Be ka se isịnede

Be ka se isịnede

Ndi Mme Ewet N̄wed Ido Ukpono Eset Ẹkekpep Akpanikọ?

Ndi Mme Ewet N̄wed Ido Ukpono Eset Ẹkekpep Akpanikọ?

Ndi Mme Ewet N̄wed Ido Ukpono Eset Ẹkekpep Akpanikọ?

KE N̄KPỌ nte isua ifan̄ ama ekebe tọn̄ọ mme apostle ẹkekpan̄a, ẹma ẹtọn̄ọ ndikpep nsunsu ukpepn̄kpọ ke Ido Ukpono Christ. Kpa nte Bible ama eketetịn̄, ndusụk owo ẹma “ẹkpọn̄ akpanikọ ẹnyụn̄ ẹwọn̄ọde ẹbịne mme nsunsu mbụk.” (2 Timothy 4:3, 4) Ke n̄kpọ nte isua 98 E.N., John emi ekedide akpatre apostle emi akpakpade ama odụri mme anam-akpanikọ Christian utọn̄ aban̄a utọ nsunsu ukpepn̄kpọ oro, onyụn̄ etịn̄ aban̄a “mmọ oro ẹyomde ndida [mmọ] ntụn usụn̄.”—1 John 2:26; 4:1, 6.

Ibịghike, mme owo ẹma ẹtọn̄ọ ndiwet n̄kpọ mban̄a ukpepn̄kpọ Christ. Nso ke mmọ ẹkenam ẹban̄a nsu oro ẹkekpepde ke mme ufọkabasi? Ndi mmọ ẹma ẹnam item oro apostle John ọkọnọde?

Mmanie ke Mmọ Ẹkedi?

Mmọ ẹkedi mme ewet n̄wed ido ukpono, emi ekemede ndidi ẹma ẹdiọn̄ọ kiet ke otu mme apostle Jesus, mîdịghe, ekeme ndidi kiet ke otu mbet oro mme apostle ẹkekpepde n̄kpọ okonyụn̄ ekpep mmọ n̄kpọ n̄ko. Mmọ ẹkedu uwem ke isua ifan̄ ama ekebe tọn̄ọ nte mme apostle ẹkekpan̄a. * Ndusụk mmọ ẹkedi Clement eyen Rome, Ignatius eyen Antioch, Papias eyen Hierapolis, ye Polycarp eyen Smyrna. Ini oro ke ẹkewet The Didache, (oro edi, Ukpepn̄kpọ Mme Apostle 12) Epistle of Barnabas, (N̄wed Barnabas) Martyrdom of Polycarp, (Polycarp Akpa N̄kpa Usụn̄ Abasi) ye udiana leta emi Clement ekewetde. Owo idiọn̄ọke mbon oro ẹkewetde mme n̄wed emi.

Mfịn, ediwak owo ifiọkke m̀mê se mme ewet n̄wed ido ukpono eset emi ẹkewetde ẹnen̄ede ẹkekem ye se Jesus ekekpepde. Mme ewet n̄wed emi ẹkeyom ndikpep, m̀mê nditọn̄ọ orụk Ido Ukpono Christ en̄wen. Mmọ ẹma ẹnyịme ke ukpono ndem ye oburobụt ido ifọnke, ẹnyụn̄ ẹnịm ke Jesus edi Eyen Abasi, ye nte ke enye ama eset. Edi mmọ ikekemeke nditre ukpepn̄kpọ mbon mfiakedem. Utu ke oro, ndusụk mmọ ẹkekam ẹtetiene ẹkpep se Bible mîkpepke.

Ndi Ẹkeme Ndikot Emi N̄kpri Ukpụhọde?

