Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

ƐBƐLABƆLƐ NU EDWƐKƐ

Ɔle Nyilalɛ Kɛ Me Nee Mrenyia Mɔɔ Ɛnyi Sunsum Nu Yɛle Gyima La

Ɔle Nyilalɛ Kɛ Me Nee Mrenyia Mɔɔ Ɛnyi Sunsum Nu Yɛle Gyima La

WƆ ƐVOLƐ 1930 ne anu, me papa nee me mame James nee Jessie Sinclair dule hɔle Bronx, suakpole bie mɔɔ wɔ New York City azo la. Agɔnwolɛ fofolɛ mɔɔ bɛnyianle la a le Willie Sneddon mɔɔ ɔdaye noko ɔvi Scotland la. Mɔɔ bɛyiale la, bɛdabɛ menli nsa ne bɔle ɔ bo kɛ bɛka bɛ abusua ne anwo edwɛkɛ. Ɛvolɛ ekyii pɛle nu na bɛawo me.

Me mame zele Willie kɛ kolaa na Konle Kpole ne abɔ ɔ bo la, ye papa nee ɔ diema nrenyia kpanyinli ne ɛlɛne mɔɔ bɛfa bɛkye fɛlɛ la hɔzile bɔmbo bie na bɛnlomanle wɔ North Sea ne anu. Willie hanle kɛ, “Wɔ papa ɛhɔ hɛɛle!” * Willie le Gyihova Dasevolɛ, na kɛ ɔyɛle mɔɔ me mame dele Baebolo ne anu nɔhalɛ edwɛkɛ ne la ɛne.

Willie nee Liz Sneddon

Mɔɔ Willie hanle la gyegyele me mame ɔluakɛ ɔze kɛ ye papa le sonla kpalɛ. Willie doale zo kɛ, “Saa meka kɛ Gyisɛse hɔle hɛɛle a, ɛbalie wɔali ɔ?” Me mame hakyele mɔɔ ɛnee asɔne ne kilehile la kɛ, Gyisɛse hɔle hɛɛle na ye kenle nsa ne azo bɛdwazole ye. Ɔbizale kɛ: ‘Saa bɛkile amumuyɛma nyane wɔ hɛɛle a, ɛnee duzu ati a Gyisɛse hɔle ɛkɛ a?’ Ɔvi mekɛ zɔhane mɔɔ kɔ la, me mame anye raliele nɔhalɛ ne anwo. Ɔbɔle ɔ bo kɛ ɔkɔ debiezukoalɛ wɔ Bronx Asafo ne anu na bɛzɔnenle ye wɔ 1940.

Me nee me mame, yɛɛ nzinlii me nee me papa

Mekɛ zɔhane ɛnee bɛmmaa Kilisiene awovolɛ anwosesebɛ kɛ bɛ nee bɛ mra ɛzukoa Baebolo ne. Mɔɔ ɛnee mele kakula la, saa me mame kɔ debiezukoalɛ nee daselɛlilɛ wɔ dapɛne awieleɛ a me papa a nea me a. Ɛvolɛ ekyii pɛle nu la, me nee me papa bɔle ɔ bo kɛ yɛ nee me mame kɔ debiezukoalɛ. Ɔbɔle mɔdenle ɔbɔle edwɛkpa ne nolo na ɛnee ɔ nee menli dɔɔnwo sukoa Baebolo ne. Nɔhalɛ nu, kɛmɔ ye sukoavoma ne de bikye nwo la ati, ɔyɛ a ɔ nee bie mɔ bɔ nu sukoa debie kɛ ekpunli. Yɛmaa sukulu adenle a me nee ye kɔ daselɛlilɛ. Ɛhye maanle menwunle Baebolo ne anu edwɛkɛ dɔɔnwo nee kɛzi mebahilehile awie mɔ la.

Ɔyɛ me nyane kɛ me ngakula nu, ɛnee me nye ɛnlie nɔhalɛ ne anwo kpalɛ la. Meanva ye anyebolo zo. Noko, menyianle kɛyɛ ɛvolɛ 12 la, membanyɛle Belemgbunlililɛ nolobɔlɛnli na ɔvi mekɛ zɔhane meangyakyi daselɛlilɛ ɛhɔlɛ. Menyianle ɛvolɛ 16 la, menyilale me nwo zo memaanle Gyihova, na bɛzɔnenle me wɔ Toronto, Canada nyianu bie abo wɔ July 24, 1954.

