Fakatumau e Olioli Hau he Fekafekauaga ha Iehova
Fakatumau e Olioli Hau he Fekafekauaga ha Iehova
“Kia loto olioli tumau ke he Iki. To liu foki tala atu e au, Kia loto olioli!”—FILIPI 4:4, NW.
1, 2. Maeke fefe e taha matakainaga tane mo e magafaoa hana ke fakatumau e olioli pete he galo e tau koloa oti ha lautolu?
KO JAMES, ko e Kerisiano 70 e tau he moui ne nofo i Siera Leone, ne gahua malolo he moui katoa hana. Manamanatu la hana olioli he magaaho ne lahi e tupe hana ne tatanaki ke fakatau aki e fale lahi ne 4 e poko! Fai magaaho ne hiki atu a James mo e magafaoa hana ki ai, ne tupu e latau fakamatakau he motu ia, ti vela e fale ha lautolu ki lalo. Ne galo e fale ha lautolu, ka e nakai galo e olioli ha lautolu. Ko e ha?
2 Ne hagaaki mau e tau manamanatuaga ha James mo e magafaoa hana, nakai ke he tau mena ne galo e lautolu, ka ke he tau mena ne toe. Ne fakamaama e James: “Pete ni foki he magaaho matakutakuina, ne taute e mautolu e tau feleveiaaga, totou e Tohi Tapu, liogi auloa, mo e tufatufa atu e mena tote ne moua e mautolu ke he falu. Maeke ia mautolu ke fakatumau e olioli ha mautolu ha kua hagaaki a mautolu ke he fakafetuiaga homo ue atu kua ha ha ia mautolu mo Iehova.” He totou e tau monuina ha lautolu, kua mahomo atu e fakafetuiaga tata fakatagata mo Iehova, ti maeke he tau Kerisiano tua fakamoli nei ke “tumau ke he olioli lahi.” (2 Korinito 13:11, NW) Moli, ko e tau tutuaga tupetupe ha lautolu ne nakai mukamuka ke fakauka. Ka e nakai tiaki e lautolu e olioli ki a Iehova.
3. Fakatumau fefe e olioli he falu Kerisiano fakamua?
3 Ne fehagai e tau Kerisiano fakamua mo e tau kamatamata tatai ke he tau kamatamata ne hoko ki a James mo e magafaoa hana. Ka e, ne tohi he aposetolo ko Paulo e tau kupu nei ke he tau Kerisiano Heperu: “Kua loto olioli lahi [a mutolu] he fofo ha mutolu a tau mena.” Ne fakamaama mogoia e Paulo e punaaga he olioli ha lautolu: “He iloa ni e mutolu kua mua atu ha mutolu a tau mena ne amaamanaki ke moua.” (Heperu 10:34) E, ne malolo lahi e amaamanakiaga ha lautolu ko e tau Kerisiano he senetenari fakamua. Ne ono mauokafua atu a lautolu ke moua taha mena kua nakai maeke ke fofo—ko e “foufou he moui” nakai galo he Kautu he Atua he lagi. (Fakakiteaga 2:10) He vaha nei, ko e amaamanakiaga Kerisiano ha tautolu—ke he lagi po ke lalolagi—ka lagomatai a tautolu ke fakatumau e olioli ha tautolu pete ni ka fehagai a tautolu mo e tau mena uka.
“Olioli ke he Amaamanakiaga”
4, 5. (a) Ko e lautonu he ha e hatakiaga ha Paulo ma e tau Roma ke “olioli ke he amaamanakiaga”? (e) Liga ko e heigoa e tupuaga ke galo he Kerisiano hana amaamanakiaga?
4 Ne fakamalolo he aposetolo ko Paulo e tau matakainaga talitonu i Roma ke “olioli ke he amaamanakiaga” he moui tukulagi. (Roma 12:12, NW) Ko e hatakiaga magaaho tonu a ia ma e tau Roma. Nakai la mole e tau hogofulu tau he oti e tohi ha Paulo ki a lautolu, ne hokotia a lautolu ke he favale vevela, ti fakakikiveka falu ke he mate he poakiaga he Pule Atu Motu ko Nero. Ko e tua ha lautolu to foaki he Atua ki a lautolu e foufou he moui ne mavehe mai kua fakauka moli a lautolu ke he mamahi. Ka e kua a tautolu he vaha nei?