Ndusụk se mme “Christian” eset emi ẹkekpepde ikekemke ye se Christ ye mme apostle esie ẹkekpepde. Ke uwụtn̄kpọ, andiwet N̄wed Ukpepn̄kpọ Mme Apostle 12 ọdọhọ ke akpana ẹbem iso ẹnọ wine mbemiso uyo ke ini Editi, utu ke ndibem iso nnọ uyo nte Jesus akanamde ke ini enye ọkọtọn̄ọde Udia Mbubịteyo Ọbọn̄, oro ẹsinyụn̄ ẹkotde Udia Ọbọn̄. (Matthew 26:26, 27) Andiwet n̄wed oro ọdọhọ n̄ko ete ke edieke inyan̄ m̀mê akamba mmọn̄ mîdụhe ndida nnịm owo baptism, ke ẹkeme nditọtọhọ owo mmọn̄ ke ibuot. (Mark 1:9, 10; Utom 8:36, 38) N̄wed oro esịn udọn̄ n̄ko ọnọ mme Christian ete ẹsitre udia ikaba ke urua, ẹsinyụn̄ ẹtịn̄ Akam Ọbọn̄ ikata ke usen.—Matthew 6:5-13; Luke 18:12.

Ignatius ekekpep ete ke akpana ẹtọn̄ọ obufa esop Christian emi enyenede bishop kiet kpọt nte andida “ke ibuot Abasi.” Mme oku ẹdidu ke idak bishop emi. Utọ ukpepn̄kpọ emi ama ada mme ukpepn̄kpọ en̄wen oro mîsịneke ke N̄wed Abasi edi.— Matthew 23:8, 9.

Ikọ N̄kponinua, N̄kpa Usụn̄ Abasi, ye Ukpono Ndem

Ikọ n̄kponinua ama ada ndusụk mme ewet n̄wed ido ukpono eset otụn usụn̄. Papias ama enen̄ede oyom ndifiọk akpanikọ, ntre enye ama esikot N̄wed Abasi Christian Usem Greek. Enye ọkọdọhọ ke ini oro Christ edikarade ke tọsịn isua, ke grape edisinyene n̄kọk 10,000, ndien ke n̄kọk kiet kiet edinyene n̄kpri n̄kọk 10,000, ndien kpukpru n̄kpri n̄kọk ẹnyene emịne 10,000, kpukpru emịne ẹnyụn̄ ẹnyene uyọ 10,000, ndien ke kpukpru uyọ ẹdin̄wụm idem grape 10,000, n̄ko nte ke wine oro ẹdinyịmide ke idem grape kiet kiet ọyọyọhọ tian aran 50.

Polycarp ama enyịme ndikpa n̄kpa usụn̄ Abasi utu ke ndikan̄ mbuọtidem. Ẹdọhọ ke mme apostle ye ndusụk mbon emi ẹkediọn̄ọde Jesus ẹkekpep enye n̄kpọ. Enye ama esikot mme itie N̄wed Abasi ke ibuot, ndien etie nte eyen mbon ama odomo ndidu uwem ekekem ye se Christ ekekpepde.

Edi ndusụk owo ẹma ẹtọn̄ọ ndikpono Polycarp nte abasi. N̄wed Martyrdom of Polycarp ọdọhọ ke Polycarp ama akakpa, ke ndusụk mbon ufọkabasi ẹma ẹyom ndimen okpo esie. Mmọ ẹkedọhọ ke ọkpọ esie “ọsọn̄ urua akan n̄kpọuto m̀mê gold ekededi.” Ke akpanikọ, nsunsu ukpepn̄kpọ ke akasuana.

N̄wed Oro Mîdịghe Ubak Bible

Ndusụk mme ewet n̄wed ido ukpono eset ẹkeda mme n̄wed oro mîdịghe ubak Bible nte edisana N̄wed Abasi. Ke uwụtn̄kpọ, Clement eyen Rome ama etịn̄ n̄kpọ aban̄a n̄wed Wisdom ye Judith. Andiwet The Epistle of Polycarp etịn̄ aban̄a n̄wed Tobit ndida n̄wụt ke enọ esinyan̄a andinọ osio ke n̄kpa.

Ke isua ifan̄ ama ekebe tọn̄ọ akpatre apostle akakpa, mme owo ẹma ẹtọn̄ọ ndikpep nsunsu ukpepn̄kpọ mban̄a Jesus, ndien mme ewet n̄wed ido ukpono eset emi ẹma ẹsiwak ndida ye mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, Ignatius ama okot oto n̄wed oro ẹkotde Gospel of the Hebrews. Nso kaban̄a Clement eyen Rome? N̄wed kiet ọdọhọ ete: “Etie nte Clement ekekpep se enye ọkọfiọkde aban̄a Christ ke n̄wed en̄wen, idịghe ke mme Gospel.”

