Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Diumvuija dia tshidi nyama wa luonji ne tshimanyinu tshiende

Diumvuija dia tshidi nyama wa luonji ne tshimanyinu tshiende

Diumvuija dia tshidi nyama wa luonji ne tshimanyinu tshiende

UTUKU munange kunaya manaya a dijandula nshinga mikole anyi? Bua kuenza nanku, udi wanji ukeba malu manene akuambuluisha bua kufika ku dijandula nshinga ya mushindu eu. Nzambi mmufile mu Dîyi diende difundisha ku nyuma malu manene atudi nawu dijinga bua kumanya diumvuija dia tshidi nomba wa 666 udi dîna anyi tshimanyinu tshia nyama wa luonji wa mu Buakabuluibua nshapita 13.

Mu tshiena-bualu etshi, netumone mishindu minene inayi ya kunana meji pa bualu ebu, anyi malu manene adi aleja diumvuija dia tshimanyinu tshia nyama wa luonji. Netumone (1) mushindu uvuabu misangu mikuabu basungula mêna adi mu Bible, (2) tshidi nyama wa luonji, (3) tshidi dikala dia 666 “nomba wa muntu” diumvuija, ne (4) diumvuija dia tshishiferi 6 ne tshidibu batshifundile tshiambulula njila isatu, tuambe ne: 600 kusangisha ne 60, kusangisha ne 6, anyi 666.​—Buakabuluibua 13:18.

Mêna a mu Bible ki mmêna mafila tshifilafila patupu to

Mêna a bungi a mu Bible atu ne diumvuija kampanda dia pa buadi, nangananga avua Nzambi mudifidile. Tshilejilu, bu muvua Abalama mua kulua nkambua wa bukua bisamba, Nzambi wakashintulula dîna dia nkambua eu kuluadi Abalahama, diumvuija ne: “Tatu wa musumba wa bantu.” (Genese 17:5) Nzambi wakambila Yosefe ne Mariya bua kuinyika muana uvua Mariya mua kulela dîna dia Yezu didi diumvuija ne: “Yehowa udi Lupandu.” (Matayo 1:21; Luka 1:31) Mu diumvuangana ne dîna didi ne diumvuija dia pa buadi edi, Yehowa mmuvuije lupandu luetu bualu bupepele ku butuangaji bua mudimu wa Yezu ne lufu luende lua mulambu.​—Yone 3:16.

Nunku, dîna dia mu bishiferi didi Nzambi mufile dia 666 didi ne bua kuikala dileja tshidi Nzambi umona bu ngikadilu idi isunguluja nyama wa luonji. Bua kumvua ngikadilu yende eyi, mbimpe tuetu kuanji kumanya tshidi nyama muine eu ne kukeba kumanya mudi malu ende.

Badi bela nyama eu patoke

Mukanda wa Danyele wa mu Bible udi umvuija malu a bungi pa bidi bitangila nyama mivule ya tshifuanyikijilu. Nshapita wa 7 udi ne diumvuija dijalame ditokesha bimpe dia ‘nyama minene inayi’: ntambue, ours, nkashama, ne nyama mukuate buôwa wa mênu manene a biamu. (Danyele 7:2-7) Danyele udi utuambila ne: nyama eyi idi yumvuija ‘bamfumu,’ anyi makalenge a tshididi adi apinganangana mu bukokeshi bua teritware mienza ne matunga a bungi.​—Danyele 7:17, 23.

