1, 2. Jehova atũũmagĩrĩria atĩa magerio-inĩ maitũ, na Kiugo gĩake gĩtũheaga ũũma ũrĩkũ?

MŨRŨ WA ITHE WITŨ ũmwe mwĩthĩ ũtarĩ thĩinĩ wa kĩhiko, ũrĩa tũgwĩta Eduardo, nĩ aarĩrĩirie maũndũ marĩa maamũtangaga na mũthuri wa kĩũngano mũkũrũ na ũhikanĩtie wĩtagwo Stephen. Eduardo aakoretwo agĩciria rĩandĩko rĩa 1 Akorintho 7:28 rĩrĩa riugaga: “Arĩa marĩingĩraga thĩinĩ wa kĩhiko nĩ marĩonaga thĩna mũtũũrĩre-inĩ wao.” Oririe, “‘Thĩna’ ũcio nĩ ũrĩkũ na ingĩhiũrania naguo atĩa ingĩhikania?” Mbere ya Stephen gũcokia kĩũria kĩu, eerire Eduardo ecirie ũndũ ũngĩ Mũtũmwo Paulo aandĩkire, atĩ Jehova nĩ “Ngai ũrĩa ũmagĩrĩria andũ maũndũ-inĩ mothe, [na] nĩwe ũtũũmagĩrĩria magerio-inĩ [“mathĩna-inĩ,” kohoro ka magũrũ-inĩ] maitũ mothe.”—2 Kor. 1:3, 4.

² Hatarĩ nganja Jehova nĩ Ithe witũ ũrĩ wendo na nĩ atũũmagĩrĩria rĩrĩa tũragerera moritũ. No ũkorũo waneyonera ũrĩa Ngai anagũteithia na agakũhe ũtongoria, kaingĩ akĩhũthĩra Kiugo gĩake. No tũkorũo na ma atĩ atwendagĩra maũndũ mega o ta ũrĩa eendagĩra ndungata ciake mahinda-inĩ ma tene.—Thoma Jeremia 29:11, 12.

3. Nĩ ciũria irĩkũ tũkwarĩrĩria?

 ³ No tũhote kũhiũrania na mathĩna maitũ na njĩra njega makĩria tũngĩmenya kĩhumo kĩamo. Na ũguo noguo kũrĩ harĩ moritũ marĩa makoragwo kĩhiko-inĩ na thĩinĩ wa ũtũũro wa famĩlĩ. Gũkĩrĩ ũguo-rĩ, nĩ maũndũ marĩkũ mamwe mangĩrehe “thĩna mũtũũrĩre-inĩ” ta ũrĩa Paulo aagwetire? Nĩ ngerekano irĩkũ cia mahinda ma Bibilia na cia mahinda maitũ ingĩtũũmĩrĩria rĩrĩa tũrabatara kũũmĩrĩrio? Kũmenya ngerekano icio no gũtũteithie kũũmĩrĩria.

4, 5. Nĩ maũndũ marĩkũ mamwe marehaga “thĩna mũtũũrĩre-inĩ”?

⁴ Ngai oigire ũũ kĩambĩrĩria-inĩ kĩa ũtũũro wa andũ: “Mũndũ mũrũme nĩatigane na ithe na nyina, magwatane na mũka, nao erĩ matuĩke mwĩrĩ ũmwe.” (Kĩam. 2:24) Jehova oigire ũguo rĩrĩa ohithanirie kĩhiko kĩa mbere. No tondũ tũtirĩ akinyanĩru, kũhikania na kwambĩrĩria mũciĩ mwerũ no gũtũme kũgĩe na mathĩna thĩinĩ wa famĩlĩ. (Rom. 3:23) Mũtumia aingĩraga rungu rwa ũnene wa mũthuri wake akoima rungu rwa aciari ake. Ngai aheete mũthuri itemi rĩa gũkorũo arĩ mũtwe wa mũtumia wake. (1 Kor. 11:3) Athuri na atumia amwe arĩa erũ kĩhiko-inĩ nĩ maritũhagĩrũo nĩ ũndũ ũcio. Kũringana na Kiugo kĩa Ngai, mũtumia agĩrĩirũo nĩ gwĩtĩkĩra atĩ arĩtongoragio nĩ mũthuri wake handũ ha aciari ake. Kũhiũrania na andũ a famĩlĩ ya mũthuri kana ya mũtumia no gũkorũo kũrĩ kũritũ na kũrehe thĩna harĩ andũ erũ kĩhiko-inĩ.

