1, 2. 1 Pedro 4:7, 8 nisqanman hinaqa, ¿imam yanapawasun sasachakuypi tarikuptinchik?

‘TUKUPAY punchawkuna’ tukunanpaqña kasqanrayku ichapas llumpay sasachakuykunapi tarikusun (2 Tim. 3:1). Africa lawpipas kamachiqninkuta akllarusqanku qipallatam llumpay sasachakuy qallaykurqa. Suqta killapunim iñiqmasinchikkunapas chay sasachakuypa chawpinpi karqaku. ¿Imam paykunata yanaparqa? Wakinkum chay sasachakuypa mana kasqan lawpi yachaq iñiqmasinchikkunapaman rirqaku. Paykunamanta huk kaqninmi willakun: “Ancha kusisqam tarikurqani iñiqmasinchikkunawan allinta riqsinakusqaymanta. Anchatam kallpanchanakurqaniku”, nispa.

² “Llumpa-llumpay ñakariy punchawkuna” qallaykuptinqa kusisqachá tarikusun iñiqmasinchikkuna yanapawananchikpaq kapuwasqanchikrayku (Apoc. 7:14). Chayraykum kunanmantapuni allinta riqsinakunanchik hinaspa kuyanakunanchik (qaway 1 Pedro 4:7, 8). Jerusalen manaraq puchukachkaptin Jeremiasta riqsinakusqankuna imayna yanapaykusqankumantam allinta yachachwan. * ¿Imaynatam Jeremiasta qatipakuchwan?

3. (1) ¿Imaraykum Jeremiasqa sapallan imatapas ruwanman karqa? (2) ¿Imamantam Jeremias Barucman willarqa, hinaspa chaymanta qipaman imaynam tarikurqaku?

³ Yaqa 40 watam Jeremiasqa mana allin runakunapa chawpinpi karqa, wakin mana allin runakunaqa karqa llaqtamasinkunawan ayllunkunallam (Jer. 11:21; 12:6). Ichaqa, manam chayraykuchu sapallan imatapas ruwarqa. Aswanmi imayna tarikusqanmanta Barucman willarqa, chayqa qillqasqam karqa hinaspapas kunankamam hinaraq kachkan (Jer. 8:21; 9:1; 20:14-18; 45:1). Kuska kasqanku hinaspa imayna tarikusqankumanta willanakusqankuqa anchatachá yanaparqa iskayninku aswanta riqsinakunankupaq hinaspa kuyanakunankupaq (Jer. 20:1, 2; 26:7-11).

4. ¿Imata ruwananpaqmi Jehova Dios Jeremiasta nirqa, hinaspa chayta kuska ruwasqankuwan imaynam tarikurqaku?

⁴ Jeremiasqa mana manchakuspam Israel runakunaman willarqa Jerusalen chinkananmanta (Jer. 25:3). Chayna, Israel runakunata huchankumanta wanakunankupaq rimapayachkaptinmi, Jehova Dios Jeremiasta nirqa chaykunata qillqananpaq (Jer. 36:1-4). Jeremiasqa Barucwanchá achka killakuna tukuyta ruwarqaku, Diospa nisqanta ruwanankupaq. Chayqa anchatachá kallpancharqa iñiyninkupi allin kanankupaq.

5. ¿Imaynanpitaq nichwan Barucqa Jeremiasta yanapaykusqanmanta?

⁵ Chay qillqasqanku qillqapa ima nisqanmanta willakunanpaqmi Jeremiasqa Baructa saqirqa (Jer. 36:5, 6). Barucqa mana manchakuspam wañunan kaptinpas Jeremiaspa nisqanta ruwarqa. ¡Mayna kusisqachá Jeremiasqa tarikurqa Baruc mana manchakuspa chay qillqapa nisqanmanta willakuptinqa! (Jer. 36:8-10). Kamachiqkuna chay ruwasqanmanta yacharuspankum, Baructa nirqaku paykunamanpas chay qillqapa ima nisqamanta willananpaq (Jer. 36:14, 15). Chaymantam,  kamachiqkunaqa chay uyarisqankumanta kamachiqninku Joacimman willanankupaq tantianakururqaku. Chaymi Baructa nirqaku: “Rispayki Jeremiaspiwan kuska pakakamuychik, maypim kasqaykichiktaqa amam pipas yachanqachu”, nispa (Jer. 36:16-19).

