas cheqnikuyninkupas envidiakuyninkupas tukukapunñan [...]. Wañuy-pachapiqa manan ima llank’anapas yuyanapas reqsinapas yachanapas kanchu”, nispa (Ecl. 9:5, 6, 10). Chay textoq nisqan hina wañusqakunaqa manan imatapas yachankuchu, rimankuchu nitaq reparankupaschu. Cheqaq cristianokunaqa ñataq yachanchisña wañuqkuna imaynapi kasqankuta chayqa, ¿imakunatan ruwananchis manaraq wañupuqninchiskunata p’ampashaspa?

“Ama ima qhelli kaqtapas llamiychischu”

Yaqa llapa runakunan creenku wañusqakunaq kawsashasqallanpi, chaymantapas hukkunata manchachinanpi ima. Llapa Jehová Diospa testigonkunan ichaqa maymantaña kaspapas mana chaykunapi creenchischu. Chayraykun mana runakunaq costumbrenkunata ruwanchischu. Wakin chay costumbrekunan kanman: pusaq p’unchayninpi misata ruwachiy, wata misanta ruwachiy, wañusqakunapaq cementeriokunapi cruzta sayachiy, ofrenda hayway ima. Chay costumbrekunaqa “almaqa mana wañuqmi” nisqa yachachikuymantan paqarin, chay yachachikuyqa Satanaspa paqarichisqanmi (Eze. 18:4, NM). Chayraykun Jehová Diosqa cheqnikun chay costumbrekunataqa. Chaymi cristianokunapas manapuni munanchischu ‘Señorpa mesanmanta supaykunaq mesanmantawan mikhuytaqa’ (1 Cor. 10:21). Chaymantapas kallpachakunchismi Bibliaq nisqanta kasukunapaq, chaypin nin: “Paykuna ukhumanta lloqsiychis, [...] ama ima qhelli kaqtapas llamiychischu”, nispa (2 Cor. 6:17). Ichaqa mayninpiqa sasan kanman Bibliaq nisqanta kasukuyqa.

África ladopi hinallataq huk llaqtakunapipas creesqankuman hinaqa wañuqkunaq espiritunsi phiñakunman chay llaqtakunapi costumbrekunata mana ruwakuqtinqa. Chaykunata mana ruwakuqtinqa llapa aylluntinsi ñakasqa kankuman, imaymana mana allinkunapitaqsi rikukunkuman. Chay creesqankuman hina Diospa testigonkuna mana ruwaqtinkun, llaqtamasinkuq, familiankuq k’amisqan cheqnisqan ima kanku. Wakin cristianokunamantan khaynataraq ninku: “Hukniraymi kanku, wañusqakunatapas manan respetankuchu”, nispa. Mayninpiqa cristianokunaq familianmanta pipas wañupuqtinqa, mana iñiqkunan sinchita  atipakuspa costumbrenkuman hina p’ampanku. ¿Imatan cristianokuna ruwasunman chhaynapi tarikuspa? ¿Imatan ruwasunman chay costumbrekuna mana qhellichawananchispaq?

Sut’ita hukkunaman willay

Wakin llaqtakunapiqa manas familiallachu wañuqtaqa p’ampachinan, chay llaqtapi kuraq runakunapas familiamanta huk runakunapas ninkumansi imaynatachus p’ampakunanta. Chayraykun cristianokunaqa sut’ita willakunanchis wañusqakunata iñiqmasinchiskunawan kuska Bibliaq nisqanman hina p’ampananchis kasqanta (2 Cor. 6:14-16). Wañuqkunata manaraq p’ampashaspa imakunachus ruwasqanchisqa manan hukkunaq conciencian contrapichu kanan, nitaqmi wañusqakunamanta imachus yachachisqanchistapas iskayachinanchu.

Wañupuqpa familian umallikunaq yanapayninta mañakuqtinkuqa paykunaqa yanapankumanmi imatachus ruwanankuta willaspa, chhaynapi Bibliaq nisqanman hina imapas ruwakunanpaq. Sichus pipas costumbrenkuman hina imatapas ruwayta munanqa chayqa, mana manchakuspan sut’inta willananchis imaynatachus ruway munasqanchista, ichaqa sumaqllata respetowan ima (1 Ped. 3:15). Familiamanta pipas atipakunman munayninman hina imatapas ruwakunanpaq, ¿chayri? Chhayna kaqtinqa cristianokunaqa manan chhaqrukunanchischu imachus ruwasqankuwanqa aswanmi chaymanta lloqsipunanchis (1 Cor. 10:20). Chaymantapas yaqapaschá ima dicursotapas ruwakunman maypipas otaq Huñunakunanchis Wasipi, chhaynapi wañupuqpa familian “qelqakunaq [...] sonqochasqan” otaq kallpachasqan kanankupaq (Rom. 15:4). Wañuq manaña chaypichu kanqa chaypas, manan chaychu nisunman: “Chayqa manan valenchu”, nispa (Deu. 34:5, 6, 8). Yaqapaschá llakikusunman mana iñiq familianchiskuna churapakusqanmanta, ichaqa yuyarinanchismi Jehová Diospa munasqanman hina ruwanapaq kallpachakusqanchismanta pay allinpaq qhawariwasqanchista. Chaymantapas payqa ‘hatun atiytan’ qowasunchis chaykunata aguantananchispaq (2 Cor. 4:7).