Diksionere dikuabu didi dileja bua nyama wa mu Buakabuluibua 13:1, 2 ne: yeye “mmuvuale ngikadilu yonso ya nyama inayi ya mu tshikena-kumona tshia Danyele . . . Nunku, nyama wa kumpala eu [wa mu Buakabuluibua] udi uleja bukole busambakaja bua makokeshi onso a tshididi a pa buloba adi kaayi ku bukokeshi bua Nzambi.” (The Interpreter’s Dictionary of the Bible) Mêyi aa mbaajadike kudi Buakabuluibua 13:7 udi wamba nyama eu ne: ‘Bakamupesha bukokeshi pa mutu pa tshisamba tshionso, bantu bonso, muakulu wonso, ne ditunga dionso.’ *

Bua tshinyi Bible udi ubikila bukokeshi bua bantu bu nyama? Mbua malu, ki mmangi ki mmangi ngabidi. Bua kumpala mbua bienzedi bia bunyama bia diela mashi a bantu panshi bikadi mbulamatadi mienze bipite bungi munkatshi mua nkama ne nkama ya bidimu. Will Durant ne mukajende Ariel (bafundi ba mianda ya kale) bakafunda ne: “Mvita mbumue bua ku malu adi mashale enzeka pa tshibidilu mu mianda ya bantu, kabidi ki mmikepele nansha mudi dishidimuka ne demokrasi bipete muaba munene mu bantu to.” Nunku ‘bantu badi ne bumfumu mbakengeshe bantu nabu’ bulelela! (Muambi 8:9, Mukanda wa Mvidi Mukulu [Mishonyi, MMV]) Bualu buibidi mbua se: ‘Dragon [Satana] wakapesha [nyama wa luonji] bukole buende, ne nkuasa wende wa butumbi, ne bukokeshi bunene.’ (Buakabuluibua 12:9; 13:2) Nunku, bukokeshi bua bantu ntshintu tshifumba kudi Diabolo, tshikale ne bikadilu bia luonji bia bunyama anu bu bia dragon.​—Yone 8:44; Efeso 6:12.

Kadi abi kabiena biumvuija ne: muntu yonso udi mukokeshi mmuangata ku mudimu kudi Satana buludiludi to. Bualu si mbulamatadi ya bantu idi mu mushindu kampanda ikuata mudimu bu “muena mudimu wa Nzambi,” ibueja bulongame mu bantu bavua mua kuikala mu tshimbondambonda bu yoyo kayiyiku. Kabidi bamfumu bakuabu mbenze bua kuikale dinemekibua dia manême a bumuntu a nshindamenu, too ne bunême bua kuikala muena tshitendelelu tshilelela: bualu budi Satana kayi musue nansha kakese. (Lomo 13:3, 4; Ezela 7:11-27; Bienzedi 13:7) Nansha nanku, anu bua buenzeji bua Diabolo, muntu nansha umue anyi ndongoluelu kampanda wa bantu katu muanji kukokesha bua kupetesha bantu ditalala dia kashidi ne nsombelu muimpe to. *​—Yone 12:31.

“Nomba wa buntu”

Bualu bunene buisatu budi buambuluisha bua kupeta diumvuija dia 666 mbua mudi nomba eu muikale “nomba wa muntu,” anyi anu mudi Bible mukuabu wamba: “Nomba wa buntu.” (The Amplified Bible) Ka-tshiambilu aka kakena mua kufunkuna muntu kampanda musunguluke to, bualu Satana ke udi ne bukokeshi pa nyama eu, ki mmuntu yonso patupu wa munyinyi ne mashi eu to. (Luka 4:5, 6; 1 Yone 5:19; Buakabuluibua 13:2, 18) Kadi dikala dia nyama eu ne “nomba wa buntu,” anyi tshimanyinu tshia buntu, didi dileja se: udi tshintu tshia buntu, ki ntshia nyuma anyi bademon nansha, nunku udi ne amue malu a buntu menemene. Mbu mudi malu kayi? Bible udi wandamuna wamba ne: ‘[Bantu] bonso bakenza malu mabi, ne badi bapanga kupeta butumbi kudi Nzambi.’ (Lomo 3:23) Nunku dikala dia nyama eu ne “nomba wa buntu” didi dileja ne: mbulamatadi idi ne bulema bua buntu budi buleja mudiyi ne mpekatu ne dipanga bupuangane.

