Be ka se isịnede

Be ka se isịnede

Ndi Ama Ọfiọk?

Ndi Ama Ọfiọk?

Synagogue ke Eyo Mme Apostle: Synagogue ke ẹdrọ emi, ẹnyụn̄ ẹsịn ndusụk n̄kpọ emi okodude ke synagogue kiet ke Gamla ke eyo mme apostle. Gamla okodu n̄kpọ nte itiat itiokiet ọkpọn̄ edere edere Inyan̄ Galilee. Ndise emi anam ikụt nte synagogue eset ekesitiede

Synagogue ọkọtọn̄ọ didie?

ẸKABADE “synagogue” ẹto ikọ Greek emi ọwọrọde “mboho” m̀mê “ndisop idem ọtọkiet.” Enyịn̄ emi odot sia toto ke eset mme Jew ẹkesisop idem ọtọkiet ke synagogue ẹkpep n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹkpono Abasi. N̄wed Abasi Usem Hebrew itịn̄ke n̄kpọ iban̄a synagogue, edi N̄wed Abasi Christian Usem Greek owụt ke mme synagogue ẹma ẹdodu mbemiso eyo mme apostle.

Ediwak ntaifiọk emi ẹnamde ndụn̄ọde ẹban̄a Bible ẹnịm ke synagogue ọkọtọn̄ọ ini mme Jew ẹkedude ke ntan̄mfep ke Babylon. Encyclopædia Judaica ọdọhọ ete: “Mbon emi ẹketan̄de ẹka ntan̄mfep ikekemeke ndikatuak ibuot aba ke Temple. Mmọ ẹma ẹyom ndọn̄esịt ke esenidụt emi mmọ ẹkedude, oro ama anam mmọ ẹsisop idem ke ini ke ini ẹkot N̄wed Abasi. Etie nte mmọ ẹkesisop idem do ke usen Sabbath.” Ke ẹma ẹkesana mme Jew ẹyak, mmọ ẹma ẹka iso ndisop idem mbọn̄ akam nnyụn̄ n̄kot N̄wed Abasi, ẹnyụn̄ ẹbọp mme synagogue ke nsio nsio itie emi mmọ ẹkedidụn̄de.

Ke eyo mme apostle, mme synagogue ẹkedidi akpan itie emi mme Jew ke n̄kan̄ Mediterranean, Middle East, ye idem ke Israel ẹkesisopde idem ẹnịm mboho ido ukpono ye mboho eken. Profesọ Lee Levine emi esikpepde n̄kpọ ke The Hebrew University of Jerusalem ọdọhọ ete: “[Synagogue] ke mme Jew ẹkesika ẹkekpep n̄kpọ, ẹtie ẹdia udia usen Sabbath ye eke mme usen usọrọ eken, ẹkpe ikpe, ẹnịm okụk emi mmọ ẹtịpde, ẹnịm mboho mbre ukara ye mme mboho eken.” Enye ọdọhọ n̄ko ke “ata akpan n̄kpọ emi ẹkesidade synagogue ẹnam ekedi mboho ido ukpono.” Ntre ikpaha nnyịn idem nte Jesus ekesiwakde ndika synagogue. (Mark 1:21; 6:2; Luke 4:16) Enye ama esikpep mbon oro enye okosobode do n̄kpọ, ọnọ mmọ item, onyụn̄ ọsọn̄ọ mmọ idem. Ke ẹma ẹketọn̄ọ esop Christian, apostle Paul ama esika mme synagogue ọkọkwọrọ ikọ. Mbon emi ẹkemade n̄kpọ Abasi ẹma ẹsiwak idem ke synagogue, ntre ke ini Paul akade obio ekededi, enye ekesibem iso aka synagogue ọkọkwọrọ ikọ.—Utom 17:1, 2; 18:4.