BƐTƐLE ƐZONLENLƐ

Ɛnee mediema mɔɔ wɔ me asafo ne anu la bie mɔ le Bɛtɛlema anzɛɛ ɛzonle wɔ ɛkɛ ne ɛlɛ. Bɛboale me kpalɛ. Me nye liele kɛzi bɛmaa ɛdendɛlɛ nee kɛzi bɛkilehile Baebolo ne anu la anwo kpalɛ. Ɛnee me sukulu kilehilevolɛma kulo kɛ mekɔ yunivɛsiti, noko ɛnee mekulo kɛ mekɔ Bɛtɛle. Ɔti membizale Bɛtɛle ɛzonlenlɛ nwo adenle wɔ Toronto nyianu zɔhane abo. Membizale nwolɛ adenle bieko wɔ Yankee Stadium, New York City nyianu bie abo wɔ 1955. Yeangyɛ, bɛmaanle mengɔle Brooklyn Bɛtɛle wɔ September 19, 1955, na ɛnee menyia ɛvolɛ 17. Mengɔle Bɛtɛle la, ye kenle nwiɔ ne azo, menyɛle gyima wɔ ɛleka mɔɔ bɛkpomgba mbuluku wɔ 117 Adams Street. Nzinlii, menvale milahyinli mɔɔ boɔboa mbuluku mɔɔ lɛ mukelɛ 32 la anloa la menyɛle gyima amaa milahyinli ne mɔɔ kpomgba mbuluku ne la ayɛ nwolɛ gyima.

Menyianle ɛvolɛ 17 la yɛɛ membɔle Brooklyn Bɛtɛle ɛzonlenlɛ bo a

Mɔɔ menlile kɛyɛ siane ko wɔ ɛleka mɔɔ bɛkpomgba mbuluku la, bɛ nee me hɔle Magazine Gyimalilɛleka ne ɔluakɛ ɛnee meze taepe bɔ. Bɛmaanle mediema mrenyia nee mraalɛ taepele adelɛse mɔɔ bɛbava bɛameta Ɛzinzalɛ Arane nee Awake! magazine fofolɛ biala mɔɔ bɛfa bɛahɔmaa menli fofolɛ mɔɔ bɛkpondɛ bie la ɛlɛka ne azo. Siane ekyi pɛle nu la, menyɛle gyima wɔ Mbuluku Ɛlielɛ Gyimalilɛleka ne. Klaus Jensen mɔɔ le gyimalilɛleka neavolɛ ne la bizale me saa mekulo kɛ me nee delavanli ne mɔɔ fa mbuluku ne gua kale nu kɔ meli agyinlaleɛ maa bɛfa bɛkɔ ewiade amuala la bahɔ a. Ɛnee magazine mɔɔ wɔ kodoku nu mɔɔ ɔwɔ kɛ bɛfa bɛkɔ posu ɔfese amaa bɛava bɛanwa asafo mɔɔ wɔ United States amuala la noko wɔ ɛkɛ. Adiema Jensen hanle kɛ ɔnea a gyima ɛsesebɛ ɛyɛlɛ baboa me. Ɛnee mele ɛdenraa na me ɛlomboɛ le kg 57. Meli agyinlaleɛ nee posu ɔfese mɔɔ ɛnee yɛkɔ ye dahuu la maanle me nwo yɛle se. Ɔda ali kɛ ɛnee Adiema Jensen ze mɔɔ baboa me la!

Magazine Gyimalilɛleka ne noko di magazine mɔɔ asafo ne mɔ kɛla la anwo gyima. Ɔti, ɔmaanle menwunle aneɛ mɔɔ bɛpelente magazine ne mɔ wɔ nu wɔ Brooklyn na bɛfa bɛkɔ ewiade ɛleka ngakyile la. Ɛnee metɛtele aneɛ zɔhane mɔ anwo edwɛkɛ ɛlɛ, noko ɔyɛle me fɛ kɛ bɛfa magazine ne mɔ dɔɔnwo bɛkɔ moamoa la. Zɔhane mekɛ ne, ɛnee menze kɛ mebanyia nwolɛ adenle meahɔkpɔla ɛleka ɛhye mɔ kenle bie.

Me nee Robert Wallen, Charles Molohan, yɛɛ Don Adams

Wɔ 1961, bɛmaanle menyɛle gyima wɔ Ɔfese Ne Mɔɔ Nea Ezukoa Zo mɔɔ Grant Suiter a le zolɛ neavolɛ la. Ɛvolɛ dɔɔnwo pɛle nu la, bɛvɛlɛle me wɔ Nathan Knorr mɔɔ ɛnee li ewiade amuala gyima ne ati la ɔfese. Ɔzele me kɛ, mediema mɔɔ yɛ gyima wɔ ye ɔfese la ko bahɔ Belemgbunlililɛ Gyima Sukulu siane ko, na ɔwie a ɔbayɛ gyima wɔ Ɛzonlenlɛ Nwo Gyimalilɛleka ne. Bɛmaanle menlile ɔ gyakɛ anu me nee Don Adams yɛle gyima. Ɔyɛ azibɛnwo kɛ Don a liele me Bɛtɛle ademizalɛ kɛlata ne wɔ 1955 nyianu ne abo a. Ɛnee mediema mrenyia, Robert Wallen nee Charles Molohan yɛ gyima wɔ ɔfese ɛkɛ ne dɛba. Yɛdayɛ menli nna ne bɔle nu yɛle gyima ɛvolɛ 50 nee ɔ nzi. Ɔyɛ anyelielɛ kɛ me nee nɔhavoma ɛhye mɔ mɔɔ ɛnyi sunsum nu yɛle gyima la!—Edw. 133:1.