⁵ Moritũ mangĩ nĩ moimagĩra rĩrĩa mũtumia amenyithia mũthuri wake atĩ nĩ marerĩgĩrĩra kaana. O na gũtuĩka mũthuri na mũtumia nĩ makoragwo na gĩkeno makĩĩrĩgĩrĩra mwana, no makoragwo na mĩtangĩko magĩciria ũhoro wa mathĩna ma mwĩrĩ marĩa mangiumĩra hĩndĩ ĩrĩa mũtumia arĩ mũritũ kana thutha wa kũgĩa mwana. Ningĩ no megwĩciria ũhoro wa mabataro ma kĩĩmbeca ma ihinda rĩu na thutha ũcio. Mogarũrũku mangĩ maingĩ nĩ mabataranagia rĩrĩa mwana aciarũo. Mũtumia ũcio rĩu no aroragie meciria make hamwe na mahinda make harĩ kũrũmbũiya mwana wake. Athuri aingĩ nĩ maiguaga matiganĩirio tondũ rĩu mũtumia akoragwo akĩhũthĩra mahinda maingĩ mawĩra-inĩ ma kũrũmbũiya mwana wao. Naguo wĩra wa mũthuri nĩ wongererekaga tondũ rĩu nĩ hagĩa na mũndũ ũngĩ wa famĩlĩ ũrabatara kũrũmbũiyo na kũhingĩrio mabataro make.

6-8. Merirĩria ma kũgĩa ciana mangĩaga kũhingio mangĩrehe mĩtangĩko na njĩra ĩrĩkũ?

⁶ Andũ amwe mahikanĩtie nĩ macemanagia na thĩna wa mũthemba ũngĩ. Nĩ mendaga mũno kũgĩa ciana no makaga. Mũtumia angĩaga kuoha nda no aigue arĩ na ruo rũingĩ mũno rwa ngoro. O na gũtuĩka kũingĩra kĩhiko-inĩ kana kũgĩa ciana gũtitũmaga mũndũ age gũtangĩka, kwĩrirĩria mũno kũgĩa ciana na merirĩria macio makaga kũhingio, o nakuo gũkoragwo kũrĩ “thĩna mũtũũrĩre-inĩ.” (Thim. 13:12) Mahinda-inĩ ma Bibilia, kwaga kũgĩa ciana kuonagwo kũrĩ ũndũ wa gũconorithia. Rakeli, mũtumia wa Jakubu, nĩ onanirie ruo rũrĩa aaiguaga nĩ ũndũ wa kuona atĩ mwarĩ wa nyina nĩ aagĩaga ciana. (Kĩam. 30:1, 2) Amishonarĩ arĩa matungataga kũndũ kũrĩ ũndũire wa andũ kũgĩa famĩlĩ nene, nĩ moragio kaingĩ kĩrĩa gĩtũmaga makorũo matagĩte ciana. O na mangĩtaarĩria na njĩra njega atĩa na ya ũũgĩ, no merũo ũũ: “Mũtikamake nĩ tũkũmũhoera!”

⁷ Ningĩ no wĩcirie ũhoro wa mwarĩ wa Ithe witũ kuuma bũrũri wa Ngeretha ũrĩa weendaga mũno kũgĩa mwana no matanya make makaga gũkinyanĩra. Agĩcoka agĩkinyia ihinda rĩa gũtua maciara kwoguo ndangĩerĩgĩrĩire kũgĩa mwana rĩngĩ. Oigire atĩ aiguire ũũru mũno tondũ nĩ aamenyire atĩ merirĩria make matingĩahingire mũtabarĩre-inĩ ũyũ wa maũndũ. Marĩ na mũthuri wake maatuire itua rĩa kũgũra mwana marere.  O na kũrĩ ũguo, oigire ũũ: “No ndathire na mbere gũkorũo na kĩeha kwa ihinda. Nĩ ndamenyaga atĩ kũgũra mwana gũtingĩringithanio na gwĩciarĩra mwana wakwa.”

⁸ Bibilia nĩ ĩgwetete ũhoro wa mũtumia Mũkristiano kũgitĩrũo “kũgerera kũgĩa ciana.” (1 Tim. 2:15) No ũguo ti kuuga atĩ gũciara kana gũkorũo na ciana nĩ gũgatũma mũndũ agĩe muoyo wa tene na tene. No nĩ kuuga atĩ mũtumia arĩ na ciana cia kũrũmbũiya, hamwe na mawĩra mangĩ ma gũtungata mũciĩ no age kũhũthĩra mahinda make kwaria ndeto ciene na kwĩingĩrania na maũndũ ma andũ arĩa angĩ. (1 Tim. 5:13) O na kũrĩ ũguo, no arĩcemania na mathĩna mahutanĩtie na kĩhiko na ũtũũro wa famĩlĩ.