Imayna p’ampasqa kayta munasqanchistan qelqananchis

Wañupuqtinchis imayna p’ampasqachus kayta munanchis chayta qelqay otaq casetepi grabayqa allinmi kanman. Chhaynapin mana iñiq familiakunaqa mana munasqankuman hinachu imatapas ruwanqaku, aswanmi respetanqaku imatachus qelqasqanchista. ¿Imakunamantan qelqasunman? Wañupuspa manaraq p’ampasqa kashaqtinchis imakunachus ruwakunanta, maypichus, pichus discursota qonanta, pitaqchus qhawarinqa imayna aparikunanta chaytawan (Gén. 50:5). Sichus chay qelqasqanchis papelta huk otaq iskay runakuna rikushaqtin firmasun chayqa, aswan allinmi kanqa. Arí, Bibliapunin niwanchis ñawpaqmanta imatapas ruwananchista. Sichus Bibliaq nisqanta kasukusunchis chayqa, manan machuyananchistaraqchu nitaq wañuy patapi kananchistaraqchu  suyasunchis chayta ruwanapaqqa (Pro. 22:3; Ecl. 9:12).

Wakin cristianokunaqa manapaschá munankumanchu wañupuqtinku imayna p’ampasqachus kanqaku chaymanta qelqayta. Ichaqa chayta ruwaspan rikuchisun allin yachayniyoq cristiano kasqanchista, cristiano familianchiskunata munakusqanchistawan (Fili. 2:4). Manaraq wañushaspa chaykunata ruwayqa allinpunin, chhaynapin cristiano familiakunata mana pipas rimapayashanqachu costumbrekunaman hina imatapas ruwanankupaq.

Ama hatunchakuq runakuna hinachu ruwasun

África ladopi kaq wakin llaqtakunapiqa imaymanataraqmi ruwanku wañuq runata p’ampanankupaq, paykunaq piensasqanman hinaqa chhaynapis wañusqakunaq espiritun mana phiñakunmanchu. Chaymantapas wakinqa chay tumpallan imaymanakunata rantinku qhapaq kasqankuta qhawachinankupaq, chhaynapitaq ‘hatunchakunku’ (1 Juan 2:16). Arí, imaymanakunatan ruwanku wañupuqninkuta qhapaq hina p’ampapunankupaq. Wakinqa wañuqpa fotonta hatunman tukuchispan sapanka hawapi k’askachinku, chhaynapi maypichus wañuqta velashanku chayman askha runakuna rinankupaq. Chaymantapas polokunatan ruwachinku chayman riq runakuna churakunankupaq, chay polokunapitaq rikhurin wañuqpa foton. Cajontapas askha qolqepaq valeqtan rantinku chhaynapi hukkuna: “Kay runaqa qhapaqmá kasqa”, nispa ninankupaq. África ladopi hukninkaq nacionpi runakunaqa qhapaq kasqankuta rikuchinankupaqmi cajonkunata rantinku carroman rikch’akuqta, wakintaq barcoman rikch’akuqta, hukkunataq avionman rikch’akuqta hina. Mayninpiqa cajonmantan wañuqta horqonku sumaq allichasqanku puñunaman churanankupaq. Wañupuq warmikunatataq casarakuq noviata hina p’achachinku, uyantapas munaychatan pintanku, alajakunatapas churankun. ¿Chay ruwaykuna allinchu kanman Diospa llaqtanpi kaqkunapaq? Manan.

Allin iñiq cristianokunaqa manan mana iñiq runakuna hinachu alabakuq hina imatapas ruwananku. Chaymantapas yachankun ima costumbrepas alabakunapaq hina kaqtinqa ‘mana Dios Yayamantachu paqarimusqanta, aswanpas kikin kay pachamanta kasqanta’ (1 Juan 2:15-17). Chayraykun cristianokunaqa allintapuni cuidakunanchis ama kay pachapi runakuna hina kananchispaq (Gál. 5:26). Yachasqanchis hina wakin llaqtakunapiqa  manchakunkun wañusqakunata, chaymi wañusqaq wasinpiqa askha runakuna huñukunku. Askhataq kanku chayqa manayá llapankuta qhawariytaqa atikunmanchu. Chhaynapi wakinqa yaqapaschá Bibliaq contranpi imatapas ruwankuman. Yaqapaschá qaparqachasparaq waqankuman, otaq wañuqta abrazankuman, wakinqa yaqapaschá rimapayankuman kawsashaqta hinaraq, hukkunataq qolqeta otaq imatapas t’ipankuman wañuqpa p’achanman. Sichus wasinchispi chaykuna pasanman chayqa, Jehová Diospa sutintan qhellichasunman, llaqtantapas manan allintachu qhawarichisunman (1 Ped. 1:14-16).