Malu akadi menzekenzeke adi ajadika bualu ebu. Henry Kissinger (uvua kale Sekretere wa mbulamatadi wa ditunga dia États-Unis) wakamba ne: “Nshidimukilu kayi yonso ukavuaku mmufike pende ndekelu wa bionso anu ku ndekelu wende. Mianda ya kale mmishale anu ya malu a bavua benze bukole buabu buonso kadi bapangile, a bavua bipatshile bintu kampanda kadi kabayi babikumbaje to . . . Nunku yonso udi mufundi wa malu a kale udi ne bua kushala mujadike mudi njiwu kayiyi mua kuepukibua.” Mêyi a Kissinger a muoyo mujima aa adi ajadika bulelela bua nshidamenu bua mu Bible ebu: “Muntu kena mfumu wa njila udiye ulonda, muntu wendenda ewu kena ne bukole bua kuludika makasa ende.”​—Yelemiya 10:23, MMM.

Mpindieu utukadi bamanye tshidi nyama wa luonji eu ne bumvue mushindu udi Nzambi umumona, tudi ne mushindu wa kukonkonona tshitupa tshia ndekelu tshia nshinga wetu udi mukole kujandula au: tshishiferi 6, ne tshidibu batshifundile tshiambulula njila isatu, tuambe ne: 666, anyi 600 kusangisha ne 60 kusangisha ne 6.

Tshishiferi 6 ntshiambulula njila isatu: bua tshinyi?

Mu Bible, bishiferi bikuabu bidi bifuanyikijilu bidi ne diumvuija kampanda. Tshilejilu, muanda mutekete utu misangu mivule tshifuanyikijilu tshia tshintu tshidi tshikumbanangane tshishiki, anyi tshipuangane ku mêsu kua Nzambi. Tshilejilu, lumingu lujima luakafuka Nzambi bintu luvua lua ‘matuku’ muanda mutekete, anyi ntanta mule wa bikondo uvua Nzambi mukumbaje tshishiki dijinga diende dia kufuka divua ditangila buloba. (Genese 1:3–2:3) ‘Mêyi’ a Nzambi adi bu tshiamu tshia argent tshidibu ‘bafule misangu muanda mutekete,’ mmumue ne: tshilengeja tshishale tshipuangane tshishiki. (Musambu 12:6; Nsumuinu 30:5, 6) Bavua bambile Namana uvua muena nsudi bua kudina mu mâyi a musulu wa Yadene misangu muanda mutekete, yeye kuenza nanku mubidi wende kuakananganawu wonso tshishiki.​—2 Bakelenge 5:10, 14.

Mu isambombo mmupangike anu umue bua kukumbaja muanda mutekete. Nunku isambombo kayena tshifuanyikijilu tshikumbane tshia tshintu tshidi katshiyi tshipuangane anyi tshidi ne bulema kampanda ku mêsu kua Nzambi anyi? Mmuomu menemene! (1 Kulondolola 20:6, 7) Kabidi, diambulula isambombo njila isatu (nansha 666) didi dishindika bikole menemene dipanga bupuangane dia bungi. Tshidi tshijadika mudi ngumvuilu eu mujalame ntshia ne: nomba 666 udi “nomba wa buntu” anu mutukadi bamane kumona. Nunku, malu menza kudi nyama wa luonji, ne “nomba [wende] wa buntu,” ne nomba muine wa 666, bionso ebi bidi bifikisha anu ku nkomenu umuepele kayi wa ku mpukapuka: udi muena mapanga kabidi mupangile bualu kumpala kua Yehowa.

Tshimfuanyi tshia dipanga kukumbana dia nyama wa luonji tshidi tshituvuluija tshiakambabu bua Beleshasâ Mukalenge wa Babulona wa kale. Yehowa wakambila mukalenge au mukana mua Danyele ne: ‘[Bakukupima] mu tshiamu tshia [kupima] natshi bujitu, bakukusangana kuyi mukumbane.’ Anu butuku abu kushipabu Beleshasâ, bukalenge bua Babulona bua bukole buvua bukokesha matunga a bungi kukulukabu. (Danyele 5:27, 30) Bia muomumue, dilumbuluisha dia Nzambi dia nyama muena tshididi eu pamue ne badi ne tshimanyinu tshiende ntshimanyinu tshia kabutu ka nyama eu ne bena diende bonso. Kadi apa, Nzambi kakushimbula anu tshididi tshia mbulamatadi kampanda umuepele to, neajimije tushadile tuonso tua bukokeshi bua bana ba bantu. (Danyele 2:44; Buakabuluibua 19:19, 20) Nanku au kabienaku ne mushinga bua tuetu kuepuka dipeta dia tshimanyinu tshia lufu tshia nyama eu anyi?