9. Gũkuĩrũo nĩ ũrĩa mũhikanĩtie nake nĩ igerio rĩa mwanya na njĩra ĩrĩkũ?

⁹ Tũkĩarĩrĩria mathĩna marĩa makoragwo thĩinĩ wa kĩhiko, nĩ harĩ thĩna ũmwe mũndũ atangĩhiũha gwĩciria. Thĩna ũcio nĩ gũkuĩrũo nĩ mũndũ ũrĩa wendete. Igerio rĩmwe rĩa mwanya andũ aingĩ macemanĩtie narĩo nĩ gũkuĩrũo nĩ mũndũ ũrĩa mahikanĩtie nake. Kwahoteka ũrĩa watigwo ndarĩ eciria atĩ no acemanie na igerio ta rĩu mũtabarĩre-inĩ ũyũ wa maũndũ. Akristiano nĩ makoragwo na wĩtĩkio mũrũmu harĩ kĩĩranĩro kĩa Jesu gĩa kũriũkania. (Joh. 5:28, 29) Kĩĩrĩgĩrĩro kĩu gĩteithagia ũrĩa watigwo na njĩra ĩrĩkũ? Nĩ kĩmũũmagĩrĩria na gĩkĩro kĩna. Ĩyo nĩ njĩra ĩngĩ Ithe witũ ũtwendete ahũthagĩra kũgerera Kiugo gĩake, kũũmĩrĩria na gũteithia arĩa marĩ na mathĩna. Rekei rĩu twarĩrĩrie ũrĩa ndungata imwe cia Ngai cianaigua na ikagunĩka kuumana na ũrĩa Jehova omanagĩrĩria.

10. Nĩ kĩĩ gĩateithirie Hana atige gũtangĩka nĩ ũndũ wa thĩna ũrĩa aarĩ naguo? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.)

¹⁰ Mũtumia wa Elikana, ũrĩa eendete, wetagwo Hana, nĩ aacemanirie na igerio. Ndaagĩaga ciana no mũtumia ũcio ũngĩ wa Elikana, Penina, nĩ aagĩaga ciana. (Thoma 1 Samueli 1:4-7.) Hana aanyũrũragio nĩ Penina “mwaka o mwaka.” Ũndũ ũcio nĩ warehagĩra Hana ruo rũnene rwa ngoro na mĩtangĩko. Eethire ũteithio na njĩra ya kwaria ũndũ ũcio na Jehova mahoya-inĩ. Ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ nĩ “arũmanĩrĩirie kũhoya arĩ mbere ya Jehova.” Hihi nĩ eerĩgagĩrĩra Jehova amũcokerie ithaithana rĩake? No mũhaka akorũo nĩguo eerĩgagĩrĩra. Gũkorũo nĩguo kana tiguo, “ndaigana gũcoka gũtuka gĩthiithi.” (1 Sam. 1:12, 17, 18) Nĩ eetĩkĩtie atĩ Jehova nĩ angĩamũninĩire thĩna wake wa kwaga kũgĩa ciana kana amũhingĩrie ihoya rĩake na njĩra ĩngĩ.

11. Nĩ na njĩra ĩrĩkũ mahoya mangĩtũũmĩrĩria?

¹¹ Magerio na mathĩna no megũthiĩ na mbere ihinda rĩrĩa rĩothe tũtarĩ akinyanĩru na tũrĩ thĩinĩ wa mũtabarĩre ũyũ ũratongorio nĩ Shaitani. (1 Joh. 5:19) No nĩ ũndũ mwega mũno kũmenya atĩ Jehova nĩ “Ngai ũrĩa ũmagĩrĩria andũ maũndũ-inĩ mothe.” Njĩra ĩmwe tũngĩona ũteithio wa kũhiũrania na magerio na mathĩna marĩa tũracemania namo nĩ kũgerera mahoya. Hana aaitũrũrĩire Jehova ngoro yake. O na ithuĩ rĩrĩa tũracemania na mathĩna nĩ twagĩrĩirũo nĩ gwĩka makĩria ma kũgwetera Jehova ũrĩa tũraigua. Twagĩrĩirũo nĩ kũmũthaitha, tũmũmenyithie ũrĩa tũraigua na njĩra ya kũhoya mũno kuuma ngoro.—Afil. 4:6, 7.