6. ¿Imatam ruwarqaku Jeremiaswan Barucqa kamachiqninku presochananta yacharuspanku?

⁶ Kamachiq Joacimtaqa chay qillqapi Jeremiaspa nisqanmi llumpayta piñarachirqa, piñarachisqanraykum chay qillqata kañaykurqa hinaspam nirqa Jeremiastawan Baructa presochanankupaq. Chaywanpas Jeremiasqa mana manchakuspam Barucwan kaqmanta qillqachirqa Jehova Diospa ima nisqanta. Chaymi Barucqa qillqarqa “Joacimpa kañasqan rollopi kaq palabrakunata” (Jer. 36:26-28, 32).

7. Jeremiaswan Baruc kuska imatapas ruwasqankuqa, ¿imaynanpim allin karqa?

⁷ Sasachakuykuna kaptin, piwanpas kuska yanapanakuspaqa sumaqtam riqsinakunchik hinaspapas anchatam kuyanakunchik. Chaynaqa, Jeremiaswan Barucpas Joacimpa kañarusqan qillqata kaqmanta kuskanku qillqaspankuqa sumaqtachá riqsinakurqaku hinaspapas anchatachá kuyanakurqaku. ¿Imatam yachachwan paykunamanta?

8. ¿Imam sasachawachwan hukkunawan mana sumaqta riqsinakunapaq, hinaspa imatam ruwananchik pipas yanapawananchikpaqqa?

⁸ Pipas mana allinta ruwaruwaptinchikqa, sasachakusunpaschá imayna tarikusqanchikmanta hukkunaman willakunapaqqa (Prov. 18:19, 24). Chaymantapas, piwanpas allinta riqsinakunapaq mana tiempoyuq hinaspa pisipasqa kasqanchikpaqchá hapikusun. Ichaqa, ‘llumpa-llumpay ñakariy punchawkunapi’ iñiqmasinchikkuna yanapawananchikta munaspaqa chaykunatam atipananchik, hinaspapas tantiakusqanchikmantawan imayna tarikusqanchikmantam mana iskayrayaspa willakunanchik. Chayta ruwaspaqa anchatam iñiqmasinchikkunawan kuyanakusun (1 Ped. 1:22).

9. (1) ¿Imatam Jesus ruwarqa? (2) ¿Imaynatam yanapawachwan riqsinakusqanchikkunawan parlasqanchikqa? Rimarimuy Cindimanta.

⁹ Jesuspas mana iskayrayaspam qatiqninkunaman tukuymanta willaq (Juan 15:15). Payta qatipakuspaqa ñuqanchikpas willakusunmi kusichiwaqninchik kaqkunamanta, llakichiwaqninchik kaqkunamanta hinaspa hukmanyachiwaqninchik kaqkunamanta. Pipas willakuwaptinchikñataqmi sumaqta uyariykunanchik, chayta ruwaspaqa allintam riqsinakusun. Rimarisun iñiqmasinchik Cindimanta, payqa 29 watanpim kachkan. Paymi, 70 horata  willakuq iñiqmasinchik Maria-Luisata riqsirurqa. Kay iñiqmasinchikqa yaqa 70 watanpiñam kachkan. Paykunaqa sapa juevesmi kuska willakunku hinaspam tukuymanta parlanku. Cindim willakun: “Kusikunim riqsinakusqay kaqkunawan imayna tarikusqaymanta utaq imayna tarikusqankumanta parlaspay, chayqa anchatam yanapawan paykunata allinta riqsinaypaq hinaspa llakipayarikuq kanaypaq”, nispa. Chaynata rimanakuspaqa astawanmi kuyanakusun. Chaynaqa, Cindi hinayá mana iskayrayaspa imayna tarikusqanchikmanta willakusun (Prov. 27:9).

10. Hebreos 10:24 nisqanman hinaqa, ¿imaynam tarikusun iñiqmasinchikkunawan kuska Diosmanta willakuspaqa?

¹⁰ Jeremiaswan Baruc hinam ñuqanchikpas iñiqmasinchikkunawan kuska Diosmanta willakuspaqa hinaspa imayna kasqankuta qawaspaqa, paykunamanta yachasun hinaspa sumaqta riqsinakusun (qaway Hebreos 10:24). Mayqin iñiqmasinchikwanpas kuska willakuspaqa hinaspa iñiyninmanta mana manchakuspa rimasqanta uyarispaqa, astawanchá payta kuyasun.