5 Ko e tau Kerisiano, kua amaamanaki foki a tautolu ke hoko mai e favale. (2 Timoteo 3:12) Lafi atu, mailoga e tautolu e “vaha mo e tau mena ke tutupu” ka hohoko ki a tautolu oti. (Fakamatalaaga 9:11) Maeke he pakia ke utakehe e moui he tagata kua ofania e tautolu. Ko e gagao kelea lahi ka tamate e matua po ke kapitiga tata. Ka nakai fakatumau e hagaaki ha tautolu ke he amaamanakiaga he Kautu, to liga hagahaga kelea fakaagaga a tautolu ke he tau kamatamata pihia ka tupu. Hagaao ki ai, kua lata ia tautolu ke huhu hifo ki a tautolu ni, ‘ “Olioli [nakai au] ke he amaamanakiaga”? Lahi fefe e magaaho ne fakaaoga e au ke manamanatu ki ai? Moli nakai ki a au e Parataiso hane hau? Kitia nakai e au a au i ai? Kua amaamanaki lahi nakai au ke he moumouaga he fakatokaaga nei ke hoko mai tuga he amanaki au ki ai he kamata fakamua ke ako e kupu moli?’ Ko e huhu fakahiku nei kua lata ke manamanatu fakahokulo ki ai. Ko e ha? Kakano, kaeke ke tino malolo mitaki a tautolu, moua e moui hagahaga mitaki, mo e nofo he vala he lalolagi nukua nakai lauia he felakutaki, tote e kai, po ke tau mena tutupu pauaki, to maeke ia tautolu—he mogonei—ke galo e manako lahi ma e lalolagi fou he Atua ka hoko mai.
6. (a) He mamahi a Paulo mo Sila he matematekelea, ko e heigoa ne hagaaki e tau manamanatuaga ha laua ki ai? (e) Fakamalolo fefe he fakafifitakiaga ha Paulo mo Sila a tautolu he vaha nei?
6 Ne fakaholo atu e hatakiaga ha Paulo ke he tau Roma ke “fakauka ke he matematekelea.” (Roma 12:12) Nakai ko e mena fou e matematekelea ki a Paulo. Ne kitia e ia he taha magaaho e fakakiteaga ne uiina he tagata tane a ia ke ‘hau ki Maketonia’ ke lagomatai e tau tagata ke fakaako hagaao ki a Iehova. (Gahua 16:9) He mena ia, ko Paulo, fakalataha mo Luka, Sila, mo Timoteo ne fenoga atu ki Europa. Ko e heigoa ne tatali ke he tau misionare fakamakai ia? Matematekelea! He mole atu e fakamatala ha lautolu i Filipi he taone Maketonia, ne keli mo e tolo a Paulo mo Sila ke he fale puipui. Maaliali ai, ko e falu tagata i Filipi ne nakai ni loto ke he fekau he Kautu—ne totoko lahi mahaki foki a lautolu. Taute kia he tau mena tutupu nei e tau misionare fakamakai ke galo e olioli ha laua? Nakai. He mole e tafolo a laua mo e tolo ke he fale puipui, “ko e tulotopo kua liogi ai mo e lologo a Paulo mo Sila ke he Atua.” (Gahua 16:25, 26) Moli, ko e mamahi he tafolo kua nakai olioli ki a Paulo mo Sila, ka e nakai ko e mena ia ne hagaaki e tau misionare tokoua ki ai. Kua fakamatapatu e tau manatu ha laua ki a Iehova mo e tau puhala nukua fakamonuina e ia a laua. He olioli he ‘fakauka ke he matematekelea,’ ne fekafekau tokoua a Paulo mo Sila ko e tau fakafifitakiaga mitaki ma e tau matakainaga i Filipi mo e falu matakavi foki.