12. Nĩ kĩĩ gĩateithirie Anna mũtumia wa ndigwa gũkorũo na gĩkeno?

¹² O na angĩkorũo tũraigua atĩ harĩ kĩndũ twagĩte ũtũũro-inĩ witũ, nĩ ũndũ wa kwaga mwana kana gũkuĩrũo nĩ mũndũ twendete, no tũũmĩrĩrio. Matukũ-inĩ ma Jesu, Anna mũtumia mũnabii, aakuĩrĩirũo nĩ mũthuri wake thutha wa gũkorũo maikaranĩtie mĩaka mũgwanja tu kuuma mahikania. Bibilia ndĩgwetaga atĩ nĩ maarĩ na ciana. Nĩ ũndũ ũrĩkũ Anna aatũire eekaga nginya arĩ na  mĩaka 84? Rĩandĩko rĩa Luka 2:37 riugaga: “Ndaagaga thĩinĩ wa hekarũ, akarutaga ũtungata mũtheru mũthenya na ũtukũ, akĩĩhingaga na akĩhoyaga.” Anna nĩ aiguaga omĩrĩirio na agakorũo na gĩkeno nĩ ũndũ wa gũthathaiya Jehova.

13. Heana ngerekano ĩronania ũrĩa arata a ma mangĩũmanĩrĩria o na rĩrĩa andũ a famĩlĩ maga gwĩka ũguo.

¹³ Rĩrĩa twanyitanĩra na aarĩ na ariũ a Ithe witũ, nĩ tũgĩaga arata a ma na tũgakorũo na arata a hakuhĩ. (Thim. 18:24) Mwarĩ wa Ithe witũ wĩtagwo Paula nĩ aririkanaga ũrĩa aaiguire ihooru arĩ na mĩaka ĩtano rĩrĩa nyina aatiganire na ũhoro wa ma. Ndwarĩ ũndũ mũhũthũ gũtooria igerio rĩu. No nĩ eekĩrirũo ngoro mũno rĩrĩa painia ũmwe wĩtagwo Ann kĩũngano-inĩ kĩao aathondekire ũrata nake nĩguo amũteithĩrĩrie maũndũ-inĩ ma kĩĩroho. Paula ataaragĩria ũũ: “O na gũtuĩka tũtietainwo na Ann, nĩ ndateithĩkire mũno nĩ ũndũ wake kũndeithĩrĩria arĩ na wendo. Ũndũ ũcio nĩ wandeithirie gũthiĩ na mbere gũtungatĩra Jehova.” O na rĩu Paula no atungatagĩra Jehova arĩ mwĩhokeku. Ningĩ nĩ akoragwo na gĩkeno nĩ ũndũ wa gũtungata rĩngĩ hamwe na nyina kĩũngano-inĩ kĩao. Ann o nake akoragwo na gĩkeno tondũ akoretwo arĩ ta nyina wa kĩĩroho harĩ Paula.

14. Nĩ irathimo irĩkũ arĩa momagĩrĩria arĩa angĩ mangĩona?

¹⁴ Ũndũ mwega nĩ atĩ rĩrĩa tuonania wendo kwerekera andũ arĩa angĩ, o na ithuĩ no tũteithĩke twage gwĩciria mũno ũhoro wa mathĩna mamwe marĩa tũrĩ namo. Aarĩ a  Ithe witũ, arĩa mahikĩte kana arĩa matahikĩte, nĩ moĩ atĩ kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega marĩ arutithania wĩra hamwe na Ngai nĩ kũmarehagĩra gĩkeno kĩnene. Muoroto wao nĩ gũtĩithia Ngai na njĩra ya gwĩka wendi wake. Amwe o na monaga gũthiĩ ũtungata arĩ ta ndawa harĩ o. Hatarĩ nganja, ithuothe nĩ tũteithagĩrĩria harĩ gũthondeka ũrata mũrũmu thĩinĩ wa kĩũngano rĩrĩa twarũmbũiya andũ arĩa angĩ, arĩa marĩ gĩcigo-inĩ kĩrĩa tũhunjagia kana marĩ thĩinĩ wa kĩũngano. (Afil. 2:4) Mũtũmwo Paulo aarĩ kĩonereria kĩega. Aarũmbũyagia arĩa maarĩ kĩũngano-inĩ gĩa Thesalonike ta ũrĩa “mũtumia ũrongithia” arũmbũyagia twana twake, na ningĩ aarĩ ta ithe wao wa kĩĩroho.—Thoma 1 Athesalonike 2:7, 11, 12.