Me Bɛtɛle ɛkpɔlalɛ mɔɔ limoa wɔ Venezuela, 1970

Ɔvi 1970, bɛkpale me kɛ wɔ ɛvolɛ ko anzɛɛ nwiɔ biala anu menva dapɛne ekyi mengɔkpɔla Watch Tower Society ne ɔfese bie mɔ, ɛnee bɛfɛlɛ ye Bɛtɛle ɛkpɔlalɛ. Memkpɔlale Bɛtɛle mbusua nee edwɛkpatɛlɛvolɛma memaanle bɛ sunsum nu anwosesebɛ na meneɛnleanle ɔfese ne kɛlɛtokɛ nu. Ɔyɛ anyelielɛ kɛ menyiale bɛdabɛ mɔɔ bɛlimoa bɛhɔle Geleade Sukulu ne bie mɔɔ bɛtɛsonle nɔhalɛ nu wɔ maanle gyɛne zo la! Ɔle nwolɛ adenle, eza ɔyɛ anyelielɛ kɛ gyima zɔhane ɛmaa mehɔ maanle mɔɔ bo 90 la azo.

Ɔyɛ anyelielɛ kɛ yɛhɔkpɔlale mediema mɔɔ wɔ maanle mɔɔ bo 90 azo la!

MENYIANLE YELƐ NƆHAVO

Bɛmaanle Brooklyn Bɛtɛle abusua ne anu amra amuala hɔle debiezukoalɛ wɔ asafo mɔɔ wɔ New York City azo la. Bɛ nee me hɔle Bronx asafo nu. Asafo mɔɔ bɛlimoa bɛdele ye wɔ ɛkɛ la yɛle kpole na bɛhyɛle nu. Bɛvɛlɛle asafo mɔɔ limoa la Upper Bronx Asafo, na nuhua a ɛnee mewɔ a.

Wɔ 1960 ne anu, Latvian abusua bie mɔɔ bɛle Alasevolɛ wɔ south Bronx la dule rale yɛ asafo ne azɛlɛsinli ne anu. Bɛ ra raalɛ kpanyinli Livija wiele sukunwiɔ la, yeangyɛ yɛɛ ɔbɔle adekpakyelɛ gyima ne abo a. Siane ekyii pɛle nu la, ɔhɔzonle wɔ Massachusetts, ɛleka mɔɔ bɛhyia Belemgbunlililɛ nolobɔlɛma dɔɔnwo la. Membɔle ɔ bo kɛ mekɛlɛ zɔhane asafo ne anwo edwɛkɛ meanwa ye, na ɔdaye noko ɔkɛlɛ anyuhɔlɛ mɔɔ ɛnee ɔlɛnyia ye wɔ Boston ɛkɛ la ɔnwa me.

Me nee Livija

Ɛvolɛ ekyii pɛle nu la, bɛkpale Livija kɛ adekpakyelɛ titili. Ɛnee ɔkulo kɛ ɔyɛ biala mɔɔ ɔbahola la wɔ Gyihova ɛzonlenlɛ nu, ɔti ɔbizale Bɛtɛle nwolɛ adenle na bɛvɛlɛle ye wɔ 1971. Ɛbaha kɛ ɛnee Gyihova ɛlɛtie me asɔneyɛlɛ! Yɛgyale wɔ October 27, 1973, na ɔyɛ yɛ fɛ kɛ Adiema Knorr a maanle yɛ agyalɛ ɛdendɛlɛ ne la. Mrɛlɛbulɛ 18:22 ka kɛ: “Nrenya mɔɔ kɛgya raalɛ [kpalɛ] la ɛkpondɛ debie kpalɛ; ɔmaa ɔsɔ [Gyihova] anye.” Ɔyɛ anyelielɛ kɛ me nee Livija ɛva ɛvolɛ mɔɔ bo 40 ɛzonle wɔ Bɛtɛle la. Yɛlɛkɔ zo yɛaboa asafo bie mɔɔ wɔ Bronx la.