7. Kua lata he ha e tau liogi ha tautolu ke putoia e fakaaue?
7 Ne tohi e Paulo: “Fakamakamaka ke he liogi.” (Roma 12:12) Liogi nakai a koe he tau magaaho tupetupe? Ko e heigoa hau fa liogi ki ai? Liga talahau e koe e lekua pauaki mo e ole ma e lagomatai ha Iehova. Ka e maeke foki ia koe ke putoia e tau talahauaga fakaaue ma e tau monuina kua olioli e koe. Ka tutupu e tau lekua, he fakaata e mitaki ha Iehova he hana fakafehagai mo tautolu ka lagomatai a tautolu ke “olioli ke he amaamanakiaga.” Ko Tavita, ne puke he tau mena uka, ne tohi: “Iehova na e, haku Atua, kua loga e tau mena kua eke e koe, ko e hau a tau mana mo e hau a tau manatu kia mautolu, nakai maeke ke talahau atu kia koe; kua fia fakailoa atu e au mo e vagahau ki ai, ka e loga ni, ai maeke he totou.” (Salamo 40:5) Kaeke ke tuga a Tavita, kia manamanatu tumau ke he tau monuina kua moua e tautolu mai ia Iehova, to moua e tautolu e olioli lahi.
Fakatumau e Aga Mitaki
8. Ko e heigoa kua lagomatai e Kerisiano ke fiafia tumau ka moua he favaleaga?
8 Ne fakamalolo e Iesu hana tau tutaki ke fakatumau e agaga mitaki ka feleveia mo e tau kamatamata kehekehe. Pehe a ia: “Uhoaki a mutolu ka faikupu kelea a lautolu, mo e favale kia mutolu, mo e tukumale pikopiko a lautolu kia mutolu ke he tau mena kelea oti ha ko au.” (Mataio 5:11) Ko e heigoa e kakano kua ha ha ia tautolu ma e fiafia i lalo he tau tutuaga pihia? Ko e lotomatala ha tautolu ke kautu mai he totokoaga ko e fakamoliaga kua ha ha i luga ha tautolu e agaga ha Iehova. Ne tala age e aposetolo ko Peteru ke he tau Kerisiano he vaha hana: “Ka ekefakakelea a mutolu ha ko e higoa a Keriso, uhoaki a mutolu, ha kua nofo mau ia mutolu e Agaga lilifu he Atua; kua vagavagahau kelea e lautolu kia ia, ka kua fakaheke e mutolu.” (1 Peteru 4:13, 14) Puhala mai he hana agaga, to lagomatai e Iehova a tautolu ke fakauka mo e, ko e fua, ke fakatumau e olioli ha tautolu.
9. Ko e heigoa kua lagomatai falu matakainaga ke moua e tau kakano ma e olioli ka nonofo he fale pouli ha ko e tua ha lautolu?
9 Pete ni ko tautolu ha he tau tutuaga kelea muikau, maeke ia tautolu ke kumi e tau kakano ke olioli. Ko e Kerisiano ne higoa ko Adolf ne moua e ia pihia. Ne nofo a ia he motu ne pa e gahua he Tau Fakamoli a Iehova ke he loga e tau tau. Ko Adolf mo e falu ekegahua hana ne tapaki mo e fakahala ke nonofo he fale puipui ha kua nakai fakahui e lautolu e tau taofiaga ha lautolu ne fakave ke he Tohi Tapu. Ko e moui he fale puipui kua uka, ka e tuga a Paulo mo Sila, Adolf mo e hana tau kapitiga ne moua he tau pagota e tau kakano ke fakaaue ke he Atua. Ko e nonofo ha laua he fale puipui, ne talahau e laua, ne lagomatai a laua ke fakamalolo e tua mo e feaki e tau fua uho faka-Kerisiano, tuga e mahani fakamokoi, fai manamanatuaga, mo e fakaalofa fakamatakainaga. Ma e fakatai, he magaaho ne moua he taha pagota e pasolo mai i kaina, ne tufatufa auloa e ia mo e falu matakainaga talitonu, nukua onoono ke he tau foakiaga lalafi nei kua mai ia Iehova, ko e Foaki ue atu he “tau mena mitaki oti kua foaki noa mai, katoa mo e tau mena fakaalofa oti kua katoatoa ai e mitaki.” Ko e tau gahua totonu pihia kua ta mai e olioli ke he tagata foaki mo e tau tagata ne moua. Ti ko e mena tupu ne taute ke moumou aki e tua ha lautolu nukua fakamalolo lahi aki a lautolu!—Iakopo 1:17; Gahua 20:35.
10, 11. Fahia fefe e matakainaga fifine ke he fakafiliaga malolo mo e nofo foki ke he fale puipui?
