Kwar Jela Ke?

Ijellokin wain, kain arkool rõt rar kõmõni ilo ien ko etto?

▪ Ekkã an walok nan kein “wain, [im] dren ekajur” jimor ilo Baibel eo. (Duteronomi 14:26; Luk 1:15) Nan in “dren ekajur” ejjab melelen rar kajerbal juõn kain mijjin ñõn karreoik dren kein kinke wãwen in ej kab jino walok ilo ebeben ko tokelik. Rar jab baj kõmõn wõt arkool jen leen wijki kein einwõt grep, dates, fig, apel, im pomgranet ak bareinwõt jen honey.

Ilo mol, nan in ‘dren kajur’ emaroñ bareinwõt jitõñlok ñõn biia. Nan eo ilo kajin Hibru me ej ukot nan in ‘dren kajur’ ej einwõt juõn nan ilo kajin Akkad me ej jitõñlok ñõn biia eo ekkã air irake ilo jikin eo etan Mesopotemia im ej kõmõn jen juõn kain ujoij einlok wõt wit etan barli. Drenin rak in ejjab lap arkool ie, bõtab elañe elap an juõn irake emaroñ karek. (Jabõn Kennan Ko 20:1) Joñok in imõn kõmõn biia ko rar kõmõni jen kle im pija in armij ro rar jiñaik air kõmõn biia, rej loi iloan lũpõn etto ko an dri Ijipt ro. Ilo Babilõn, iroij ro im armij ro retã jimor rekin irak biia aolep ran. Dri Pilistia ro rar mõnõnõ in irak ejja kain dren in wõt. Ilo aolepen Palestine, ro rej katak kin mour an armij in etto, rar lo nien dren ko me ettaltal jidrik mejeir bwe en bõprae jen an ro rej irake biia eo ilimi kilin barli ko me kar kõmõne biia eo jene.

Etke ilo ran ko an Paul, ear or jet ien ko ilo juõn yiõ me elukkun kauwatata ñõn ejerakrõk?

▪ Kinke ear nana kõto, jidrik wõt an kar wa eo dri jilik Paul ear uwe ie kabbe tolok iturin Esia Minor. Baibel eo ej ba bwe ke rar ber ilo juõn jikin ear jino ‘kauatata ñõn ejerakrõk, kinke ilo ien in emotlok Ran in Kellajrak eo.’ Paul ear jiroñ ro rar uwe ilo wa eo bwe air kajeoñ wõnmanlok wõt ilo ial eo air enaj kauwatata im ‘lab an wa eo jorrãn kab mweiuk ko ie, im enaj bareinwõt wor mij.’​—Jerb. 27:​4-​10, UBS.

“Ran in Kellajrak” eo ear walok ilo jemlokõnlok Jeptõmba ak jinoin Oktoba. Sailor ro an Rom rar jela bwe emõn ñõn ejerakrõk jen Mei 27 ñõn Jeptõmba 14. Elikin ien in ñõn Nobõmba 11, rar kile bwe ekauwatata ñõn ejerakrõk, im jen Nobõmba 11 ñõn Maaj 10 ejelok rej ejerakrõk kinke ejjab emõn lojit ñõn jerak. Un eo ej kinke enana lõñ einwõt ej alikar ilo nan ko an Paul tokelik ilo ien eo rar iion juõn lañ. (Jerb. 27:13-​44) Sailor ro rar iion lañ ko relap im bareinwõt abañ ko jet rebin ñe rej ejerakrõk. Ilo ran, kõro ko rar binej al im ilo boñ rar binej iju ko. An tab mejatoto im wũt ear bareinwõt kõmõn bwe en bin air lo man ak lo men ko rekauwatata.

[Pija ilo peij 25]

Joñok in Nien Biia ko an Dri Ijipt ro Kar Kõmõni jen Alal

[Etan eo Ej Kõmõn]

Erich Lessing/Art Resource, NY

[Pija ilo peij 25]

Waan Ekatak Mweiuk eo Waan Dri Rom (C) Yiõ ko 100-​200

[Etan eo Ej Kõmõn]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.