Tshidi tshimanyinu tshiumvuija

Diakamue panyima pa diakula bualu bua nomba wa 666, mukanda wa Buakabuluibua udi utela bualu bua bantu 144 000 badi balonda Muan’a mukoko Yezu Kristo badi ne dîna diende ne dîna dia Tatuende Yehowa mafunda pa mpala yabu. Mêna aa adi aleja mudi badi nawu bikale bantu ba Yehowa ne ba Muanende, bobu bena mukenji udi bantu aba benda bamanyisha ne disanka dionso. Bia muomumue, bantu badi ne tshimanyinu tshia nyama wa luonji badi bamanyisha pabu mudibu bapika ba nyama eu. Nunku, tshimanyinu etshi nansha tshikale ku diboko dia balume anyi mu mpala, mu ngakuilu mufuanyikija, tshidi tshileja mudi udi natshi muikale utendelela malongolodi a tshididi a panu adi mafuane nyama mu mushindu udiye uakuatshila mudimu. Badi ne tshimanyinu badi bapesha “Kaisa” bintu bivua ne bua kuikala bia Nzambi. (Luka 20:25; Buakabuluibua 13:4, 8; 14:1) Mmushindu kayi udibu benza nanku? Mpadibu bapesha mbulamatadi ya tshididi, bimanyinu biayi, ne biluilu biayi bia masalayi butumbi bu bua Nzambi, bashala batekemene kudibi bua kupeta lupandu. Kuabu kutendelela kua Nzambi mulelela kudi anu kua ku mishiku.

Kadi Bible yeye udi utulomba ne: ‘Kanueyemenyi baminyampala, anyi muana wa muntu, unudi kanuyi mua kusangana dikuatshisha kudiye. Mupuya wende udi upatuka, udi upingana kabidi ku dimfuenkenya diende; mu dituku dine adi malu akadiye upangadija adi ajimina.’ (Misambu 146:3, 4) Badi balonda mubelu wa meji eu kabena bamona bu bualu bua dikema padi mbulamatadi ipangila mua kukumbaja malu adiyi ilaya anyi padi butumbi bua bamfumu badi ne bukole bua kukokesha bantu bututuka nansha.​—Nsumuinu 1:33.

Abi kabiena biumvuija ne: bena Kristo balelela mbashale bavunge maboko kabayi benza tshintu bua nsombelu wa bukua-bantu to. Kadi badi bamanyisha bantu bonso mbulamatadi walua kujikija ntatu ya bantu yonso: Bukalenge bua Nzambi budibu baleja mpala wabu.​—Matayo 24:14.

Bukalenge bua Nzambi ke ditekemena dimuepele bua bukua-bantu

Pavua Yezu pa buloba, wakavuija Bukalenge bua Nzambi tshiena-bualu tshinene tshia diyisha diende. (Luka 4:43) Mu disambila diende dia tshilejilu dibikila ne: n’Disambila dia Tatu wetu, Yezu wakalongesha bayidi bende bua kulombabu bua Bukalenge abu kulua ne bua disua dia Nzambi kuenzekadi pa buloba apa. (Matayo 6:9, 10) Bukalenge ebu mbulamatadi wakokesha buloba bujima kumbukila mu tshimenga tshiende tshikulu mu diulu, kadi ki mpa buloba to. Ke pakabubikila Yezu ne: ‘Bukalenge bua mu diulu.’​—Matayo 11:12.