10 Ko Ella, ne nofo foki he motu nukua leva e pa he gahua he Kautu, ne tapaki ha kua talahau atu e amaamanakiaga faka-Kerisiano ke he falu. Ke valu e mahina, ne kitekite malolo atu ki a ia. He fakaoti ai ke he hopoaga, ne tuku age ki a ia hogofulu e tau ke nofo he fale puipui ne nakai fai tagata tapuaki a Iehova i ai. Ko e 24 laia e tau ha Ella he moui he magaaho ia.
11 Moli, nakai manako a Ella ke fakaaoga e vaha fuata mui hana he fale puipui. Ka kua nakai maeke ia ia ke hiki hana tuaga, ne fifili a ia ke hiki e onoonoaga hana. Ne kamata agataha a ia ke onoono ke he fale puipui mo matakavi fakamatala hana. “Lahi mahaki e gahua fakamatala ke taute” he talahau e ia, “ti mole vave e tau tau.” He mole lima e tau, ne liu a Ella fakafili foki. He mailoga ko e tau pa lapatoa he fale puipui kua nakai moumou e tua hana, ne tala age e tau tagata fakafili ki a ia: “Nakai maeke ia mautolu ke fakatoka a koe; nakai la hiki ia koe.” “Ka kua fita au he hiki!” he tali mauokafua e Ella. “Kua mitaki e aga haku he mogonei ke he magaaho ne hau fakapa au ke he fale puipui, ti kua malolo lahi e tua haku nakai tuga fakamua!” Ti lafi e ia: “Ka nakai fakatoka mai e mutolu au, to nofo ni au ato maeke ia Iehova ke fakahao au.” He lima mo e hafa e tau he fakahala ne nakai galo e olioli ha Ella! Ne ako a ia ke fiafia ke he ha tuaga ni ne moua e ia. Fai mena nakai ne ako mai e koe he fakafifitakiaga hana?—Heperu 13:5.
12. Ko e heigoa ka ta mai e mafola he manamanatuaga ke he Kerisiano he tau tutuaga uka?
12 Ua fakahiku na moua e Ella taha mena fakaalofa pauaki kua kehe ati maeke ai a ia ke fehagai mo e tau paleko pihia. Hagaao ke he magahala he fakafiliaga ne moua e ia he tau mahina fakamua to iloa e ia e fakahalaaga, kua talahau e Ella: “Ne manatu e au e tau nifo haku ne gatiti, ti logona e au tuga e punua manu hopoate.” Pete ia, ne ha ha ia Ella e tua malolo ia Iehova. Ne ako e ia ke tua ki a Ia. (Tau Fakatai 3:5-7) Ti ko e fua, ne moli lahi e Atua ki a ia nakai tuga fakamua. Ne fakamaama e ia: “Ko e tau magaaho oti ne hu au ke he poko fakafili, ne logona e au e mafola kua hufia ia au. . . . Ko e lahi e matakutaku he tuaga, ko e hokulo lahi he mafola haku.” Ko Iehova e punaaga he mafola ia. Ne fakamaama he aposetolo ko Paulo: “Aua neke fakaatukehe a mutolu ke he taha mena taha; ka kia fakailoa atu ke he Atua e tau manako ha mutolu ke he tau mena oti kana ke he liogi, mo e ole, katoa mo e fakaaue. Ko e monuina foki mai he Atua kua mua ue atu ke he tau mena oti kua manamanatu ki ai, to leveki ai e tau loto ha mutolu, katoa mo e tau manatu ha mutolu kia Keriso Iesu.”—Filipi 4:6, 7.
13. Ko e heigoa kua fakamalolo a tautolu kaeke ke hoko e matematekelea ki a tautolu, to moua e tautolu e malolo ke fakauka?
13 Tali mai he fakatoka a Ella, ne fakatumau hana olioli pete ni e tuaga uka. Ne taute e ia e mena nei, nakai ni he malolo hana, ka ko e malolo ha Iehova ne foaki ki a ia. Mena taha foki ia ni ke he aposetolo ko Paulo nukua tohi: “Haia, to olioli lahi ai au, mo e hula ke he tau mena kua lolelole ai au, kia tumau ai e malolo a Keriso ki luga haku. . . . Ha ko e mena ka lolelole au, ti malolo ai au.”—2 Korinito 12:9, 10.
14. Fakamaama e puhala kua maeke he Kerisiano ke moua e onoonoaga mitaki he tau tuaga kamatamata mo e ko e heigoa e fua ka liga tupu mai ai.
