Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Ani Ole?

Ani Ole?

Ani Ole?

Yɛ Biblia lɛ sɛɛ lɛ, mɛɛ odaseyelii krokomɛi yɔɔ ni tsɔɔ akɛ Yesu ji mɔ diɛŋtsɛ ni hi shi yɛ blema?

Je lɛŋ woloŋmalɔi ni hi shi yɛ Yesu gbele sɛɛ lɛ ateŋ mɛi babaoo tsi Yesu tã yɛ woji ni amɛŋmala lɛ amli. Amɛteŋ mɔ kome ji Cornelius Tacitus ni ŋmala Roma he yinɔsaji be mli ni nɔyelɔi pɔtɛɛ komɛi yeɔ amɛnɔ lɛ. Beni Tacitus wieɔ la ko ni kpata nibii ahiɛ yɛ Roma yɛ afi 64 Ŋ.B. lɛ he lɛ, etsɔɔ akɛ, mɛi wie akɛ Nɔyelɔ Nero ji mɔ ni hɔ nakai oshara lɛ sɛɛ. Tacitus kɛɛ akɛ, Nero bɔ mɔdɛŋ akɛ ebaatsi sane lɛ efɔ̃ kuu ko ni maŋbii lɛ le amɛ akɛ Kristofoi lɛ anɔ. Tacitus ŋma akɛ: “Amralo Pontio Pilato ha agbe Kristo, mɔ ni akɛ egbɛi wo amɛ lɛ, yɛ Tiberio nɔyeli beaŋ.”—Annals, XV, 44.

Yudanyo yinɔsaneŋmalɔ Flavius Josephus hu tsi Yesu tã. Beni Josephus wieɔ nibii ni tee nɔ kɛjɛ beni Roma nɔyelɔ Festo ni yeɔ Yuda nɔ lɛ gbo aaafee afi 62 Ŋ.B. kɛyashi beni esɛɛyelɔ Albinus babɔi nɔyeli lɛ, Josephus kɛɛ akɛ, Osɔfonukpa Ananus (Annas) “tsɛ kojolɔi ni yɔɔ Akuashɔŋ lɛ kpee ni eha akɛ nuu ko ni atsɛɔ lɛ Yakobo, ni ji Yesu ni ale lɛ akɛ Kristo lɛ nyɛmi nuu, kɛ mɛi krokomɛi badamɔ Akuashɔŋ lɛ hiɛ.”—Jewish Antiquities, XX, 200 (ix, 1).

Mɛni Hewɔ Atsɛɔ Yesu akɛ Kristo?

Amaniɛbɔi ni yɔɔ Sanekpakpai lɛ amli lɛ tsɔɔ akɛ, beni bɔfo Gabriel yakɛɛ Maria akɛ ebaaná musu lɛ, ekɛɛ Maria akɛ, ewo ebinuu lɛ gbɛ́i akɛ Yesu. (Luka 1:31) Yɛ Biblia beaŋ lɛ, Yudafoi lɛ fɔɔ gbɛ́i nɛɛ woo. Yɛ mɛi ni akɛ gbɛ́i nɛɛ tsɛ amɛ yɛ Biblia lɛ mli lɛ sɛɛ lɛ, Yudanyo yinɔsaneŋmalɔ Josephus tsi mɛi 12 krokomɛi hu ni akɛ gbɛ́i nɛɛ tsɛ amɛ lɛ atã yɛ eniŋmai lɛ amli. Atsɛ Maria binuu lɛ akɛ “Nazarenyo,” ni enɛ ha ana akɛ lɛ ji Yesu ni jɛ Nazaret lɛ. (Marko 10:47) Abale lɛ hu akɛ “Kristo lɛ,” loo Yesu Kristo. (Mateo 16:16) Mɛni gbɛ́i nɛɛ tsɔɔ?

Aná wiemɔ “Kristo” lɛ kɛjɛ Hela wiemɔ ni ji Khri·stosʹ mli, ni enɛ kɛ Hebri wiemɔ ni ji Ma·shiʹach (Mesia) hiɛ shishinumɔ kome. Wiemɔi enyɔ nɛɛ fɛɛ shishi ŋmiiŋmi ji “Mɔ ni Afɔ lɛ Mu.” Akɛ wiemɔ nɛɛ tsu nii kɛkɔ mɛi krokomɛi he yɛ gbɛ ni sa nɔ dani Yesu ba shikpɔŋ lɛ nɔ. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, awie Mose, Aaron, kɛ Maŋtsɛ David fɛɛ ahe akɛ mɛi ni afɔ amɛ mu, ni tsɔɔ akɛ Nyɔŋmɔ ŋɔ hegbɛ loo nitsumɔ krɛdɛɛ ko ewo amɛdɛŋ. (3 Mose 4:3; 8:12; 2 Samuel 22:51; Hebribii 11:24-26) Yesu ni ji Mesia ni awo ehe shi lɛ ji Yehowa najiaŋdamɔlɔ ni fe fɛɛ. Enɛ hewɔ lɛ, atsɛ Yesu yɛ gbɛ ni sa nɔ akɛ “Kristo lɛ, Nyɔŋmɔ, hiɛkãlɔ lɛ, bi lɛ.”—Mateo 16:16; Daniel 9:25.

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 15]

Flavius Josephus he mfoniri ni atɛŋ