ME NEE KELAESE AMEDIEMA NE MƆ ZONLENLE

Ɔyɛ anyelielɛ kɛ ɛ nee Adiema Knorr bayɛ gyima. Nɔhalɛ ne anwo gyimayɛlɛ ɛnyɛ ye ɛvɛlɛ, na ɔlɛ anyezɔlɛ kpole ɔmaa edwɛkpatɛlɛvolɛma mɔɔ wɔ ewiade amuala la. Bɛ nuhua dɔɔnwo a limoa rayɛle Alasevolɛ wɔ maanle mɔɔ bɛ nee bɛ hɔle nu la anu a. Ɔyɛ alɔbɔlɛ kɛ anahɛlɛ yɛle Adiema Knorr wɔ 1976 la. Kenle ko bie mɔɔ ɛnee yeha sua nu la, ɔzele me kɛ megenga ninyɛne mɔɔ bɛbapelente la bie mengile ye. Eza ɔmaanle menvɛlɛle Frederick Franz amaa ɔdaye noko yeadie ɛgengalɛ ne bie. Nzinlii, menwunle kɛ, kɛmɔ Adiema Franz ɛnnwu debie kpalɛ la ati, ɛnee Adiema Knorr fa mekɛ dɔɔnwo kenga ninyɛne zɛhae kile ye.

Me nee Daniel nee Marina Sydlik hɔle Bɛtɛle ɛkpɔlalɛ wɔ 1977

Adiema Knorr wule wɔ 1977, noko bɛdabɛ mɔɔ bɛze ye na bɛkulo ye la nyianle arɛlekyekyelɛ, ɔluakɛ ɔvale nɔhalɛlilɛ ɔwiele ye azɛlɛ ye azo gyima ne. (Yek. 2:10) Yemɔ anzi, Adiema Franz lile gyima ne anyunlu.

Zɔhane mekɛ ne, ɛnee mele Milton Henschel mɔɔ nee Adiema Knorr yɛle gyima ɛvolɛ dɔɔnwo la kɛlɛhɛlɛvolɛ. Adiema Henschel zele me kɛ gyima mɔɔ mebayɛ wɔ Bɛtɛle la a le kɛ mebava moalɛ biala mɔɔ Adiema Franz hyia la meamaa ye. Ɛnee mekenga ninyɛne mɔɔ bɛbapelente la mekile ye dahuu. Ɛnee Adiema Franz kakye edwɛkɛ yɛɛ ɔkola ɔfa ye adwenle ɔsie mɔɔ bɛlɛkenga la azo kpalɛ. Ɔyɛ anyelielɛ kɛ mengolale memboale ye too ɔwiele ye azɛlɛ ye azo gyima ne wɔ December 1992 la!

124 Columbia Heights, ɛleka mɔɔ menyɛle gyima ɛvolɛ dɔɔnwo la

Ɛvolɛ 61 ne mɔɔ meva mezonle wɔ Bɛtɛle la ɛpɛ nu ndɛndɛ. Me awovolɛ lile nɔhalɛ maanle Gyihova hɔle ewule nu, na me nye la kɛ mebanwu bɛ bieko wɔ ewiade kpalɛ nu. (Dwɔn 5:28, 29) Yɛnrɛhola yɛnrɛva debie biala mɔɔ ewiade ɛhye fa maa la yɛnrɛtoto mrenyia nee mraalɛ nɔhavoma mɔɔ yɛ nee bɛ yɛle gyima boale Nyamenle menli mɔɔ bɛwɔ ewiade amuala la anwo. Me nee Livija yɛkola yɛka ye wienyi kɛ, wɔ ɛvolɛ mɔɔ yɛva yɛyɛ dahuu ɛzonlenlɛ gyima ne la anu, ‘fɛlɛkolilɛ ne mɔɔ Gyihova fa maa la le yɛ anwosesebɛ’.—Nih. 8:10.

Awie biala anwo hyia wɔ Gyihova ahyehyɛdeɛ ne anu, yɛɛ Belemgbunlililɛ nolobɔlɛ gyima ne tɛkɔ zo. Ɔyɛ anyelielɛ kɛ menyia nwolɛ adenle me nee mediema dɔɔnwo mɔɔ bɛyɛ gyima ɛsesebɛ na bɛdi nɔhalɛ la ɛyɛ gyima ɛvolɛ dɔɔnwo la. Menli mɔɔ bɛkpokpa bɛ mɔɔ me nee bɛ yɛle gyima la dɔɔnwo ɛnde aze. Noko, ɔyɛ me fɛ kɛ menvale nɔhavoma mɔɔ ɛnyi sunsum nu la agɔnwolɛ wɔ Gyihova ɛzonlenlɛ nu la.

^ ɛden. 5 Bɛkile aneɛ mɔɔ bɛlimoa bɛvale bɛhɛlɛle edwɛkɛkpɔkɛ Sheol nee Hades abo kɛ alesama nla wɔ Baebolo ne anu. Noko wɔ Baebolo bie mɔ anu bɛhile ɔ bo kɛ “hɛɛle” anzɛɛ “abɔnsam senle.”