Cristianokunaqa yachanchistaq wañusqakuna imaynapi tarikusqankuta chayqa, manan Diosta mana serviq runakuna hinachu mana allin costumbrekunata ruwananchis wañuqkunata p’ampanapaqqa (Efe. 4:17-19). Jesusqa Diospa wawanña karan chaypas, manan imaymanakunataraqchu ruwaranku payta p’ampanankupaqqa (Juan 19:40-42). Chayraykun “Cristoq yuyaynin yuyayniyoq” kaqkunaqa mana p’enqakunchischu chhaynallata wañuqkunata p’ampaytaqa (1 Cor. 2:16). Wañupuqninchista Diospa munayninman hina p’ampananchispaqqa mana alabakuq hinallan ruwana.

¿Fiesta ruwanapaqchu kanan wañusqakunata p’ampay?

Wakin llaqtakunapiqa wañusqata p’amparuspankun familiakuna, wasimasikuna, huk runakuna ima hatun fiestata ruwanku, chaypin musicata churayuspa tusunku. Chaymantapas chay fiestapin machanku, qhelli ruwaykunata ima ruwanku. ¿Imaraykun chayta ruwanku? Wakinpa nisqanman hinaqa, chhaynapis llakikuyninkuta qonqanku; hukkunataq ninku: “Chhaynayá costumbreyku”, nispa; wakinñataq ninku: “Chaytapunin ruwana wañusqakunata hatunchanapaq, alabanapaq ima, chhaynapi wañuqpa alman ñawpa wañuqkunaq almanwan huñukapunanpaq”, nispa.

Biblian ichaqa nin: “Aswan allinmi waqay asikuymantaqa, llakisqa uyaña kan chaypas sonqonqa kusikunmi”, nispa (Ecl. 7:3). Cristianokunaqa yachanchismi Bibliaq chay nisqanqa allinpuni kasqanta. Chaymi kusikunapaq fiestata ruwashanamantaqa, runakuna pisi tiempolla kawsaq kasqanchispi, wañusqakunata Diospa kawsarichinanpi ima yuyaymanananchis. Arí, Jehová Dioswan sumaqta kawsaqkunapaqqa “aswan allinmi wañukapuy p’unchay nacemuy p’unchaymantaqa” (Ecl. 7:1). Wañusqakunata p’ampasqanku qhepaman runakunaq fiesta ruwasqankupiqa qhelli ruwaykunataq kan, Saqraq yachachikuyninkunatapas allinpaqtaq rikuchinku chayqa, manapunin cristianokunaqa chaykunata ruwananchischu. Manataqmi chhayna fiestakunamanqa rinanchispaschu, mana chayqa Diostan mana respetashasunmanchu, cristianomasinchiskunatapas pantachisunmanmi.

Dios serviq kasqanchistan allinta rikuchinanchis

Askha runakunaña sinchita wañusqakunata manchakunku chaypas, ñoqanchistaqa Diosninchismi yachachiwanchis wañusqakuna imaynapi kasqankuta, chaymi manaña manchakunchischu. Chaykuna yachachiwasqanchismantan Diostaqa anchatapuni agradecekunanchis (Juan 8:32). Chayraykun ñoqanchisqa pipas wañuqtinqa ‘k’anchaypi kashaqkuna’ hina kananchis, manan wañuymanta mana yachaqkuna hinachu imatapas ruwananchis. Chaymantapas ñoqanchisqa yachanchismi wañusqakuna kawsarimpunankuta, chaymi mana sinchitaqa llakikunachu, manataqmi hukkuna hinachu loqueakunanchisraq (Efe. 5:8; Juan 5:28, 29; 1 Tes. 4:13). Chaymantapas mana manchakuspan cheqaq yachachikuyta hukkunaman yachachisunchis (1 Ped. 3:13, 14).

Bibliaq tukuy imaymana nisqanta kasukusun chayqa, runakunan yachanqaku ‘pichus Diosta serviq, pitaqchus Diosta mana serviq kasqanta’ (Mal. 3:18). Chaymantapas Bibliapunin niwanchis qhepa tiempopi manaña pipas wañunanta (Apo. 21:4). Chhaynaqa chay p’unchay chayamunankama kallpachakushallasun Jehová Dios “mana qhelliyoqta, mana anyaykunata” hinallataq kay pachapi millay costumbrekunamanta t’aqasqata tariwananchispaq (2 Ped. 3:14).

[30 paginapi foto]

Allin yuyayniyoq kasun chayqa, qelqasunchismi wañupuqtinchis imayna p’ampasqachus kay munasqanchista

[31 paginapi foto]

Pipas wañupuqtinqa cristianokunaqa Diospa munasqanman hinan imatapas ruwananchis