14 Liga kehe e tau pehiaaga ne fehagai e koe he vaha nei mai ia lautolu nukua tutala a tautolu ki ai. Ka ko e ha pehiaaga ni, kua uka agaia ke fahia mai i ai. Ma e fakatai, liga ke tuhituhi lahi e takitaki gahua hau ke he hau a gahua—pete ni e mahomo atu ke he gahua he falu tagata gahua ne o he falu lotu kehe. Liga nakai maeke ia koe ke kumi taha gahua foki. Liga fakatumau fefe e koe e olioli hau? Manatu a Adolf mo e hana tau ekegahua, ne fakaako he moui he fale puipui a lautolu ke feaki e tau fua aoga. Ka taute e koe e laliaga moli ke fakamakona e manako he takitaki gahua hau—pihia mo ia kua “hepehepe”—to feaki e koe e tau fua faka-Kerisiano tuga e fakauka mo e fakamanavalahi. (1 Peteru 2:18) Lafi ki ai, to eke foki a koe mo tagata gahua kua uho lahi, ka fakatolomaki ki mua e tau magaaho ke moua e gahua mitaki he vaha i mua. Kia fakatutala la tautolu mogonei ke he falu puhala kua maeke ia tautolu ke fakatumau e olioli ha tautolu he fekafekauaga ha Iehova.
Takitaki Atu e Fakamukamuka ke he Olioli
15-17. Ko e heigoa ne iloa he taha hoa mau ke fakatotoka aki e tupetupe, pete ni to nakai utakehe katoatoa e tupu maiaga?
15 Tote lahi fakalata e fifiliaga hau ke he faga gahua tupe ne taute e koe po ke matakavi ka gahua ai a koe, ka e liga fai fahi foki he moui hau ka maeke ia koe ke fakagahuahua e pule. Manamanatu ke he mena nai ne tupu.
16 Ne uiina he hoa Kerisiano e motua ke he kaina ha laua ke taumafa ai. He afiafi ia, ne tala age he matakainaga tane mo e hoana hana nukua tupetupe lahi a laua he tau pehiaaga he moui. Pete ne ha ha ia laua e tau gahua nukua lata mo e tau malolo katoa ha laua, nakai maeke ia laua ke kumi falu gahua. Kua manamanatu a laua ko e fiha la e leva ke fakauka a laua ki ai.
17 He ole ma e hatakiaga, ne tali e motua, “Fakamukamuka.” Fefe? Ko e tane mo e hana hoana kua fakaaoga tolu e tula he tau aho oti he o atu mo e liliu mai he gahua. Ne iloa lahi he motua e hoa mau, ti lagomatai ke manamanatu ke hiki fakatata atu ke he matakavi gahua, ke maeke ia laua ke fakatote e magaaho ne fenoga atu mo e liliu mai he gahua he tau aho takitaha. Ko e vala magaaho ia ka moua, to fakaaoga ai ke leveki aki falu matagahua aoga—po ke moua taha okioki. Ka fofo he tau pehiaaga e olioli hau, ko e ha he kikite ko e moua nakai e koe e totokaaga he taute falu hikihikiaga?
18. Ko e aoga he ha ke manamanatu fakamitaki ato taute e tau fifiliaga?
18 Ko e taha puhala ke fakatote hifo e pehiaaga ke manamanatu fakamitaki ato taute e tau fifiliaga. Ma e fakatai, ne fifili taha Kerisiano ke talaga e fale. Ne fifili e ia e palana fale uka lahi, pete ne nakai la ta fale a ia tali mai he moui. Ne mailoga e ia mogonei na maeke ia ia ke kalo kehe mai he tau lekua nakai aoga ane mai “manamanatu a ia ke he hana tau puhala” to fifili e ia e palana he hana kaina. (Tau Fakatai 14:15) Ko e taha Kerisiano ne talia ke age fakakaitalofa taha tupe ke he matakainaga talitonu. Hagaao ke he maveheaga, ka nakai maeke he tagata kaitalofa ke liu totogi e tupe ole, ko e tagata ne lagomatai ka totogi ai. Magaaho fakamua, ne holo mitaki, ka e nakai leva ti kamata agataha e tagata kaitalofa ke to tua. Ne ita mo e poaki malolo e tagata ne age e tupe ke totogi age he tagata lagomatai e tupe katoa ne kaitalofa. Ne fakatupetupe lahi he mena ia e tagata lagomatai. Na kalo kehe mai nakai i ai ane manamanatu fakalahi fakamua a ia ke he tau fahi oti ato talia e ia ke lagomatai ke kaitalofa?—Tau Fakatai 17:18.