Nnganyi mukuabu udi muakanyine menemene kuikala Mukalenge wa Bukalenge ebu kupita Yezu Kristo uvua mufuile bantu bende bavuaye ne bua kulua kukokesha? (Yeshaya 9:6, 7; Yone 3:16) Mu katupa kîpi emu, Mukokeshi mupuangane ukadi mpindieu muntu wa mu nyuma eu neele nyama wa luonji, bakalenge bende ne biluilu biende mu ‘dijiba dia kapia kadi katema ne soufre’ didi diumvuija dibutuka dia kashidi ne tshiendelele. Kadi kabiakujikila apu to. Yezu neabutule kabidi Satana, bualu budi muntu nansha umue kayi mua kuenza to.​—Buakabuluibua 11:15; 19:16, 19-21; 20:2, 10.

Bukalenge bua Nzambi nebutuadile bena butumike bonso badibu bukokesha ditalala. (Misambu 37:11, 29; 46:8, 9) Nansha tunyinganyinga, bisama, ne lufu kabiakuikalaku kabidi to. Adi nditekemena dilenga dia dikema bua badi bashale kabayi ne tshimanyinu tshia nyama wa luonji, ki mmuomu anyi?​—Buakabuluibua 21:3, 4.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 9 Bua kumanya diumvuija dia mvese eyi mu tunungu tuayi tuonso, bala nshapita wa 28 wa mukanda wa Buakabuluibua​—Nkomenu wabu munene ukadi pabuipi!, mupatula kudi Bantemu ba Yehowa.

^ tshik. 11 Nansha mudi bena Kristo balelela bajadike ne: bukokeshi bua bantu butu misangu mivule ne malu a bunyama, badi bakokela “bakokeshi badi ku mutu” ba mbulamatadi anu mudi Bible ubambila. (Lomo 13:1) Kadi padi bakokeshi aba babenzeja bua kuenza malu adi abengangana ne mukenji wa Nzambi, badi ‘batumikila mêyi a Nzambi kumpala kua mêyi a bantu.’​—Bienzedi 5:29.

[Kazubu mu dibeji 5]

Malu manene a mua kujingulula tshidi nomba wa 666

1. Mêna a bungi a mu Bible atu anu aleja bualu kampanda pa ngikadilu anyi nsombelu wa benawu, bu mudi dia Abalahama, dia Yezu, ne a bakuabu ba bungi. Bia muomumue, dîna dia mu bishiferi dia nyama wa luonji didi dileja tshidi ngikadilu yende.

2. Nyama mishilangane idibu batele mu mukanda wa Danyele mu Bible idi ileja makalenge anyi makokeshi a bantu (a bumfumu bunene) adi apinganangana. Nyama wa mibidi ya bungi eu udibu batele mu Buakabuluibua 13:1, 2 udi uleja bulongolodi bua buloba bujima bua malu a tshididi bulombola kudi Satana udi ubupesha bukole.

3. Dikala dia nyama eu ne “nomba wa muntu” anyi “nomba wa buntu” didi dileja ne: ntshintu tshia buntu, ki ntshia bademon nansha. Nunku, didi dileja mapanga a buntu adi afumina ku mpekatu ne ku dipanga bupuangana.

4. Bu mudi isambombo mipange kukumbanangana ne muanda mutekete udi mu Bible uleja dikumbana tshishiki anyi bupuangane, ku mêsu kua Nzambi idi ileja dipanga bupuangane. Tshimanyinu tshia 666 tshidi tshishindika dipanga kukumbana edi paditshi tshiambulula isambombo misangu isatu.

[Bimfuanyi mu dibeji 6]

Bukokeshi bua bantu mbudileje mudibu bupangile anu bu mudi nomba wa 666 uleja

[Mêyi a dianyisha]

Muana muletele ne nzala: UNITED NATIONS/​Photo by F. GRIFFING

[Bimfuanyi mu dibeji 7]

Yezu Kristo neateke bukokeshi bupuangane pa buloba