Nsunsu Ukpepn̄kpọ Asuana

Mme ewet n̄wed ido ukpono eset emi ẹma ẹberede usụn̄ ẹnọ nsunsu ukpepn̄kpọ ke ndidomo ndida n̄ke ye ukpepn̄kpọ akwaifiọk ntat ukpepn̄kpọ Christ. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini Clement okoyomde ndiwụt ke owo eyeset ke n̄kpa, enye ama eti mme owo n̄ke Egypt kiet emi aban̄ade inuen emi ẹdọhọde ke esidu uwem isua 500, ekem abara ikan̄ ọfọp idem owot, ndien afiak eset ke ntọn̄ oro. Mbon emi ẹkesituakde ibuot ẹnọ utịn ẹkesike n̄ke emi.

Owo efen emi akasiakde mmọn̄ ke Ikọ Abasi ekedi andikewet Epistle of Barnabas. Enye ọkọdọhọ ke Ibet Moses edi n̄ke. Ke uwụtn̄kpọ, enye ekekpep ete ke ndisana unam oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke Ibet Moses—mmọ oro ẹbaharede (m̀mê ẹsiahade) ikpat, ẹsinyụn̄ ẹkpọhide n̄kpọ ẹfiak ẹta—ẹda ẹban̄a mbon oro ẹsitiede ẹkere Ikọ Abasi oro mmọ ẹma ẹkekpep. Enye ama adian do ete ke unam oro asiahade ikpat ada aban̄a edinen owo “emi odude ke ererimbot,” edi odori enyịn ndika heaven. N̄wed Abasi ikpepke utọ n̄kpọ oro.—Leviticus 11:1-3.

Ikọ Ntiense Apostle John

Apostle John ama odụri ikọt Abasi utọn̄ ke eyo esie ete: “Ndima, ẹkûnịm kpukpru ikọ odudu spirit ke akpanikọ, edi ẹdomo mme ikọ odudu spirit ẹse man ẹkụt m̀mê mmọ ẹtọn̄ọ ẹto Abasi, koro ediwak prọfet nsu ẹwọn̄ọ ẹdụk ke ererimbot.” (1 John 4:1) Item oro ama enen̄ede odot.

Ke akpatre apostle ama akakpa, ediwak inua-okot Christian ẹma ẹkpọkpọn̄ ukpepn̄kpọ Jesus ye eke mme apostle. Utu ke ndibiọn̄ọ mbon mfiakedem emi, mme ewet n̄wed ido ukpono eset ẹkekam ẹdọduọ ẹnyịne ke ukpepn̄kpọ mbon mfiakedem. Mmọ ẹma ẹsiak mmọn̄ ke Ikọ Abasi uwem. Kop se Apostle John eketịn̄de aban̄a utọ mme owo emi: “Owo ekededi eke anamde n̄kpọ ebe adan̄a mînyụn̄ idụhe ke ukpepn̄kpọ Christ inyeneke Abasi.” (2 John 9) Item Abasi emi ama enen̄ede an̄wan̄a owo, ndien ke osụk an̄wan̄wan̄a kpukpru mbon oro ẹnen̄erede ẹyom akpanikọ.

[Ikọ Idakisọn̄]

^ ikp. 5 Mme ewet n̄wed ido ukpono, mme ekpep ukpepn̄kpọ ido ukpono, ye mbon akwaifiọk oro ẹsikotde Mme Ete Ufọkabasi ẹkedu uwem ke n̄kpọ nte isua 1,900 esịm n̄kpọ nte isua 1,600 emi ẹkebede.

[Se ẹwetde ke ikpọ abisi ke page 29]

Ndusụk mme ewet n̄wed ido ukpono eset, esịnede Clement, ẹma ẹsidọn̄ mme n̄ke ye ukpepn̄kpọ akwaifiọk ke se mmọ ẹkewetde

[Ndise ke page 28]

Polycarp ama enyịme ndikpa n̄kpa usụn̄ Abasi

[Ebiet ẹdade n̄kpọ ẹto]

The Granger Collection, New York