11, 12. Willarimuy iñiqmasinchikkunawan kuska willakuy astawan kuyanakunapaq hinaspa riqsinakunapaq imayna yanapawasqanchikmanta.

¹¹ Rimarisunyá iskay iñiqmasinchikkunamanta, paykunatam Diosmanta kuska willakuy astawan riqsinakunankupaq yanaparqa. Iñiqmasinchik Adelinawan qallarisun, payqa 23 watanpim kachkan. Paymi nirqa iñiqmasin Candita mana willakusqanku lawpi kuska willakunankupaq. Adelinam willakun: “Munarqanikum imatapas astawan ruwayta hinaspa kusisqallaña Diosmanta willakuyta. Iskayniykum kallpanchasqa kayta munarqaniku”, nispa. ¿Imaynatam yanaparqa kuska Diosmanta willakusqanku? Adelinam nin: “Inti siqaykuytam, parlaq kaniku imayna tarikusqaykumanta, runakunawan parlasqayku imayna hinaspa Jehova Dios imayna yanapawasqankumanta. Iskayniykum kusisqa tarikuq kaniku imayna tarikusqaykumanta parlaspa, hinaspapas aswan allintam riqsinakurqaniku”, nispa.

 ¹² Kunanñataq rimarisun Lailamanta hinaspa Marianamanta, paykunaqa kanku Franciamantam. Paykunam Banguipi huk killa masnin willakurqaku, chayqa kachkan Africa lawpim. Lailam chayta yuyarispan nin: “Marianawanmi hukmanyanakururqaniku, ichaqa allinta parlanakusqaykurayku hinaspa sunqumanta kuyanakusqaykuraykum allinlla karqaniku. Astawanmi paymanta kusikurqani imayna kasqanta, runamasinchikkuna kuyasqanta hinaspa kusisqa Diosmanta willakusqanta qawaspay”, nispa. Manam huk lawkunamanraqchu rinanchik paykuna hina sumaqta riqsinakuspa kuyanakunapaqqa. Maypipas, kasqanchik lawpi, huk kaqnin iñiqmasinchikwan kuska willakuspaqa, atichwanmi paykunawan astawan riqsinakuyta hinaspa astawan kuyanakuyta.

13. ¿Imakunatam qawachwan iñiqmasinchikkunawan kuska willakuspaqa?

¹³ Iñiqmasinchikkunawan kuska willakuspaqa, manam imapas allin ruwasqallankutachu qawanchik, aswanqa pantasqankutawanmi. ¿Imam yanapawasun mana pantasqallankuta qawanapaq? Kaqmantayá qawasun Jeremiaspa imayna kasqanta. ¿Imam payta yanaparqa wakinkunapa allin ruwasqanta qawananpaq hinaspa imapas pantasqankuta pampachaykunanpaq?

14. ¿Imatam Jehova Diosmanta Jeremias yacharurqa, hinaspa chay yachasqan imaynatam yanaparqa?

¹⁴ Jeremiasmi qillqarqa sutin apaq qillqata, qillqarqataqchusmi 1 kaq hinaspa 2 kaq Reyes qillqakunatapas. Kay qillqakunata qillqaspanmi sutillata qawarqa Jehova Diosqa huchasapa runakunawan llakipayakuq kasqanta. Yuyaymanarqachá, Acab huchanmanta wanakurusqanrayku Jehova Dios llakipayasqanpi (1 Rey. 21:27-29). Chaymantapas yuyaymanarqam, Manases Acabmanta aswan mana allin ruwaq kachkaptinpas, huchanmanta wanakuruptin Jehova Dios pampachaykusqanpi (2 Rey. 21:16, 17; 2 Cron. 33:10-13). Kaykunapi yuyaymanasqanqa anchatach Jeremiastaqa yanaparqa Jehova Dios hina mana chaylla piñakuq hinaspa kuyapayakuq riqsinakusqankunawan kananpaq (Sal. 103:8, 9).

15. ¿Imaynatam Jeremias Jehova Diosta qatipakurqa Baruc saqiruptin?

¹⁵ Yuyaymanasun Baruc tukuy imayuq kayta munasqanrayku Jeremiasta saqiruptin, Jeremias ima ruwasqanpi. Saqiruptinpas, Jeremiasqa yanapaykurqam Jehova Diospa nisqanta Barucman willaspan (Jer. 45:1-5). ¿Imatam Jeremiasmanta yachachwan?