15. Nĩa maheetwo wĩra wa kũruta ciana ũhoro wa ma?

¹⁵ Kũũmĩrĩria na gũteithia andũ a famĩlĩ nĩ kũbataraga kũrorũo na njĩra njega. Rĩmwe arĩa mataikarĩte ithondeka-inĩ mũno nĩ moragia ahunjia agimaru kĩĩroho mamateithie kũruta ciana ciao ũhoro wa ma na nginya kwĩruta Bibilia na ciana icio. Kũringana na Maandĩko, wĩra wa kũruta na kũmenyeria ciana ũheetwo aciari. (Thim. 23:22; Ef. 6:1-4) Rĩmwe ũteithio kuuma kũrĩ andũ angĩ nĩ ũbataranagia na nĩ ũkenagĩrũo mũno. No ũguo ti kuuga aciari matiganĩrie wĩra wao. Kwaranagĩria kaingĩ thĩinĩ wa famĩlĩ nĩ ũndũ wa bata mũno.

16. Nĩ ũndũ ũrĩkũ wagĩrĩire kũririkanwo rĩrĩa ciana irateithio?

¹⁶ Mũciari angĩũria mũndũ ũngĩ erute Bibilia na ciana ciake, ũcio ũreruta Bibilia nacio ndagĩrĩirũo nĩ kũgeria kuoya itemi rĩa mũciari. Nĩ gũkoretwo mahinda Mũira wa Jehova orĩtio erute Bibilia na ciana cia aciari matendaga kwĩruta ũhoro wa ma. Mũhunjia ũcio agĩrĩirũo kũririkana atĩ agĩteithia ciana icio na njĩra ya kĩĩroho, ndatuĩkaga mũciari wacio. Na makĩĩruta, nĩ ũndũ wa ũũgĩ merutĩre mũciĩ rĩrĩa aciari a ciana icio marĩ kuo, kana mũhunjia ũngĩ mũgimaru kĩĩroho arĩ ho, kana merutĩre handũ harĩa hangĩagĩrĩra ha mũingĩ. Na njĩra ĩyo, gũtirĩ mũndũ ũngĩkorũo na mũthingi wa gwĩciria ũrĩa gũtarĩ. No kwĩrĩgĩrĩrũo atĩ thutha wa ihinda, aciari nĩ marĩhingia wĩra ũrĩa maheetwo nĩ Ngai wa kũrũmbũiya mabataro ma kĩĩroho ma ciana ciao.

17. Ciana ingĩũmĩrĩria arĩa angĩ na njĩra irĩkũ?

¹⁷ Andũ ethĩ arĩa merutaga kwenda Ngai ũrĩa wa ma na kũrũmĩrĩra ũtaaro wake no momĩrĩrie arĩa angĩ thĩinĩ wa famĩlĩ. No meke ũguo na njĩra ya gũtĩa aciari ao na kũmateithia na njĩra ya kĩĩmwĩrĩ. Ningĩ no mamateithie maũndũ-inĩ ma kĩĩroho. Mbere ya Mũiyũro, Lameku ũrĩa woimanĩte na Sethi, nĩ aathathayagia Jehova. Oigire ũũ ũhoro-inĩ wĩgiĩ mũrũ wake Nuhu: “Ũyũ nĩwe wa gũtũhoreria nĩ ũndũ wa mawĩra maitũ na mĩnoga ya moko maitũ, ĩrĩa yumanaga na tĩri ũyũ Jehova atũmĩte ũtũũre wĩ mũthahu.” Ũrathi ũcio wahingirio rĩrĩa kĩrumi kĩgiĩ tĩri kĩeheririo. (Kĩam. 5:29; 8:21) O ũndũ ũmwe na ũcio, ciana iria irũmagĩrĩra ũthathaiya wa ma no ikorũo irĩ kĩhumo gĩa kũũmĩrĩria andũ a famĩlĩ ciao, imateithie othe makirĩrĩrie magerio marĩa maracemania namo na makaahonoka kuumana na ũndũ mũnene kũrĩ Mũiyũro.

18. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũteithia kũũmĩrĩria tũrĩ na ũcamba o na tũngĩcemania na thĩna kana magerio o mothe?

¹⁸ Mahoya, gwĩcũrania ngerekano iria irĩ thĩinĩ wa Bibilia, na kũnyitanĩra na andũ a Jehova nĩ kũrateithia andũ milioni nyingĩ mahinda-inĩ maya mahote kũũmĩrĩrio magerio-inĩ marĩa mothe maracemania namo. (Thoma Thaburi 145:18, 19.) Kũmenya atĩ Jehova nĩwe ũtũũmagĩrĩria hĩndĩ ciothe, hatarĩ nganja nĩ gũgũtũteithia gũkirĩrĩria tũrĩ na ũcamba thĩna o wothe tũngĩcemania naguo rĩu na ihinda rĩũkĩte.