19. Ko e heigoa falu puhala kua maeke ke fakatote hifo e tupetupe ha tautolu he moui?
19 Ka lolelole a tautolu, kia nakai fakahiku kua maeke ia tautolu ke fakatote hifo e pehiaaga mo e liu moua e olioli ha tautolu he fakatote e magaaho ma e fakaako fakatagata he Tohi Tapu, gahua he fonua, mo e fakalataha ke he feleveiaaga. Ko e tau puhala aoga anei kua maeke ke moua e tautolu e agaga tapu ha Iehova, ko e fua he olioli. (Kalatia 5:22) Ko e tau gahua faka-Kerisiano kua hauhau tumau mo e nakai lolelole lahi. (Mataio 11:28-30) Liga mua atu e mategugu ha tautolu he gahua tupe po ke fakafiafia mai he tau gahua fakaagaga. He ako ke fano tuai ke mohe ka lagomatai a tautolu ke moua e okioki mitaki. Aoga lahi mahaki e fai okioki. Ko N. H. Knorr, ko e taha he Kau Fakatufono he Tau Fakamoli a Iehova ne fekafekau ato hoko hana mate, ne fa tala age ke he tau misionare: “Ka fakalolelole ki a mutolu, ko e mena fakamua ka taute ke okioki. To ofo a koe he mukamuka he mena vihi ka mole atu e mohe mitaki hau he po!”
20. (a) Fakakatoatoa falu puhala ke fakatumau e olioli ha tautolu. (e) Ko e heigoa e tau kakano kua maeke ia koe ke manamanatu he loto olioli? (Kikite e puha i luga.)
20 Kua uho e tau Kerisiano ha kua fekafekau ke he “Atua fiafia.” (1 Timoteo 1:11, NW) He kitia e tautolu, maeke ia tautolu ke fakatumau e olioli ha tautolu he magaaho foki ka auhia a tautolu he tau lekua mamahaki. Kia tuku tumau e tautolu e amaamanakiaga he Kautu i mua ha tautolu, hikihiki e onoonoaga ha tautolu ka lata, ti fakamukamuka tumau e tau momoui ha tautolu. Ko e ha tuaga ni kua moua e tautolu, to tali e tautolu ke he tau kupu he aposetolo ko Paulo: “Kia loto olioli tumau ke he Iki. To liu foki tala atu e au, Kia loto olioli!”—Filipi 4:4, NW.
Manamanatu Fakahokulo ke he Tau Huhu Nei:
• Kua lata he ha e tau Kerisiano ke fakamatila tumau e amaamanakiaga he Kautu?
• Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke fakatumau e olioli ha tautolu he tau tutuaga uka?
• Kua lata he ha ia tautolu ke lali ke fakamukamuka e tau momoui ha tautolu?
• Ko e heigoa falu vala nukua fakamukamuka he falu ha lautolu a tau momoui?
[Tau Huhu he Fakaakoaga]
[Puha/Tau Fakatino he lau 17]
Tau Kakano Lafi Mai ma e Olioli
Ma e tau Kerisiano, loga e tau kakano ha tautolu ke olioli. Manamanatu ke he tau mena na:
1. Iloa e tautolu a Iehova.
2. Kua ako e tautolu e kupu moli he Kupu he Atua.
3. Maeke e tau hala ha tautolu ke fakamagalo puhala he tua ha tautolu ke he poa ha Iesu.
4. Kua pule tuai e Kautu he Atua—to nakai leva ti hoko mai e lalolagi fou!
5. Ta mai e Iehova a tautolu ke he parataiso fakaagaga.
6. Olioli e tautolu e feoakiaga atihake faka-Kerisiano.
7. Moua e tautolu e kotofaaga ke taute e gahua fakamatala.
8. Momoui a tautolu, ti fai malolo a tautolu.
Fiha atu foki e kakano ma e olioli ka talahau e koe?
[Fakatino he lau 25]
Ko Paulo mo Sila ne olioli i loto foki he fale puipui
[Tau Fakatino he lau 26]
Hagaaki kia e onoonoaga hau ke he amaamanakiaga olioli he lalolagi fou he Atua?