16. Proverbios 17:9 nisqanman hinaqa, ¿imatam ruwananchik iñiqmasinchikkunawan astawan kuyanakunapaq?

¹⁶ Manam suyachwanchu iñiqmasinchikkuna mana pantaq kanankutaqa. Aswanqa kallpanchakunanchikmi iñiqmasinchikkunawan astawan riqsinakunapaq. Kuyasqanchik iñiqmasinchik pantaruptinqa, rimapayananchikmi kanqa, sumaqta kuyakuywan hinaspa bibliapa nisqanman hina (Sal. 141:5). Ima mana allintapas ruwaruwaptinchikqa, pampachaykunanchikmi. Pampachaykusqanchik qawamantaqa, manañam kaqmanta-kaqmantaqa yuyarinanchikchu (qaway Proverbios 17:9). Kunan punchawkuna sasallaña kasqanraykum astawanraq iñiqmasinchikkunapa imapas pantasqallanta qawanamantaqa imapas allin ruwasqanta qawananchik. Chayta ruwaspaqa, astawanmi kuyanakusun. ‘Llumpa-llumpay ñakariy punchawkunapipas’ paykunam yanapaykuwasun.

17. ¿Imaynanpitaq yachanchik Jeremias kuyasqankuna sasachakuypi tarikuptinku yanapaykusqanta?

¹⁷ Jeremiasqa kuyasqan kaqkunatam yanapaykurqa sasachakuypi tarikuptinku.  Qawasunyá Ebed-Melecta yanapaykusqanmanta. Ebed-Melecqa llaqtankuta kamachiqpaqmi  llamkarqa. Jeremias wañuy patanpiña uchku ukupi kachkaptinmi pay yanapaykurqa. Ichaqa, yanapaykusqanmanta qipatam, hukmanyasqallaña tarikurqa kamachiqkunata manchakusqanrayku. Chayta Jeremias yacharuspanqa, manam sapallantachu saqirqa. Aswanmi preso kachkaspanpas, tukuytam ruwarqa yanapaykunanpaq (Jer. 38:7-13; 39:15-18).

18. Proverbios 17:17 nisqanman hinaqa, ¿imatam ruwachwan kuyasqanchikkuna sasachakuypi tarikuptin?

¹⁸ Kunanpas iñiqmasinchikkunaqa tukuy rikchaq sasachakuykunapim tarikunku. Achkaqmi sasachakunku parawan utaq lluqllawan utaq mana allin runakunapa imapas ruwasqanwan. Chaykuna pasakuptinqa, atichwanmi iñiqmasinchikkuna yanapaykuyta. Wakiqninchikqa ichapas wasinchikman pusachwan. Wakiqninchikñataq ichapas qullqichawan yanapaykuchwan. Ichaqa, llapallanchikmi atichwan Jehova Dios paykunata yanapaykunanpaq mañakuytaqa. Huk kaqnin iñiqmasinchik hukmanyasqa kasqanmanta yacharuspaqa, ichapas mana atisunchu ima niyta utaq ima ruwaytaqa. Ichaqa, llapallanchikmi yanapaykuyta atichwan. Atichwanmi paykunawan kuska kayta, imatapas willawaptinchik uyariykuyta hinaspa sunqunchikta tiyaykachiq kaqkunamanta niyta (Is. 50:4). Imamantapas aswan allinqa paykunawan kuska kaymi (qaway Proverbios 17:17).

19. ¿Imaynanpitaq kunanmantapuni iñiqmasinchikkunawan sumaqta riqsinakunapaq hinaspa kuyanakunapaq kallpanchakunanchik?

¹⁹ Kunanmantapunim iñiqmasinchikkunawan sumaqta riqsinakunapaq hinaspa kuyanakunapaq kallpanchakunanchik. ¿Imaynanpi? Chiqniwaqninchik runakunaqa iñiqmasinchikkunamantam rakiwananchikpaq yanqa rimaykunata hatarichinqaku. Mana yanapanakunapaq hinaspa paykunamanta iskayrayanapaqmi tukuyta ruwanqaku. Ichaqa, imataña ruwaspapas manam atinqakuchu. Manam kuyasqanchik iñiqmasinchikkunamantaqa rakiwasunchu. Imaña ruwasqankupas manamá rakiwasunchu. Kuyasqanchik iñiqmasinchikkunaqa wiña-wiñaypaqmi kanqaku.